Εκλογές: Νέα Δημοκρατία 210 έδρες, Τζήμερος και ΑΝΤΑΡΣΥΑ στη Βουλή! Τα αποτελέσματα με όλους τους εκλογικούς νόμους

Ας το παραδεχτούμε από την αρχή: ο τίτλος φαίνεται λίγο clickbait. Αλλά δεν είναι. Τουλάχιστον δεν είναι τόσο πολύ, ώστε να δικαιολογεί τη λέξη, την παραπλάνηση. Ό,τι αναφέρει ο τίτλος είναι πέρα για πέρα αληθινό και θα μπορούσε να συμβεί αν οι πρόσφατες εκλογές διεξάγονταν με άλλο εκλογικό σύστημα. Όχι οποιοδήποτε άλλο, ή κάποιο φανταστικό, ή κάποιο από το απώτατο παρελθόν, αλλά ένα απ’ αυτά που εφαρμόστηκαν στην Ελλάδα τα τελευταία 49 χρόνια.

Όσοι είναι εξοικειωμένοι με τους εκλογικούς νόμους γνωρίζουν τη μεγάλη αλήθεια: Ότι ο νόμος είναι μια μεγάλη κατσαρόλα. Ανάλογα με το πόσο δυνατή είναι η φωτιά και πόσες ώρες θα αφήσεις το φαϊ να βράσει, το αποτέλεσμα θα είναι διαφορετικό. Κι αυτό παρουσιάζεται στην έρευνα που κάναμε. Προσαρμόσαμε τα ΙΔΙΑ αποτελέσματα, των πρόσφατων εκλογών της 21ης Μαϊου, σε όλους τους εκλογικούς νόμους που έχουν εφαρμοστεί σε εκλογές στην Ελλάδα μετά τη Μεταπολίτευση το 1974.

Αυθαίρετη έρευνα. Πράγματι. Οι πολιτικές συνθήκες, το πολιτικό περιβάλλον πιο σωστά, είναι διαφορετικό κάθε φορά. Και οι στοχεύσεις των κομμάτων αυτόν τον τελευταίο μισό αιώνα προσαρμόστηκαν και στους εκλογικούς νόμους. Οπότε κανείς δεν μπορεί να γνωρίζει πώς θα είχε διαμορφωθεί το τοπίο αν π.χ. τα κόμματα γνώριζαν ότι οι εκλογές θα γίνονταν με το σύστημα που εφαρμόστηκε το 2000 ή το 1989.

Εκλογικός νόμος: Σημαντικός όσο και το αποτέλεσμα στις εκλογές

Δεν είναι αυτός ο σκοπός της έρευνας. Περισσότερο θέλουμε να αναδείξουμε ότι ο εκλογικός νόμος πολλές φορές είναι τόσο σημαντικός, όσο και το αποτέλεσμα. Κι αυτό, επειδή μπροστά μας έχουμε δεύτερες συνεχόμενες εκλογές, οι οποίες θα γίνουν με διαφορετικό εκλογικό νόμο απ’ ότι οι προηγούμενες.

Τα αποτελέσματα που βρήκαμε, και παρουσιάζονται αναλυτικά ανά εκλογικό σύστημα και ανά κατανομή σε πίνακες, θα μπορούσε κάποιον να τα αποκαλέσει εκπληκτικά. Με οποιονδήποτε άλλον εκλογικό νόμο εκτός απ’ αυτόν που εφαρμόστηκε τώρα ή το 1989, η Νέα Δημοκρατία μ’ αυτό το ποσοστό θα είχε εξασφαλίσει μια άνετη αυτοδυναμία, και στις περισσότερες περιπτώσεις με θηριώδη αριθμό εδρών, που ξεπερνούν τις 200!

Αντίστοιχα, οι έδρες των μικρότερων κομμάτων που εκπροσωπούνται στο κοινοβούλιο, από την απόλυτη συρρίκνωση στα συστήματα των πρώτων εκλογών μετά το 1974 φτάνουν στην πλήρη άνθιση στις τελευταίες. Και ναι, βέβαια, με το εκλογικό σύστημα του 1989 (όταν δεν υπήρχε το όριο του 3%) η Βουλή θα αποτελούνταν από 12 κόμματα, ανάμεσά τους η Συμμαχία Ανατροπής, η Εθνική Δημιουργία (αμφότερα μάλιστα με 2 έδρες!) και η ΑΝΤΑΡΣΥΑ.

Οι πίνακες προσφέρονται για μελέτη. Περισσότερο για να αντιληφθούμε όλοι πόσο σημαντικός είναι ο εκάστοτε εκλογικός νόμος στην διαμόρφωση του τοπίου στο κοινοβούλιο και όχι για πολιτικές – κομματικές φαντασιώσεις.

