Δεν είναι μία η λέξη που κατακρεουργούμε στην γραφή επί καθημερινής βάσης. Γράφουμε «ανταπεξέρχομαι» ενώ είναι «αντεπεξέρχομαι». Γράφουμε «γλύφω» χωρίς να αναφερόμαστε σε σε γλύπτη. Τεράστια η λίστα. Και με την πλειοψηφία των ορθογραφικών λαθών, αναρωτιόμαστε πώς γίνεται να μη μπορούν να ξεχωρίσουν δυο γαϊδάρων άχυρα και να το γράψουν σωστά. Σε αυτή την κατηγορία ανήκει και η λέξη «ξυπόλυτος».
Το πιθανότερο είναι εσύ που την διαβάζεις τώρα, να σε παραξενεύει, να θεωρείς ότι κάτι έχει γραφτεί λάθος και να ετοιμάζεσαι να μας κράξεις. Συγκρατήσου και άκουσέ μας, γιατί κατά 90% την γράφεις κι εσύ λανθασμένα, όπως την γράφουν οι περισσότεροι.
Πιο συχνά θα δεις «ξυπόλητος», παρά το «ξυπόλυτος». Γιατί όμως είναι το σωστό με ύψιλον και το λάθος με ήτα;
Η λέξη και η έννοιά της προέρχονται από το ρήμα «εξυπολύομαι», το οποίο σημαίνει ότι βγάζω τα παπούτσια κάποιου, ως επί το πλείστον τα δικά μου παπούτσια. Στην πορεία της εξέλιξης της γλώσσας, το ρήμα έγινε «ξυπολιέμαι», άρα μένω ξυπόλυτος.
Πώς φτάσαμε στο «ξυπόλητος»; Κανείς δεν ξέρει, η γραφή αυτή δεν έχει ουδεμία ετυμολογική εξήγηση. Η μόνη πιθανή ερμηνεία αφορά σε πιθανή σύγχυση ανάμεσα στο υπόδημα και το ξυπόλυτος, δηλαδή αφού το δεύτερο σημαίνει αφαίρεση των υποδημάτων, ίσως κάπου, κάποιος, κάποτε να τα μπέρδεψε και να κατάφερε με κάποιο τρομερό μάρκετινγκ να επικρατήσει το «ξυπόλητος».
Άλλη ερμηνεία που μας έρχεται, σχετίζεται με την λέξη «πόλη» που μπορεί να μπέρδεψε το μυαλό κάποιου, να θεώρησε ότι έχουν κοινή ρίζα και να σκέφτηκε «αφού η πόλη είναι με ήτα, το ξυπόλητος θα είναι κι αυτό με ήτα, γιατί ίσως σημαίνει αυτόν που πατά το έδαφος με γυμνά πόδια, πατά την πόλη».
Για να μην μπερδεύεστε όμως, οτιδήποτε τελειώνει σε «λυτός» είναι με ύψιλον. Απόλυτος, Ιππόλυτος, Ξυπόλυτος κτλ. Μόνο το «λιτός» που είναι σκέτη λέξη γράφεται με γιώτα. Με ήτα, το μόνο που υπάρχει, είναι το Λητώ με τα βρεφικά είδη.
