Περιεχόμενα
Μπενζεμά, Καντέ, Μεντί, Ρούμπεν Νέβες, Κουλιμπαλί, Φιρμίνο… Δεν περνάει εβδομάδα πια που να μην καταγραφεί άλλη μια σημαντική προσθήκη στο επαγγελματικό πρωτάθλημα ποδοσφαίρου στη Σαουδική Αραβία. Παικταράδες με όλη τη σημασία της λέξης ακολούθησαν το παράδειγμα του Κριστιάνο Ρονάλντο και τίναξαν την προσωπική τους μπάνκα στον αέρα με τα λεφτά που συμφώνησαν.
Όσο, πάντως, κι αν φαίνεται παράξενο, η είδηση του καλοκαιριού στο σαουδαραβικό ποδόσφαιρο είναι άλλη: Η «εξαγορά» του 75% των τεσσάρων ιστορικότερων ομάδων της χώρας από το PIF (Public Investment Fund), το Ταμείο Δημοσίων Επενδύσεων της Σαουδικής Αραβίας, ουσιαστικά το θηριώδες κρατικό ταμείο που διαχειρίζεται τα θηριώδη έσοδα από τα πετρέλαια.
Η σημασία της είδησης αυτής κάθε άλλο παρά συμβολική είναι. Το γεγονός ότι οι Big-4 της Σαουδικής Αραβίας (Αλ Χιλάλ και Αλ Νασρ από την πρωτεύουσα Ριάντ, Αλ Ιτιχάντ και Αλ Αχλί από τη Τζέντα) θα βουτάνε πλέον λεφτά από το ίδιο τεράστιο πορτοφόλι έχει σκοπό να αμβλύνει αντιπαραθέσεις και έριδες, οι οποίες θα μπορούσαν να ανατινάξουν το πρότζεκτ «ποδόσφαιρο» στην μεγαλύτερη χώρα της Αραβικής χερσονήσου.
Αν ρίξει κάποιος μια ματιά στην ιστορία τόσο της Σαουδικής Αραβίας, όσο και του ποδοσφαίρου στη χώρα αυτή, θα καταλάβει πόσο αναγκαία ήταν αυτή η κίνηση. Ώστε να δοθεί η εντύπωση ότι η «ποδοσφαιρική ανάπτυξη», μέσω ενός πακτωλού χρημάτων, είναι κάτι συνολικό και απολύτως ελεγχόμενο από την ογκώδη οικογένεια των Σαούντ.
Η διαφορά μεταξύ Νετζντ και Χετζάζης
Ας τα πάρουμε από την αρχή τα πράγματα: Ποδόσφαιρο στη Σαουδική Αραβία υπάρχει… πριν τη Σαουδική Αραβία! O πρώτος αθλητικός σύλλογος με ποδοσφαιρικό τμήμα που λειτούργησε στην περιοχή ήταν η Αλ Ιτιχάντ στη Τζέντα, το μεγάλο λιμάνι της Ερυθράς Θάλασσας, το 1927. Η Σαουδική Αραβία δημιουργήθηκε σαν ενιαίο κράτος το 1932.
Ολίγη πολιτική γεωγραφία: Τα αραβικά παράλια της Ερυθράς Θάλασσας, όπου βρίσκεται η Τζέντα, αλλά και οι ιερές μουσουλμανικές πόλεις Μέκκα και Μεδίνα, βρίσκονταν επί αιώνες στην διοίκηση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και είχαν σαφώς μεγαλύτερη ανάπτυξη από το εσωτερικό της χώρας. Υπήρχαν κι εκεί βασίλεια και εμιράτα, με κυριότερο αυτό του Νετζντ (με κυριότερη πόλη την σημερινή πρωτεύουσα Ριάντ), τα οποία όμως δεν ενδιαφερόταν κανείς να σπαταλήσει χρήματα και στρατό για να τα καταλάβει. Τι να την κάνει την άμμο;
Ακόμα και σήμερα, έναν αιώνα μετά, υπάρχει μια αντιπαλότητα μεταξύ των κατοίκων των δύο περιοχών. Οι Χετζάζι, λόγω της μακροχρόνιας επαφής τους με ταξιδιώτες και εμπόρους, θεωρούν τους εαυτούς τους πιο ανοιχτόμυαλους και προοδευτικούς από τους βαθιά συντηρητικούς κατοίκους του εσωτερικού και ιδιαίτερα του Νετζντ.
