Ένα βιντεοκλίπ σαν ελληνική καρτ ποστάλ ετοίμασε η ελληνική αποστολή για την 68η Eurovision που φέτος θα πραγματοποιηθεί στο Μάλμο διά σκηνοθεσίας του Αυστραλού Zac Wiesel.
Σε αυτό η Μαρίνα Σάττι μεταμορφώνεται σε μία σύγχρονη Έλενα Ναθαναήλ από την ταινία «Επιχείρηση Απόλλων» και μας ξεναγεί στις «ομορφιές» της Αθήνας.
Το βίντεο ξεκινά με μία γνωστή εικόνα, τον τουρίστα με την κάλτσα και το σανδάλι και μετά η… ξενάγηση τα περιλαμβάνει όλα και το συρτάκι και τον Παρθενώνα και το τζατζίκι και τo greek salad και feta και γενικώς όλο το ελληνικό κιτς, αυτό που τόσα χρόνια πουλάμε ως τουριστικό προϊόν. Γιατί αυτό πουλάμε, αλλά μάλλον όταν το ζούμε δεν μας προσβάλλει…
Κάποιοι επίσης βιάστηκαν να πουν ότι το βιντεοκλίπ προσβάλλει τον πολιτισμό μας, αλλά μάλλον το ότι ξεπουλάμε τον πολιτισμό μας όπως ακριβώς δείχνει το βιντεοκλίπ, δεν μας προσβάλλει όλους και ίσως δεν μας είχε περάσει ποτέ από το μυαλό.
Για αυτούς που κατοικούμε στο κέντρο ή το επισκεπτόμαστε συχνά αυτές οι εικόνες είναι η καθημερινότητα.
Και οι άσχετοι χοροί υπάρχουν, και τα μαγαζιά με τους κράχτες απέξω, και ο Παρθενώνας ως ένα μνημείο ελληνικής περηφάνιας που αγναντεύει την απόλυτη δυστοπία γύρω του και ο μουζάκας και το souvlaki και το τζατζίκι και τα τσολιαδάκια και τα μαγαζιά με τα σουβενίρ και ο θόρυβος και η πολυπολιτισμικότητα.
Τι προσέβαλε λοιπόν τον πολιτισμό μας;
Απλώς το βιντεοκλίπ αναδεικνύει (και το τρολάρει παράλληλα) ένα ακόμη πρόβλημα που έχει προκύψει στην πόλη, με το λεγόμενο gentrification, δηλαδή τη μετατροπή του κέντρου σε ένα τουριστικό λούνα παρκ, γεμάτο ξενοδοχεία, airbnb και ταβέρνες, γαστροταβέρνες, εναλλακτικά μεζεδοπωλεία και γκαρσόνια και κράχτες και σκουπίδια γενικώς παντού…
Και ενώ προχωρά το σχέδιο για τη μετατροπή του κέντρου σε κάτι άλλο, εκτός από ένα χώρο όπου κατοικούσε πλήθος κόσμου μέχρι πρόσφατα και έβρισκε και σπίτια για να νοικιάσει σε πιο λογικές τιμές, την ίδια ώρα ξαφνικά «διώχνει» τους μόνιμους κατοίκους του, για χάρη του τουρισμού και αυτό φυσικά δεν μας προσβάλλει… Ούτε τα υψηλά ενοίκια μας προσβάλλουν… (Μόλις χθες άκουσα για τριάρι -παλιά κατασκευή- σε κεντρική περιοχή της Αθήνας στα 950 ευρώ το μήνα… Όταν ο μέσος μισθός αγγίζει μετά βίας τα 900 ευρώ το μήνα, έτσι;).
Η επιλογή της Σάττι και του σκηνοθέτη Zac Wiesel να αποτυπώσουν σε ένα βιντεοκλίπ όλη αυτή την εικόνα της ντεκαντάνς και της εξαθλίωσης είναι ένα κοινωνικοπολιτικό σχόλιο, από μία άλλη οπτική, προς μία εξέλιξη που δυστυχώς δεν είναι και η πιο ευοίωνη για την πόλη και ειδικότερα για τους κατοίκους της.
