Περιεχόμενα
Αν κάτσω να καταγράψω τις φορές που έχω γράψει κείμενο για την άθλια κωμωδία που κάνει ο Μάρκος Σεφερλής εδώ και μια 15ετία, θα βρω τουλάχιστον 4-5 άρθρα. Κι αν τα διαβάσω και τα 5, δε θα βρω και πολλές διαφορές. Αν το δώσω δηλαδή σε έναν άσχετο, θα καταλήξω να γίνω κουραστικός σε αυτόν και να μου πει, δίκαια, «δεν έχεις τίποτε άλλο να ασχοληθείς;».
Κι αυτή είναι η πραγματικότητα. Έχουν ειπωθεί όλα όσα πρέπει να ειπωθούν για την «σάτιρα» που κάνει ο Μάρκος Σεφερλής. Κάποιοι τα είπαν και δέχτηκαν χειρότερες συνέπειες, όπως η κ. Ακρίτα, που κατέληξε στα δικαστήρια. Άλλοι την έχουν σκαπουλάρει από τον κ. Σεφερλή που άνετα θα έμπαινε σε διαδικασία να σύρει δικαστικά όλους όσοι από χθες σχολιάζουν την αμφίεσή του ως Nemo, το non binary άτομο που κέρδισε τη Eurovision και μιλούν για ρατσισμό, για ομοφοβία, για όλα αυτά που στο παρελθόν έχουμε πει πολλές φορές με αφορμή κάποιο act του Σεφερλή στις παραστάσεις του.
Είναι ρατσιστής και ομοφοβικός ο Σεφερλής; Δεν το γνωρίζω. Από τις παραστάσεις του, με την αντίληψη που έχω σήμερα, αυτό που θα πω σίγουρα ότι είναι, είναι αυτάρεσκος και με μεγάλη ιδέα για τον εαυτό του. Το έχει αποδείξει σε κάθε του συνέντευξη, όπου μιλάει για τον εαυτό του, για τα θέατρα που γεμίζει, για την αγάπη που δέχεται από τον κόσμο, όλα αυτά που επαναλαμβάνει για να υπερασπιστεί τον εαυτό του.
Σε μια συνέντευξή του μάλιστα, στον Αρναούτογλου αν δεν κάνω λάθος, είχε υποστηρίξει ότι όσοι ηθοποιοί απορρίπτουν τη δουλειά του ή λένε πως δε θα συνεργάζονταν μαζί του, δεν έχουν δικαίωμα διά να ομιλούν εφόσον δεν έχουν καταγράψει χιλιόμετρα πορείας και δεν είναι κάτι ανάμεσα σε Μπέζο και Μινωτή. Δηλαδή απαγορεύεται να μην γουστάρεις τη δουλειά του, αν δεν είσαι ένας φτασμένος ηθοποιός, μόνο τότε έχεις δικαίωμα να εκφέρεις άποψη. Αυτό πιστεύει. Και το εκφράζει με διαφορετικό, μα ουσιαστικά ίδιο, τρόπο, σε κάθε του τοποθέτηση υπεράσπισης της δουλειάς του.
Ο Σεφερλής είναι ξεκάθαρο πως αναζητά την αποδοχή περισσότερο από όλα στη ζωή του
Αφήνω στην άκρη την πιθανότητα μιας απολυταρχικής θεώρησης του κόσμου και καταλήγω πως ο Μάρκος Σεφερλής έχει πέσει στην παγίδα των καλλιτεχνών που αποθεώνονται τυφλά από το κοινό τους. Και τυφλώνονται και οι ίδιοι, χάνουν την ακοή τους από τα διαρκή χειροκροτήματα και πιστεύουν πως αν αλλάξουν το οτιδήποτε, θα χάσουν το κοινό τους.