Μετά την κατάρρευση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, στα αραβικά παράλια της Ερυθράς Θάλασσας δημιουργήθηκε (με βρετανική βοήθεια) το Βασίλειο της Χετζάζης, ένα αμιγώς αραβικό κράτος, που ήλεγχε τις ιερές πόλεις. To κράτος αυτό κράτησε ως το 1924. Τότε οι Βρετανοί απέσυραν την στήριξή τους προς τον τότε βασιλιά της Χετζάζης Χουσεϊν και την πρόσφεραν στον φοβερό και τρομερό βασιλιά του Νετζντ, τον Αμπντουλαζίζ Ιμπν Σαούντ.
Μέσα σ’ ένα χρόνο ο Ιμπν Σαούντ κατέλαβε τη Χετζάζη και χρειάστηκε μόνο άλλα οκτώ για να ενοποιήσει το μεγαλύτερο μέρος της χερσονήσου κάτω από το σκήπτρο του. Το 1932 το κράτος που ήταν ως τότε γνωστό ως «Βασίλειο του Νετζντ και της Χετζάζης» μετονομάστηκε σε «Σαουδική Αραβία». Έκτοτε οι Σαούντ κατέλαβαν όλους τους αρμούς της εξουσίας, ταύτισαν τα προσωπικά-οικογενειακά τους συμφέροντα μ’ αυτά του κράτους και επέβαλλαν τις δικές τους άκρως συντηρητικές πεποιθήσεις σε όλους τους υπηκόους τους, ανεξαρτήτως αν αυτοί ήταν αλλιώς μαθημένοι.
Σαουδική Αραβία: αλλαγή στάσης για το ποδόσφαιρο
Στην αρχή, η οικογένεια δεν είδε με καλό μάτι το ποδόσφαιρο. Το θεώρησε ξενόφερτο, επειδή κυρίως έπαιζαν οι Βρετανοί ειδικοί των πετρελαίων, που είχαν εγκατασταθεί με τις οικογένειές τους στην ανατολική πλευρά της χώρας, εκεί που υπάρχουν ακόμα τεράστια πετρελαϊκά κοιτάσματα.
Είναι χαρακτηριστικό ότι οι σημαντικότερες ομάδες σ’ αυτή την πρώιμη περίοδο δημιουργήθηκαν στη Τζέντα. Μετά την Αλ Ιτιχάντ, που δημιουργήθηκε από εμπόρους και δημόσιους υπαλλήλους (Ιτιχάντ σημαίνει Ένωση στα ελληνικά), το 1937 δημιουργήθηκε και η Αλ Αχλί. Το όνομα σημαίνει «Εθνικός» στα ελληνικά, και είναι χαρακτηριστικό της… ποδοσφαιρικής γεωγραφίας. Ένα κλαμπ από μια επαρχιακή πόλη, έστω μεγάλη, υιοθετεί αυτό το όνομα, που αντιπροσωπεύει κάτι πολύ μεγαλύτερο από την πόλη και την περιοχή. Αλλά κανείς δεν αντιδρά.
Ο παμπόνηρος και διορατικός Ιμπν Σαούντ κατάλαβε την γρήγορη ανάπτυξη του ποδοσφαίρου. Η ψυχρότητα, με την οποία αντιμετωπιζόταν ο αθλητισμός γενικότερα στη Σαουδική Αραβία, υποχώρησε θεαματικά. Ο ίδιος ο βασιλιάς, μάλιστα, θεσμοθέτησε στα μέσα της δεκαετίας του 1940 ένα κύπελλο, στο οποίο συμμετείχαν όλες οι ομάδες της χώρας.