Απαραίτητη σημείωση: Στις εκλογές από το 1974 και μετά υπήρξαν τρία στοιχεία που μεταβλήθηκαν.

1. Ο αριθμός των εδρών ανά εκλογική περιφέρεια. Μεταβαλλόταν ανάλογα με τον αριθμό του νόμιμου πληθυσμού σύμφωνα με την τελευταία απογραφή.
2. Η κατάτμηση της θηριώδους περιφέρειας της Β’ Αθηνών σε τρεις περιφέρειες και της περιφέρειας Αττικής σε δύο, που ίσχυσε για πρώτη φορά στις εκλογές του 2019.
3. Η γεωγραφική κατανομή των μείζονων περιφερειών, βάσει της οποίας γινόταν η Β’ κατανομή. Ως το 1985 υπήρχαν 9 μείζονες περιφέρειες, από το 1989 και μετά έγιναν 13.

Καταλαβαίνει κανείς ότι αυτά τα τρία στοιχεία επηρεάζουν πολύ το τελικό αποτέλεσμα. Διευκρινίζουμε, λοιπόν, ότι η έρευνα έγιναν με βάση όσα αριθμητικά και διοικητικά ισχύουν τώρα: Έδρες ανά περιφέρεια όπως κατανεμήθηκαν από την απογραφή του 2021, χωρισμένη Β’ Αθηνών και Αττικής και 13 μείζονες περιφέρειες, όσες αποτελούν και διοικητικά το ελληνικό κράτος.

Μόνο δύο κόμματα στη Β’ κατανομή

ΕΚΛΟΓΙΚΟΣ ΝΟΜΟΣ 650/1974 (ΕΚΛΟΓΕΣ 1974)

Ο κατ’ εξοχήν νόμος της ενισχυμένης αναλογικής, που εφαρμόστηκε στις εκλογές του 1974, θα έδινε έναν τεράστιο αριθμό 205 (!) εδρών στη Νέα Δημοκρατία. Κι αυτό, επειδή στην Α’ κατανομή, όπου συνήθως μοιράζονται οι περισσότερες έδρες, κρίθηκαν λιγότερες από τις μισές (133) και στη Β’ (και τη Γ’) κατανομή υπήρχε υψηλότατο όριο 17% για να πάρει έδρες ένα κόμμα. Θα συμμετείχαν, λοιπόν, στη διαδικασία μόνο η ΝΔ και ο ΣΥΡΙΖΑ.

Τα κόμματα εκτός των δύο πρώτων θα περιορίζονταν στις ελάχιστες έδρες που είχαν κατοχυρώσει μέσω της Α’ κατανομής στις μεγάλες πληθυσμιακά περιφέρειες που έχουν πολλές έδρες, καθώς και στις έδρες επικρατείας. Είναι χαρακτηριστικό, πάντως, το ότι δεν υπήρχε τότε όριο 3%, οπότε από μία έδρα επικρατείας (λόγω υψηλότερου υπόλοιπου) θα δικαιούνταν και η Νίκη, αλλά και η Πλεύση Ελευθερίας. Επίσης χαρακτηριστικό είναι ότι παρά το θηριώδη αριθμό εδρών της Νέας Δημοκρατίας, και ο ΣΥΡΙΖΑ θα έπαιρνε περισσότερους βουλευτές απ’ όσους κατοχύρωσε το 2023 (77 έναντι 71). Η πραγματική λεηλασία αφορά τα πιο μικρά σε δύναμη κόμματα, τα οποία έχουν ελάχιστη παρουσία.

Ίδιο (σχετικά) αποτέλεσμα, άλλη μέθοδος

ΕΚΛΟΓΙΚΟΣ ΝΟΜΟΣ 626/1977 (ΕΚΛΟΓΕΣ 1977)

Οι τελικές διαφορές σε σχέση με τον εκλογικό νόμο του 1974 θα ήταν απειροελάχιστες: Η Νέα Δημοκρατία θα έχανε τρεις έδρες (202 αντί 205) κι ο ΣΥΡΙΖΑ άλλες τρεις (74 από 77). Όλες τις έδρες θα τις κέρδιζε το ΠΑΣΟΚ, από την Α’ κατανομή. Τα υπόλοιπα ίδια κι απαράλλαχτα.

Αν συγκρίνετε τον πίνακα μ’ αυτόν του 1974, πάντως, θα παρατηρήσετε σημαντικές αλλαγές στον τρόπο κατανομής των εδρών. Με τις αλλαγές που έγιναν (η ρήτρα του +1 στις περιφέρειες) κατοχύρωσε 178 από τις 300 έδρες της βουλής στην Α’ κατανομή και 94 στη Β’ κατανομή, όπου θα συμμετείχαν μόνο η ΝΔ και ο ΣΥΡΙΖΑ (ως κόμματα που ξεπέρασαν το όριο του 17%).