Να σημειώσουμε εδώ και μερικά στοιχεία που προκύπτουν από έρευνες και την εμπειρία πόλεων που βίωσαν αυτή την κατάσταση.
Το gentrification έχει σημαντικές κοινωνικές, οικονομικές και πολιτιστικές συνέπειες για τις αστικές κοινότητες. Μπορεί να οδηγήσει σε εκτοπισμό μακροχρόνιων κατοίκων που δεν είναι σε θέση να αντέξουν οικονομικά το υψηλότερο κόστος ζωής, οδηγώντας σε κοινωνικό κατακερματισμό και αποσταθεροποίηση της κοινότητας.
Στην έρευνα της mdpi διευκρινίζονται κάποιες από τις αρνητικές επιπτώσεις του gentrification στον αστικό ιστό και τους κατοίκους του:
«Οι αρνητικές επιπτώσεις του εξευγενισμού του τουρισμού, συμπεριλαμβανομένης της ταξικής διαφοροποίησης και της ανισότητας, της αύξησης της αξίας των ακινήτων και των ενοικίων, της απώλειας βιοπορισμού των κατοίκων, της κοινωνικής απομόνωσης, της εργασιακής αστάθειας και της φτώχειας, έχουν μελετηθεί από πολλούς μελετητές.
Αντίστοιχα, το gentrification του τουρισμού οδηγεί σε σοβαρό ζήτημα κοινωνικής πόλωσης. Δεδομένων των χαρακτηριστικών έντασης εργασίας του τουρισμού, το gentrification είναι πιο διαδεδομένο σε κοινότητες χαμηλού εισοδήματος. Αυτό το είδος αόρατης κοινωνικής πόλωσης εκδηλώνεται ως μετατροπή στην τουριστικοποίηση της κατανάλωσης και της παραγωγής, κάτι που μπορεί να μην είναι επωφελές για την κοινότητα.
Ειδικότερα, οι πρωτότυπες κατοικίες μεταμορφώνονται σύμφωνα με τις ανάγκες των τουριστών, γεγονός που προκαλεί στους αρχικούς κατοίκους μια αίσθηση αποξένωσης και αποκλεισμού. Η απώλεια βιομηχανικών πνευματικών χώρων και χώρων συγκέντρωσης των αυτόχθονων πληθυσμών μπορεί να οδηγήσει σε μείωση του εισοδήματος και αόρατη πίεση στη ζωή.
Έτσι, το gentrification του τουρισμού επιταχύνει τη συσσώρευση κεφαλαίου των πλούσιων ομάδων και οδηγεί σε ανισότητα μεταξύ των τάξεων. Οι κατασκευαστές ακινήτων στη συνέχεια χρησιμοποιούν τις διαφορές κατηγορίας για να βελτιώσουν τις αξίες της γης, τις επενδύσεις και την ανάπλαση.
Ο εξευγενισμός του τουρισμού βελτιώνει έμμεσα το περιβάλλον και τις υποδομές γύρω από τις κοινότητες, αυξάνει την τιμή της γύρω γης και επιδεινώνει την κοινωνική διαφοροποίηση και τη ροή πληθυσμού. Ωστόσο, αποξενώνει τους ιθαγενείς που ζουν εκεί για γενιές.
Επιπλέον, ο εκτοπισμός είναι ένα από τα ζητήματα που συζητήθηκαν, που εκδηλώνεται καθώς οι αρχικοί κάτοικοι εγκαταλείπουν τα διαμερίσματα ή τις κατοικίες τους λόγω της τουριστικής ανάπτυξης.
Καθώς η μεσαία τάξη συνεχίζει να μετακινείται σε αυτές τις περιοχές, οδηγεί σε ουσιαστικό μετασχηματισμό της κοινωνικής και οικονομικής δομής της περιοχής.
Η διαδικασία του gentrification μπορεί να οδηγήσει στο φαινόμενο της μετατόπισης, συμπεριλαμβανομένης της άμεσης (δηλαδή, φυσικής και οικονομικής μετατόπισης) και της έμμεσης μετατόπισης (δηλαδή, δυνητική και αποκλειστική μετατόπιση).