Ο Ιμπν Σαούντ πέθανε το 1953 και βασιλιάς ανέλαβε ο Σαούντ μπιν Αμπντουλαζίζ. Την περίοδο της βασιλείας του μπήκαν οι βάσεις στη Σαουδική Αραβία για το σύγχρονο σαουδαραβικό ποδόσφαιρο κι άρχισε η πρώτη άμεση εμπλοκή μελών της βασιλικής οικογένειας με το σπορ. Εκτός από τις ομάδες της Τζέντα εκείνα τα χρόνια δημιουργήθηκαν και οι «μεγάλες» ομάδες της πρωτεύουσας Ριάντ (η Αλ Νασρ το 1955 και η Αλ Αχλί το 1957). Δημιουργήθηκε, επίσης, ποδοσφαιρική ομοσπονδία που έγινε μέλος της ΦΙΦΑ (1956) και η εθνική ομάδα έδωσε το πρώτο της ματς το 1957.
Το πιο σημαντικό, βέβαια, ήταν ότι μέλη της βασιλικής οικογένειας κόλλησαν τον… ιό του ποδοσφαίρου κι άρχισαν να έχουν παραγοντική σχέση με τις ομάδες. Η αρχή έγινε πάλι από τη Τζέντα και τον πρίγκηπα Χαλίντ μπιν Αμπνάλα αλ Σαούντ, ο οποίος ασχολήθηκε με την Αλ Αχλί. Φανατικός φίλος των ιπποδρομιών και επιχειρηματίας εκτός από γαλαζοίματος, ο πρίγκηπας Χαλίντ (ανηψιός του Ιμπν Σαούντ) έγινε αμέσως «επίτιμος πρόεδρος» της Αλ Αχλί και για ένα διάστημα, στα μικρά του χρόνια, έκανε και τον προπονητή της. Αυτή η παρουσία αναβάθμισε την ομάδα και της έδωσε μερίδιο στην πίτα της πόλης, δεδομένου ότι ως τότε μεσουρανούσε η Αλ Ιτιχάντ.
Πρίγκιπες και βασιλιάδες στις ομάδες
Στην πρωτεύουσα Ριάντ η πορεία της Αλ Νασρ (στα ελληνικά σημαίνει Νίκη), της ομάδας που παίζει ο Κριστιάνο Ρονάλντο, άλλαξε όταν ασχολήθηκε μ’ αυτήν ο πρίγκιπας Αμπτνουραχμάν μπιν Σαούντ, ένας από τους γιους τους δεύτερου βασιλιά της χώρας και ως το 1964 πιθανός διάδοχος του θρόνου. Όταν ο βασιλιάς Σαούντ ανατράπηκε με αναίμακτο πραξικόπημα από τον αδελφό του Φεϊζάλ, ο Αμπντουραχμάν ήταν ο πρώτος γιος του Σαούντ που ορκίστηκε πίστη και αφοσίωση στον νέο μονάρχη. Κι αυτός τον αντάμειψε με σπουδαίες θέσεις, όπως αυτή του υπουργού οικονομικών. Το 1965, μόλις στα 19 του χρόνια, ανέλαβε πρόεδρος της Αλ Νασρ, η οποία ως τότε ήταν ένας ασήμαντος σύλλογος στη Σαουδική Αραβία. Έμεινε στην προεδρία της μέχρι το θάνατό του το 2004 κι από τότε ανέλαβαν οι γιοι του.