Μοιρασιά και στο Επικρατείας

Π.Δ. 895/1981 (ΕΚΛΟΓΕΣ 1981)

Η μόνη διαφορά με τον εκλογικό νόμο που ίσχυσε το 1977 ήταν η διαφορά στην κατανομή των εδρών Επικρατείας, όμως αυτή η θεωρητικά ανεπαίσθητη αλλαγή διαφοροποιεί αισθητά τον πίνακα. Με την διάταξη που ίσχυσε τότε η ΝΔ θα έπαιρνε τις 10 από τις 15 έδρες επικρατείας και ο ΣΥΡΙΖΑ τις υπόλοιπες, δεδομένου ότι μόνο τα κόμματα που ξεπερνούν το όριο του 17% μπορούν να πάρουν έδρες Επικρατείας (όπως στη Β’ και Γ’ κατανομή).

Συρρικνώνονται, λοιπόν, οι έδρες για ΠΑΣΟΚ, ΚΚΕ και Ελληνική Λύση και δεν καταλαμβάνουν έδρα η Νίκη και η Πλεύση Ελευθερίας, όπως με τους προηγούμενους νόμους. Είναι χαρακτηριστικό ότι αυτή τη φορά η Νέα Δημοκρατία έφτασε συνολικά τις 206 έδρες! Δεν είναι, πάντως, ο μεγαλύτερος αριθμός που βρήκαμε στην έρευνα που κάναμε.

Μπόνους η Γ’ κατανομή

Π.Δ. 152/1985 (ΕΚΛΟΓΕΣ 1985)

Ο νόμος αυτός μπορεί να είναι κατά πολύ αναλογικότερος σε σχέση με αυτόν των τριών πρώτων εκλογών της Μεταπολίτευσης, ωστόσο αν εφαρμοζόταν αυτός στις εκλογές της 21^ης Μαϊου η Νέα Δημοκρατία θα έπαιρνε 208 έδρες! Κι αυτό διότι καταργήθηκαν τα όρια για συμμετοχή ενός κόμματος στη Β’ κατανομή (και όλα τα κόμματα πήραν έδρες, όπως βλέπετε), ωστόσο μια ρύθμιση της Γ’ κατανομής δίνει ένα ιδιότυπο μπόνους 42 εδρών στη Νέα Δημοκρατία.

Ποια ήταν αυτή η ρύθμιση; Ότι η αδιάθετη έδρα από τη Β’ κατανομή καταλήγει στο κόμμα που πλειοψηφεί στη μείζονα περιφέρεια, αρκεί αυτό το κόμμα να πλειοψηφεί και πανελλαδικά. Σε διαφορετική περίπτωση θα υπήρχε αναλογική κατανομή για τις αδιάθετες έδρες, όπως και στη Β’ κατανομή. Όπως είναι γνωστό η ΝΔ επικράτησε και στις 13 μείζονες εκλογικές περιφέρειες, οπότε πήρε μονοκούκι όλες τις έδρες που περίσσεψαν από τη Β΄κατανομή.

Με την κατάργηση των ορίων, βέβαια, ευνοούνται τα μικρότερα κόμματα που παίρνουν πολύ περισσότερες έδρες. Ο μεγάλος χαμένος θα ήταν ο ΣΥΡΙΖΑ, ο οποίος χάνει 20 έδρες σε σχέση με το εκλογικό σύστημα του 1981.

Όλοι μέσα, 12 κόμματα στο κοινοβούλιο

ΕΚΛΟΓΙΚΟΣ ΝΟΜΟΣ 1847/1989 (ΕΚΛΟΓΕΣ 1989, 1990)

Αυτός είναι ο πιο «αναλογικός» νόμος που εφαρμόστηκε ποτέ στην Ελλάδα, όπως προκύπτει ανάγλυφα και από τον πίνακα. Η απουσία του 3% ως όριο διεκδίκησης εδρών και οι ρυθμίσεις της Β’ κατανομής (όπου χρησιμοποιούνται μόνο τα «αχρησιμοποίητα υπόλοιπα», δηλαδή όσες ψήφοι περισσεύουν απ’ αυτές που κατοχύρωσαν έδρες στις περιφέρειες στην Α’ κατανομή) θα έδιναν μια βουλή στην οποία θα εκπροσωπούνταν 12 διαφορετικά κόμματα. Όχι μόνο αυτά που έφτασαν κοντά και αποκλείστηκαν στις εκλογές του 2023, αλλά επίσης η Συμμαχία Ανατροπής (Καζάκης), η Εθνική Δημιουργία (Τζήμερος-Κρανιδιώτης), οι Οικολόγοι Πράσινοι και η ΑΝΤΑΡΣΥΑ.