Συγκεκριμένα, η φυσική μετατόπιση οφείλεται σε αλλαγές στη δομή της κατοικίας στο περιβάλλον διαβίωσης, με αποτέλεσμα τις αναγκαστικές εξώσεις. Για παράδειγμα, οι κάτοικοι μπορεί να μετακινηθούν λόγω διακοπών νερού και ρεύματος. Ο οικονομικός εκτοπισμός είναι η πιο κοινή μορφή gentrification, που αναφέρεται σε νοικοκυριά που αναγκάζονται να μετακινηθούν λόγω των αυξανόμενων τιμών των ακινήτων και των ενοικίων.
Η απότομη μείωση των προσιτών επιλογών στέγασης για τους αρχικούς κατοίκους οδηγεί συχνά στον εκτοπισμό τους από τις ευγενικές κοινότητες. Από την άλλη πλευρά, η έμμεση μετατόπιση περιλαμβάνει αποκλειστική και δυνητική μετατόπιση, συμπεριλαμβανομένων περισσότερων ψυχολογικών στρεσογόνων παραγόντων.
Η αποκλειστική μετατόπιση σημαίνει ότι η διαδικασία gentrification καθιστά δύσκολη την επιστροφή των αρχικών κατοίκων υπό τις ίδιες οικονομικές συνθήκες. Σε εξευγενισμένες κατοικημένες περιοχές, οι επιλογές κατοικιών για τους αρχικούς κατοίκους είναι περιορισμένες, με αποτέλεσμα οι αρχικοί κάτοικοι να απομακρύνονται από το τετράγωνο και να μην επιστρέφουν ποτέ.
Ο δυνητικός εκτοπισμός αναφέρεται στις τεράστιες αλλαγές στην κοινότητα που προκαλούνται από το gentrification, οι οποίες θα οδηγήσουν σε πολιτισμικές αλλαγές, μετανάστευση πληθυσμού, επιχειρηματικές αλλαγές, κ.λπ..
Έτσι, ο τουριστικός εξευγενισμός επηρεάζει την τοπική οικονομία και την ευημερία των κατοίκων και οδηγεί σε ένα σοβαρό ζήτημα εκτοπισμού». (έρευνα www.mdpi.com)
Εν ολίγοις, ενώ το πρόβλημα παραμένει ζωντανό, εμείς «μαλώνουμε» τον «καθρέφτη» και όχι το πρόβλημα.
Φυσικά το βιντεοκλίπ, για να το κρίνουμε και από αισθητικής άποψης, είναι αριστούργημα, μπορεί να επικρατεί το κιτς αλλά μην ξεχνάμε ότι το κιτς είναι καλλιτεχνικό ρεύμα και έχει μία αλλοπρόσαλλη ομορφιά και ελκυστικότητα.
Οπότε όλοι όσοι «προσβλήθηκαν» μήπως πρέπει να το ξανασκεφτούν; Μήπως αντί να τους φταίει η αποτύπωση μίας εικόνας, να τους φταίει η ίδια η εικόνα και το βίωμα;
Μήπως αντί να αντιδρούν για ένα βιντεοκλίπ, να αντιδράσουν για τη βίαιη μεταμόρφωση της πόλης τους σε τουριστικό κατάλυμα; Να αντιδράσουν γιατί θέλουμε να φτιάξουμε μία χώρα με κατοίκους-γκαρσόνια; Να αντιδράσουν για τα υψηλά ενοίκια; Να αντιδράσουν για τις golden visa και τη μετατροπή ολόκληρων κτιρίων σε airbnb στερώντας από τους μόνιμους κατοίκους την φθηνή στέγη; Να αντιδράσουν για τα σκουπίδια και να δημιουργήσουν και οι ίδιοι άλλη φιλοσοφία στο πώς διατηρείς καθαρή μία πόλη;
Να αντιδράσουν επιτέλους για κάτι σοβαρό που επηρεάζει τη ζωή τους και όχι για μία καλλιτεχνική έκφραση;
