Περιεχόμενα
Βρισκόμαστε στο 2040. Η πράσινη επανάσταση της Ευρωπαϊκής Ένωσης έχει ολοκληρωθεί κατά 90%. Η ουδετερότητα στο κλίμα είναι πλέον εφικτή, καθώς οι συλλογικές εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου έχουν μειωθεί στο ένα δέκατο των επιπέδων του 1990.
Η ήπειρός μας μεταμορφώνεται. Δεν ήταν εύκολο: Χρειάστηκε πολλοί κυβερνητικοί συνασπισμοί στην Ευρώπη να διαλυθούν, εταιρείες να κλείσουν και αγρότες να πολιορκήσουν τις Βρυξέλλες περισσότερο από μία φορά. Κι όλα αυτά για το κλίμα.
Οι Ευρωπαίοι ποδηλατούν περισσότερο και τρώνε λιγότερο κρέας. Οι αγροτικές περιοχές κατοικούνται από λιγότερες αγελάδες στο έδαφος, αλλά έχουν και περισσότερα ηλεκτρικά καλώδια. Δεν έχει μείνει ούτε ένας ανθρακωρύχος στην ΕΕ, αλλά οι θέσεις εργασίας στην πράσινη μεταποίηση ανθούν. Οι νότιες χώρες περιορίζουν την υπαίθρια εργασία το καλοκαίρι. Η βιομηχανία τουρισμού σκι στις Άλπεις καταρρέει, το κλίμα θερμαίνεται. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αναπτύσσει έναν αυξανόμενο ευρωπαϊκό στόλο πυρόσβεσης για την συνολική καταπολέμηση των δασικών πυρκαγιών και μεσολαβεί μεταξύ περιοχών που διαφωνούν για τα δικαιώματα του νερού.
Εικόνες από το κλίμα του μέλλοντος ή μία ουτοπία, ένα ευχολόγιο; Τουλάχιστον όλες αυτές τις εικόνες για το κλίμα δεν τις βγάζει κανείς από το μυαλό του. Έχουν περιγραφεί όλα αυτά, και επισήμως μάλιστα: Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, σε μια εκτίμηση επιπτώσεων 605 σελίδων, περιγράφει πώς η ΕΕ θα μπορούσε να επιτύχει μείωση των εκπομπών κατά 90% ως το 2040.
Μπορεί κανείς να βάλει το χέρι του στη φωτιά ότι όσα γράφτηκαν στην αρχή θα γίνουν; Όχι. Σε ολόκληρη την ήπειρο, οι πολιτικές για το κλίμα αντιμετωπίζουν αντίσταση. Οι αγρότες της Ευρώπης είναι σε εξέγερση και οι επικείμενες εκλογές στην ΕΕ δελεάζουν τους νομοθέτες να υποσχεθούν στους ψηφοφόρους τους μια αβίαστη πράσινη μετάβαση, χωρίς να εξηγούν τον τρόπο. Αλλά το σίγουρο είναι ένα: Αν η Ευρώπη θέλει να χτυπήσει την κλιματική ουδετερότητα, οι αλλαγές που θα αλλάξουν τη ζωή είναι αναπόφευκτες. Δεν υπάρχει μονοπάτι χαμηλών τόνων προς το μηδενικό αποτύπωμα.
Το κλίμα στην Ευρώπη το 2040
Θέλετε να ρίξουμε μια ματιά στο πώς θα είναι η ζωή μας και το κλίμα στην Ευρώπη, αν γίνουν όλα όσα γράφει η έκθεση;
Λιγότερο κρέας, λιγότερα ζώα
Ας αρχίσουμε από το ψυγείο. Το φαγητό μας, δηλαδή. Τι θα έχει μέσα; Μάλλον λιγότερα ζωικά προϊόντα. Τα ζώα εκτροφής θα εξακολουθούν να είναι η κύρια πηγή μεθανίου στην ΕΕ, η δεύτερη μεγαλύτερη κινητήρια δύναμη της υπερθέρμανσης του πλανήτη. Η μικρότερη ζήτηση για κρέας, ωστόσο, αλλά και για γαλακτοκομικά θα οδηγήσει αναπόφευκτα σε μείωση του αριθμού των ζώων.