Παρά αυτή την υπερ-εκπροσώπηση κομμάτων, η Νέα Δημοκρατία θα έφτανε σε αριθμό εδρών που λίγο υπολείπεται απ’ αυτές που κέρδισε στις πιο πρόσφατες εκλογές (143 έναντι 146). Αυτό συμβαίνει λόγω της απόλυτης κυριαρχίας της στις μονοεδρικές περιφέρειες, όπου υπερίσχυσε σε όλες.

Ταβάνι και 210 έδρες

ΕΚΛΟΓΙΚΟΣ ΝΟΜΟΣ 1907/1990 (ΕΚΛΟΓΕΣ 1993, 1996, 2000)

Όπως φαίνεται κι από τον πίνακα, αυτός ο νόμος θα ήταν ο πιο στρεβλός, τουλάχιστον όσον αφορά την εκπροσώπηση των δύο πρώτων κομμάτων. Κι αυτό διότι καταγράφηκε μεν υπερδιπλάσια διαφορά μεταξύ τους στην κάλπη, αλλά η ΝΔ θα κέρδισε πενταπλάσιες έδρες (210) αντί των μόλις 42 του ΣΥΡΙΖΑ.

Και πάλι, όπως βλέπετε, υπάρχει ένας δυσανάλογα μεγάλος αριθμός εδρών που «περισσεύουν» από τη Β’ κατανομή και στη Γ’ η διάταξη του νόμου τις κατανέμει στο πρώτο κόμμα της μείζονας εκλογικής περιφέρειας, αρκεί αυτό να είναι και το πρώτο πανελλαδικά. Η κυριαρχία της ΝΔ και στις 13 μείζονες περιφέρειες της δίνει όλες τις έδρες. Επιπλέον, τα μικρότερα κόμματα που πέρασαν το 3% και θα εκπροσωπούνταν στη βουλή με την διαδικασία της «εξομάλυνσης» θα έπαιρναν έδρες από το δεύτερο κόμμα. Η «εξομάλυνση», θυμίζουμε, είναι η διάταξη του συγκεκριμένου νόμου που δίνει στα μικρότερα κόμματα το 70% των εδρών που θα δικαιούνταν στη βουλή, αν ίσχυε η απλή αναλογική.

Αυτοδυναμία με το μπόνους

ΕΚΛΟΓΙΚΟΣ ΝΟΜΟΣ 3231/2004 (ΕΚΛΟΓΕΣ 2004, 2007)

Ο πρώτος νόμος που ίσχυσε με απευθείας μπόνους στο πρώτο κόμμα (40 έδρες) θα έδινε την εικόνα που βλέπετε στον πίνακα: Άνετη αυτοδυναμία στη Νέα Δημοκρατία με 166 έδρες, συρρικνωμένο ΣΥΡΙΖΑ (στις 62 έδρες αντί 71 που κέρδισε στις πρόσφατες εκλογές) και συνολικά 72 έδρες στα μικρότερα κόμματα.

Χάνει πέντε έδρες, παίρνει δέκα

ΕΚΛΟΓΙΚΟΣ ΝΟΜΟΣ 3636/2008 (ΕΚΛΟΓΕΣ 2009, 2012, 2015,2019)

Παρ’ ότι ο νόμος έχει αλλάξει, η εικόνα που βλέπετε στον πίνακα είναι η ίδια που θα ίσχυε αν στις εκλογές του Μαϊου 2023 ίσχυε ο εκλογικός νόμος, με τον οποίο θα γίνουν οι προσεχείς εκλογές του Ιουνίου! Στο νόμο Παυλόπουλου το 2008 το μπόνους των 50 εδρών δινόταν αυτομάτως στο πρώτο κόμμα, ανεξαρτήτως ποσοστού. Στο νόμο που θα ισχύσει προσεχώς, το μπόνους είναι κλιμακωτό (20 έδρες όταν το πρώτο κόμμα ξεπερνάει το 25% και συν 1 έδρα ανά μισή μονάδα πάνω απ’ αυτό το ποσοστό, με όριο τις 50 έδρες). Στις εκλογές το πρώτο κόμμα (η ΝΔ εν προκειμένω) ξεπέρασε το 40%, άρα δικαιούται το μέγιστο μπόνους των 50 εδρών.

Είναι σαφής, φυσικά, και η μείωση των εδρών των άλλων κομμάτων. Στις εκλογές του Μαϊου ΠΑΣΟΚ, ΚΚΕ και Ελληνική Λύση κέρδισαν συνολικά 83 έδρες, ενώ με το σύστημα αυτό θα είχαν 69.