Υπάρχει μια φράση που λέει «γαία πυρί μιχθήτω», η οποία χρησιμοποιείται για να υποδηλώσει έναν εκρηκτικό συνδυασμό που οδηγεί στην καταστροφή. Στην περίπτωση της Ελλάδας, τα τελευταία χρόνια, αυτή η φράση έχει γίνει «γαία πυρί νερό μιχθήτω», σαν τη σκηνή στο animation του Ηρακλή που ένας Τιτάνας ξερνάει λάβα στον Δία, ένας άλλος ξερνάει πέτρα κι ένας τρίτος πάγο. Η κακοκαιρία των τελευταίων τριών ημερών αναδεικνύει πως είμαστε ανεπίδεκτοι μαθήσεως. Όχι μόνο σε επίπεδο κράτους ή αυτοδιοικήσεων, αλλά και σε καθαρά ατομικό επίπεδο.
Όσοι γεννηθήκαμε και περάσαμε τη ζωή μας στην Ελλάδα, πορευόμαστε με την εξής κεντρική φαντασίωση: Ελλάδα χώρα του φωτός, ήλιος, καλοκαίρι, νησιά, θάλασσα. Κι αρνούμαστε να δεχτούμε πως αυτή η φαντασίωση, στο πέρασμα των ετών, σβήνει όλο και περισσότερο και δίνει τη θέση της στην σκληρή πραγματικότητα. Αυτή είναι ένας συνδυασμός κλιματικής κρίσης και γεωλογικών κινήσεων που μετατοπίζουν κάθε χρόνο τις ηπείρους.
Είναι εξαιρετικά πιθανό, σύμφωνα με δηλώσεις επιστημόνων τα τελευταία χρόνια, η Ελλάδα και η Μεσόγειος συνολικά, να γίνουν ένα τροπικό μέρος, ένα μέρος όπου θα εμφανίζοντα ως και τυφώνες, ως και μικρά τσουνάμι. Ούτως ή άλλως, η Μεσόγειος είναι ο τόπος που έχει και θα χτυπηθεί περισσότερο από την κλιματική κρίση.
Έχουμε δει τα τελευταία καλοκαίρια και φθινόπωρα, τεράστιες εκτάσεις να καίγονται και μετά δομές κοινωνιών να καταστρέφονται μέσα σε μερικά λεπτά, δίχως να μπορούν να τα βάλουν με τη δύναμη των χειμάρρων που κατεβαίνουν από τα βουνά. Ακόμα κι αυτό το ότι τα τελευταία 2 χρόνια κάνουμε πλάκα με τα ονόματα που δίνονται σε κάθε κακοκαιρία και έχουμε εξαντλήσει 2 φορές την ελληνική αλφάβητο, κάτι θα έπρεπε να μας έχει πει, κάπως θα έπρεπε να μας έχει αλλάξει.
Όχι όμως. Η φαντασίωση μένει πεισματικά και μαζί της φέρνει και μερικές ακόμα φαντασιώσεις. Και ζούμε με αυτές πείθοντας τον εαυτό μας ότι «έλα μωρέ, γίνονται κάθε χρόνο, δεν θα πάθουμε τίποτα». Και μετά από αυτή τη φράση, έρχεται το «έλα τώρα, πού να μπλέκεις; κάτσε στ’ αυγά σου και κοίτα τη ζωούλα σου». Και μετά το «δεν θα αλλάξεις εσύ τον κόσμο».
Πότε θα πάρουμε τα μαθήματά μας;
Όλες αυτές λοιπόν οι φαντασιώσεις έχουν δημιουργήσει μια νοοτροπία που αφήνει τα πράγματα απλώς να συμβαίνουν και αγνοεί τις συνέπειες. Είναι σαν τον κρετίνο μηχανόβιο που παρκάρει τη μηχανή του πάνω σε πεζοδρόμιο αγνοώντας πεζούς και ΑμεΑ γιατί «τόσοι τα παρκάρουν έτσι, εγώ σε πείραξα;».
Φτάνουμε επομένως να έχουμε μια σειρά από περιοχές που αποδεικνύεται κάθε χρόνο ότι είναι ακατάλληλες για κατοίκηση, για να μένει άνθρωπος εκεί, αλλά κανείς από την τοπική αυτοδιοίκηση δεν έχει φροντίσει να γίνει μια μελέτη που να εξηγεί τους κινδύνους της παραμονής σε έναν τόπο. Είναι η πρώτη φορά τα τελευταία 4 χρόνια που ο Βόλος γίνεται θάλασσα; Ή τα Τρίκαλα; Ή η Καρδίτσα; Όχι. Κάθε χρόνο αυτές οι περιοχές υφίστανται τέτοιες καταστροφές που αναρωτιέσαι πώς επανακάμπτουν οι άνθρωποι.