Οι Βρυξέλλες και οι εθνικές κυβερνήσεις σκοπεύουν να εφαρμόσουν μια ποικιλία μέτρων για να ωθήσουν τους ανθρώπους προς περισσότερα γεύματα με βάση τα φυτά. Τα λουκάνικα από λαχανικά και άλλα υποκατάστατα του κρέατος θα γίνουν περισσότερο γνωστά, θα διαφημιστούν και θα πάρουν μερίδιο. Οι αγρότες, επίσης, θα αναγκαστούν να μειώσουν δραστικά τη χρήση λιπασμάτων με βάση το άζωτο, απαιτώντας μια αλλαγή στις γεωργικές πρακτικές για να διατηρηθούν σταθερές οι αποδόσεις των καλλιεργειών.
Οι πηγές εισοδήματος των αγροτών λογικά θα αλλάξουν δραματικά. Πολλοί θα εκμεταλλευθούν τη νέα αγορά αφαίρεσης άνθρακα της ΕΕ για να κερδίσουν χρήματα για την αποθήκευση διοξειδίου του άνθρακα στη γη τους, ειδικά σε περιοχές που χρησιμοποιούνταν προηγουμένως για βοσκή ή καλλιέργεια για τη διατροφή των ζώων.
Από τη στιγμή, πάντως, που η Ευρώπη καταργεί σταδιακά τη χρήση ορυκτών καυσίμων, η γεωργία είναι πλέον η μεγαλύτερη πηγή εκπομπών της ηπείρου. Αν η Ευρωπαϊκή Ένωση θέλει να επιτύχει την ουδετερότητα στο κλίμα το 2050, ο τομέας θα πρέπει να μειώσει ακόμη περισσότερο τη ρύπανση.
Μικρότερη κατανάλωση
Ας αφήσουμε την κουζίνα και ας περάσουμε στα άλλα δωμάτια, κυρίως για να παρατηρήσουμε τη θέρμανση. Πιθανότατα θα έχετε εγκαταστήσει μια ηλεκτρική αντλία θερμότητας για να θερμάνετε το χώρο σας. Αν δεν το κάνατε ήδη, θα το κάνετε στα επόμενα χρόνια. Όσο πιο νότια ζείτε, τόσο μεγαλύτερη είναι η πιθανότητα να υπάρχει τώρα κλιματισμός στο σπίτι σας, καθώς οι θερμοκρασίες ξεπερνούν τακτικά τους 40 βαθμούς Κελσίου. Ωστόσο, παρά τη χρήση εναλλασσόμενου ρεύματος, τα κτίρια σε ολόκληρη την Ευρωπαϊκή Ένωση θα καταναλώνουν λιγότερη ενέργεια χάρη στην ηλεκτροδότηση και την καλύτερη μόνωση.
Αυτό σημαίνει, επίσης, χαμηλότερους λογαριασμούς ηλεκτρικού ρεύματος. Η χρήση ορυκτών καυσίμων θα γίνει πανάκριβη επειδή επιβαρύνει το κλίμα, καθώς οι φόροι άνθρακα θα έχουν αυξηθεί και οι επιδοτήσεις θα έχουν καταργηθεί. Κατά μέσο όρο, τα νοικοκυριά θα ξοδεύουν περισσότερα σε ενέργεια για τις μεταφορές και μεγάλος θα είναι και ο αριθμός των αυτοκινήτων με με κινητήρα εσωτερικής καύσης. Οι κατασκευαστές θα χρησιμοποιούν όλο και περισσότερο ανακυκλωμένο υλικό και οι άνθρωποι θα ωθηθούν να χρησιμοποιούν μικρότερα και πιο λειτουργικά σπίτια.
Αυτοκίνητα με μηδενικούς ρύπους
Πάμε τώρα μια βόλτα έξω. Τα περισσότερα από τα επιβατικά αυτοκίνητα θα είναι ηλεκτρικά. Τα οχήματα με μηδενικές εκπομπές ρύπων θα αποτελούν το 60% των αυτοκινήτων στο δρόμο. Η Ευρωπαϊκή Ένωση σχεδιάζει να καταργήσει σταδιακά τις πωλήσεις νέων αυτοκινήτων με ορυκτά καύσιμα το 2035, παρά την έντονη συντηρητική αντίθεση.