Η Αλ Χιλάλ, ο μεγαλύτερος ποδοσφαιρικός σύλλογος της Ασίας με τα περισσότερα τοπικά και διεθνή τρόπαια, ιδρύθηκε το 1957 από διάσπαση της Αλ Σαμπάμπ. Το πρώτο της όνομα ήταν Ολίμπικ Κλαμπ, όμως το άλλαξε μόλις ένα χρόνο αργότερα με… βασιλική παρέμβαση. Ο τότε βασιλιάς Σαούντ παρακολούθησε ένα τουρνουά με τέσσερις ομάδες από το Ριάντ, το οποίο κέρδισε η Ολίμπικ, και… αποφάσισε να τη μετονομάσει η Αλ Χιλάλ, που σημαίνει «ημισέληνος». Έκτοτε η Αλ Χιλάλ θεωρείται η «επίσημη» ομάδα της βασιλικής οικογένειας. Κι όταν έχεις τέτοια «προίκα», οικονομική και ηθική, δύσκολα χάνεις τα πρωτεία. Μάλιστα για επτά χρόνια (1976-83) βρισκόταν στη θέση του προέδρου ο πρίγκιπας Χαθλούλ μπιν Αμπντουλαζίζ, ο οποίος φερόταν να είναι μέσα στους διεκδικητές του θρόνου.
Επίσημη ποδοσφαιρική λίγκα στη Σαουδική Αραβία υπάρχει από το 1975. Σ’ αυτές τις 48 διοργανώσεις οι τέσσερις αυτές ομάδες έχουν κατακτήσει 39 φορές τον τίτλο της πρωταθλήτριας και 38 κύπελλα από τα συνολικά 47 που έχουν διεξαχθεί.
Το 1978 ο πρίγκιπας Χαθλούλ, τότε πρόεδρος της Αλ Χιλάλ, δημιούργησε τον πρώτο σεισμό στο παγκόσμιο ποδόσφαιρο από τη Σαουδική Αραβία. To καλοκαίρι, μετά το Μουντιάλ της Αργεντινής, η Αλ Χιλάλ ανακοίνωσε την απόκτηση του Ρομπέρτο Ριβελίνο, του αρχηγού της εθνικής Βραζιλίας! Στα 32 του τότε, ο Ριβελίνο είχε προφανώς κάποια χρόνια καριέρας μπροστά του, όμως είπε ναι σ’ έναν ωκεανό πετροδολαρίων και μάλιστα έμεινε στην Αλ Χιλάλ για τρία χρόνια.
Η κίνηση αυτή ήταν, συγκριτικά, πιο ακατανόητη από την πρόσφατη μετακίνηση του Κριστιάνο Ρονάλντο στην Αλ Νασρ. Τότε η Σαουδική Αραβία ήταν ένα μηδαμινό μέγεθος ακόμα και για το ασιατικό ποδόσφαιρο, τουλάχιστον τώρα θεωρείται από τις σημαντικότερες ποδοσφαιρικά δυνάμεις της Ασίας. Στο εγχώριο επίπεδο, όμως, προκάλεσε αντιδράσεις. Ούτε λίγο, ούτε πολύ, οι πρίγκιπες που βρίσκονταν επικεφαλής των άλλων ομάδων γκρίνιαζαν ότι η Αλ Χιλάλ εκμεταλλευόταν τα κρατικά λεφτά για να ενισχυθεί.
Μετά τον Ριβελίνο, πάντως, υπήρξε μια συμφωνία κυρίων μεταξύ των πριγκίπων, να μην «χτυπούν» μεγάλα ονόματα, αλλά να επενδύσουν στους προπονητές. Μερικά από τα μεγαλύτερα ονόματα της παγκόσμιας προπονητικής σκηνής, κυρίως Βραζιλιάνοι (Μάριο Ζάγκαλο, Τελέ Σαντάνα, Κάρλος Αλμπέρτο Παρέιρα) παρέλασαν από κάποιες ομάδες. Όπως και οι συμπατριώτες τους Μπεμπέτο, Ντενίλσον και ο Βούλγαρος Χρίστο Στόιτσκοφ. Όλοι οι παίκτες, πάντως, πήγαν σε προχωρημένη ηλικία και δεν πρόσφεραν τίποτα παικτικά.
Την τελευταία δεκαετία η Σαουδική Αραβία έχει εξελιχθεί σε μια από τις σημαντικότερες «εναλλακτικές» αγορές. Παίκτες που δεν νοιάζονται για ευρωπαϊκούς τίτλους και τιμές, παίκτες σε προχωρημένη ηλικία που ψάχνουν πολλά λεφτά με λιγότερο τρέξιμο, ή αραβόφωνοι μουσουλμάνοι παικταράδες που προσαρμόζονται πιο εύκολα, στελέχωσαν όχι μόνο τις μεγάλες ομάδες, αλλά και τις περιφερειακές του πρωταθλήματος.