Σαφώς, τίποτα δεν αλλάζει άρδην σε ένα, δύο ή τρία χρόνια. Αλλά πρέπει να γίνει η αρχή. Και πρέπει να γίνουν οι σκληρές ενημερώσεις, αυτές που θα εξηγούν ότι το να χτίσεις σπίτι στο τάδε σημείο, σημαίνει πως το καλοκαίρι έχεις κίνδυνο 90% να καεί το σπίτι και άλλο τόσο να το πνίξει ο χείμαρρος. Κι αν επιμένεις να χτίσεις, αν καταπατάς τις γραφειοκρατικές δομές με λάδωμα ή δεν ξέρω κι εγώ τι άλλο και παίρνεις τις απαραίτητες εγκρίσεις, μετά δεν δικαιούσαι ούτε ίχνος επιδόματος ή απασχόλησης των πόρων της Πυροσβεστικής που θα μπορούσε να διασώζει αυτούς που δεν παρανόμησαν.
Είναι τεράστια η ατομική ευθύνη και από εκεί ξεκινάνε όλα. Από την ατομική ανευθυνότητα μεταφέρεται η μη ανάληψη στο πιο πάνω σκαλοπάτι της πυραμίδας και μετά στο πιο πάνω και στο πιο πάνω, μέχρι που έχεις μια ολόκληρη πυραμίδα που δεν έκανε κάτι που θα έπρεπε και όλοι μαζί ευθύνονται για μια καταστροφή από μια κακοκαιρία ή ένα ακραίο φαινόμενο.
Αυτή η κακοκαιρία μπορεί να είναι και η πιο ήπια
Πρέπει να καταστεί σαφές προς κάθε πολίτη, ιδίως από την εκάστοτε τοπική αυτοδιοίκηση, ότι οι επιλογές έχουν συνέπειες. Όπως κι ότι όσο κι αν εμείς δεν αλλάζουμε, ο κόσμος αλλάζει, ο πλανήτης αλλάζει και οφείλουμε να προσαρμοζόμαστε σε αυτές τις αλλαγές.
Μετά τον σεισμό στην Τουρκία, έλεγαν επιστήμονες πως ως το 2030 η Ελλάδα μπορεί να γίνει μια χώρα με συχνά φαινόμενα τύπου στρόβιλους και τυφώνες. Και παράκτια σημεία της να καταστρέφονται. Έχει επικοινωνηθεί αυτό εναργώς στις περιοχές που είναι στην διακεκαυμένη ζώνη; Γνωρίζει ο καθένας μας σε αυτή τη χώρα τους κινδύνους του τόπου του;
Στις εταιρείες κάνουν το περίφημο SWOTs. Ανάλυση δηλαδή στα δυνατά σημεία, στα αδύνατα σημεία, στις ευκαιρίες που παρουσιάζονται, αλλά και στις απειλές. Κάθε τοπική αυτοδιοίκηση, κάθε σπίτι, θα πρέπει να κάνει το δικό του SWOT. Με τη βοήθεια του κράτους για τους μη έχοντες, με ίδια έξοδα για τους έχοντες.
Οι φαντασιώσεις κάποτε να τελειώνουν. Γιατί αν δεν τελειώσουν αυτές, θα τελειώσουμε εμείς, τα σπίτια μας, τα ζώα μας και ό,τι πολύτιμο έχουμε να παραδώσουμε στους επόμενους από μια κακοκαιρία. Γιατί αυτό πρέπει πάντα να σκεφτόμαστε, το βλέμμα μας δε μπορεί να σταματά στο εκτιμώμενο τέλος της δικής μας ζωής. Πρέπει να ταξιδεύει σαν το Μάτι της Θαντέρα πέρα από τη δική μας ζωή. Γι’ αυτό φτιάχτηκαν οι κοινωνίες, αυτό είναι ο άνθρωπος. Εκτός από «άνω θρώσκω», είναι και «μέλλον θρώσκω».
Ωραίο να απολαμβάνεις το τώρα, τη στιγμή όσο τη ζεις, αλλά ο καθένας μας έχει την υποχρέωση με την ύπαρξή του να διασφαλίσει και την απόλαυση του παρόντος για τις μελλοντικές γενιές. Γιατί αν μας απασχολεί να απολαμβάνουμε εμείς το τώρα με ένα αυθαίρετο μέσα στο δάσος ή σε ένα γκρεμό στην Πάρο, οι απόγονοί μας δεν θα έχουν να απολαύσουν τίποτα απολύτως.
Δόξα τω θεώ, έχουμε όλα τα εργαλεία ως ανθρωπότητα για να εκτιμήσουμε το μέλλον, για να ξέρουμε με σημαντική ακρίβεια τι μας φέρνει
Αν μετά από αυτή την κακοκαιρία δεν ταρακουνηθούμε όλοι και δεν αποδεχτούμε τι επιφυλάσσει το μέλλον, κάθε χρόνο θα αναρωτιόμαστε τι συμβαίνει, θα βάζουμε από το υστέρημά μας για να βοηθήσουμε πληγέντες και θα ζούμε στη φαντασίωση πως η δική μας σειρά δεν θα έρθει. Κι όμως, θα έρθει. Γιατί ο Daniel, θα είναι η πιο ήπια κακοκαιρία σε σχέση με κάθε επόμενη κακοκαιρία. Αυτό δείχνει το παρελθόν.