Το μεγάλο στοίχημα, βέβαια, είναι να γίνει κοινή αίσθηση αυτό που λέμε κοινή κινητικότητα: Από τα δημόσια μέσα μεταφοράς ως υπηρεσίες όπως οι βραχυπρόθεσμες ενοικιάσεις μέσων, η οποία συνδέεται επίσης με την προσπάθεια λιγότερης κατανάλωσης: Αντί π.χ. να έχουν ποδήλατα, περισσότεροι άνθρωποι θα βασίζονται σε κοινά ποδήλατα πόλης για τις μετακινήσεις τους. Επιπλέον, οι πολεοδόμοι θα ενθαρρύνουν περισσότερους ανθρώπους να επιλέξουν το περπάτημα και το ποδήλατο σχεδιάζοντας πόλεις με μικρότερες αποστάσεις μεταξύ των καθημερινών αναγκών, όπως τα σούπερ μάρκετ και τα σχολεία.
Όσον αφορά τα ταξίδια μεγάλων αποστάσεων, περισσότεροι άνθρωποι θα χρησιμοποιούν τρένα όπου είναι δυνατόν. Η φορολογία και η τιμολόγηση των εκπομπών άνθρακα θα κάνουν τις πτήσεις πιο ακριβές.
Όχι πια ορυκτά καύσιμα
Η Ευρωπαϊκή Ένωση σκοπεύει να απαλλάξει από τις ανθρακούχες εκπομπές ολόκληρο το σύστημα ηλεκτροπαραγωγής της ως το 2040. Θα λειτουργεί κυρίως με ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, αλλά και πυρηνική ενέργεια, που είναι πιο φιλική προς το κλίμα. Ο τομέας των μεταφορών, με κάποια συνεχή ζήτηση πετρελαίου, είναι πλέον ο μεγαλύτερος καταναλωτής ορυκτών καυσίμων. Ανεμογεννήτριες και ηλιακοί συλλέκτες θα εμφανίζονται όλο και πιο συχνά.
Αυτό έχει σαν συνέπεια εκατοντάδες χιλιάδες Ευρωπαίοι να επανεκπαιδευτούν και να επανειδικευτούν. Αυτό επηρεάζει πιο σημαντικά τους άνδρες, δεδομένου ότι οι θέσεις εργασίας που θα «εξαφανιστούν» είναι σε μεγάλο βαθμό σε τομείς όπου οι γυναίκες υποεκπροσωπούνται. Στόχος να μειωθούν οι βιομηχανικές εκπομπές κατά 85% μεταξύ 2015 και 2040.
Βαθιές ανάσες από καθαρό αέρα
Οι περικοπές των εκπομπών της ΕΕ βοηθούν στην επιβράδυνση της αλλαγής στο κλίμα, αλλά ο πλανήτης συνεχίζει να θερμαίνεται. Τα καλοκαίρια είναι πιο ζεστά, οι χειμώνες πιο ήπιοι και τα ακραία καιρικά φαινόμενα χτυπούν πιο δυνατά και πιο συχνά, κοστίζοντας ζημιές δισεκατομμυρίων και πολλές ζωές κάθε χρόνο.
Αλλά ο αέρας είναι καθαρότερος. Καθώς τα εργοστάσια άνθρακα κλείνουν και τα αυτοκίνητα που καίνε πετρέλαιο απομακρύνονται από τους δρόμους, οι πρόωροι θάνατοι από την ατμοσφαιρική ρύπανση θα μειωθούν σημαντικά, από περίπου 466.000 ετησίως το 2015 σε λιγότερους από 200.000 το 2040.
Υπάρχουν και άλλα οφέλη: Η στροφή προς τη διατροφή με βάση τα φυτά και τους πιο ενεργούς τρόπους μεταφοράς, όπως το ποδήλατο ή το περπάτημα, έχει επίσης βελτιώσει την υγεία του μέσου Ευρωπαίου. Με λιγότερη ζήτηση για πετρέλαιο και φυσικό αέριο, ο λογαριασμός για τις εισαγωγές ορυκτών καυσίμων της ηπείρου έχει μειωθεί περισσότερο από το μισό από το 2020, απελευθερώνοντας εκατοντάδες δισεκατομμύρια που θα δαπανηθούν για να γίνει πιο ομαλή η πράσινη μετάβαση.
Όλα αυτά είναι δύσκολα βήματα. Αλλά τουλάχιστον έχουμε τις εικόνες μπροστά μας. Το αν θα τις ακολουθήσουμε για να αποκαταστήσουμε όσο μπορούμε το κλίμα είναι (και) δικό μας θέμα.
** Με πληροφορίες από Politico.