Η κίνηση της Αλ Νασρ με τον Κριστιάνο Ρονάλντο πρέπει να θεωρήθηκε ως ένα νέο «επεισόδιο Ριβελίνο». Η παρουσία του Πορτογάλου προφανώς μπορούσε από μόνη της να αλλάξει τις ισορροπίες και να οδηγήσει σε γερή γκρίνια. Που μπορεί να εξελισσόταν σε κάτι περισσότερο.
Συνολική ανάπτυξη, κοινό ταμείο
Το όραμα του 37χρονου διαδόχου Μοχάμεντ Μπιν Σαλμάν για «συνολική ανάπτυξη» μπορεί να έβρισκε σε ξέρα προσωπικών φιλοδοξιών. Η Σαουδική Αραβία μπορεί να φαίνεται μια απόλυτη μοναρχία όπου ένας κάνει κουμάντο, αλλά στην πραγματικότητα είναι ένα αμάλγαμα φυλών, οικογενειών και φατριών. Συχνά μπορεί να συναντήσει κανείς διαφορετικά συμφέροντα (από αθλητικά ως πολιτικά) και στην ίδια οικογένεια.
Ο Μοχάμεντ Μπιν Σαλμάν λέγεται ότι αποφάσισε να ανοίξει το κρατικό πορτοφόλι και να επενδύσει μαζικά στο ποδόσφαιρο για να βελτιώσει μέσω της μπάλας το προφίλ της χώρας. Η Σαουδική Αραβία πιέζεται να θεσπίσει ελευθερίες που μέχρι πριν λίγα χρόνια φάνταζαν αδιανόητες στο συντηρητικό κομμάτι της κοινωνίας: Ανθρώπινα δικαιώματα, ελευθερία λόγου και σκέψης, ελευθερία σεξουαλικού προσανατολισμού, μέχρι και συμμετοχή του λαού στις αποφάσεις. Από το να γίνεται πρωτοσέλιδο γι’ αυτά, ο διάδοχος Μοχάμεντ Μπιν Σαλμάν αποφάσισε να γίνει η Σαουδική Αραβία πρωτοσέλιδη ως ένα από τα πιο δυνατά ποδοσφαιρικά πρωταθλήματα του πλανήτη.
Για να προλάβει τη γκρίνια και τα λόγια, ο διάδοχος προχώρησε σ’ αυτή την κίνηση. Πλέον οι Big-4 στη Σαουδική Αραβία θα παίρνουν λεφτά από τον κρατικό κορβανά για να ενισχύονται. Οπότε είναι πια ζήτημα επιλογών, ποιους θα στοχεύσει να πάρει ο καθένας και αν θα καταφέρει να τους πείσει. Και προφανώς αν κάποιος «προλάβει» να ξεκινήσει διαπραγματεύσεις με έναν παίκτη, αυτομάτως οι άλλοι τρεις αποσύρονται.
Οι άλλες ομάδες προφανώς θα αντιδράσουν, αν και κανείς δεν θέλει να τα βάλει επισήμως με τη βασιλική οικογένεια. Ο διάδοχος Μοχάμεντ Μπιν Σαλμάν έχει ξεκαθαρίσει ότι αυτό είναι ένα μεταβατικό στάδιο και βασικός του στόχος είναι σε διάστημα κάποιων χρόνων και οι 18 ομάδες της Α’ κατηγορίας να διοικούνται από «ιδιώτες». Το πότε θα γίνει αυτό κι αν θα υπάρξει ενός είδους «οικονομικό πάτωμα», δεν έχει διευκρινιστεί. Ούτε πρόκειται. Σαουδική Αραβία είναι αυτή.
* Κεντρική φωτογραφία: Getty Images