Δεν ξέρω πόσος κόσμος ακολουθεί και παρακολουθεί φανατικά τον συγκεκριμένο, αλλά είναι ένα σταθερό κοινό. Επιχειρηματικά και μόνο να το δεις, διότι ο Σεφερλής είναι και επιχειρηματίας, έχει δικές του παραγωγές θεατρικά και τηλεοπτικά, οφείλει να τιμήσει το κοινό του. Είναι δε χαρακτηριστικό πως άλλον Σεφερλή βλέπουμε στην τηλεόραση στα τηλεπαιχνίδια και άλλον στα θεατρικά του. Να είναι ο κόφτης των καναλιών που τον αλλάζει; Ή μήπως ο ίδιος προσαρμόζεται στο κοινό, για να μπορέσει να κερδίσει την αποδοχή και το χειροκρότημα;
Εμένα, περισσότερο απ’ όλα, αυτό μου δίνει ως εντύπωση ο Σεφερλής, ότι αποζητά το χειροκρότημα και για να το πάρει, δεν θα σταματήσει κάπου μέχρι να το καταφέρει. Κι αν το πάρει, μετά, ομάδα που κερδίζει δεν αλλάζει. Δεν είναι τυχαίο ότι για χρόνια ενσωμάτωνε σε κάθε νέα του παράσταση και μια ατάκα ή έναν χαρακτήρα από προηγούμενη παράσταση που είχε γίνει viral. Δεν ξέρω αν το κάνει ακόμα, το έκανε σίγουρα μέχρι το 2018, όταν και έπαψα να ασχολούμαι με όσα κάνει ο Σεφερλής για να μπορώ να τον κρίνω σωστά.
Φτάνω και στο διά ταύτα, διότι δεν έγραψα αυτό το κείμενο για να πω τι πιστεύω για τον Σεφερλή. Το γράφω διότι όπως κατάλαβα, η όλη κουβέντα ξεκίνησε από μια ανάρτηση στο Instagram από ένα non-binary άτομο, που ζητούσε με πολύ ήρεμο λόγο από τον κωμικό να προσπαθήσει για μια φορά στη ζωή του να αλλάξει και να μην αποτυπώνει ως καρικατούρες-καραγκιοζάκια τα queer άτομα, όπως έχει κάνει στο παρελθόν, με χαρακτηριστική τη φράση «τσούζει, αλλά μ’ αρέσει».
Μια παρένθεση εδώ, πριν συνεχίσω. Υπάρχει πάντα εδώ το επιχείρημα ότι εφόσον αποτυπώνει ως καρικατούρες και στρέιτ άτομα, τον μέσο Έλληνα του σήμερα, δε θα έπρεπε να κάνει εξαίρεση για κανέναν, διότι αυτό δεν θα ήταν σάτιρα. Το ακούω αυτό, δεν θεωρώ όμως πως εφάπτεται στον ίδιο τόσο και είναι και μια άλλη συζήτηση.
Η συζήτηση εδώ αφορά τους υποδοχείς της σάτιρας του Σεφερλή. Ο Σεφερλής, με δεδομένο αυτό που είπα παραπάνω, ότι διψάει για την αποδοχή κι έχει τη ματαιοδοξία που έχουν οι καλλιτέχνες που φτάνει η φωνή τους σε μεγάλη μάζα κοινού, δεν πρόκειται να αλλάξει. Δεν άλλαξε πριν 10-15 χρόνια, θα αλλάξει τώρα που κοντεύει τα 60;
Γιατί εξακολουθεί, επομένως, να μας απασχολεί; Ο Σεφερλής βρίσκει ένα κοινό και κάνει όσα κάνει. Καλώς ή κακώς, στη δημοκρατία, πρέπει όλα τα κοινά να βρίσκουν χώρο έκφρασης. Κι αν η έκφρασή τους είναι προσβλητική, ο νόμος προβλέπει πια και γι’ αυτό. Είναι όμως και θολά σημεία αυτά. Ο Σεφερλής υπάρχει γιατί υπάρχουν οι από κάτω. Το να πιστεύουμε πως με κάθε μας κριτική εις βάρος του, θα τον αλλάξουμε, είναι σαν να πιστεύουμε πως θα αλλάξουμε το συντηρητικό-ομοφοβικό-ρατσιστικό κομμάτι της κοινωνίας μας, που δεν είναι 50-100, είναι δεκάδες χιλιάδες.
Δεν μας υποχρεώνει κανείς όμως να ασχολούμαστε μαζί τους, να τους ακούμε, να τους δίνουμε αξία. Έχουν δικαίωμα ύπαρξης στην κοινωνία, εφόσον όμως δεν παραβαίνουν τα δικά μας δικαιώματα, εφόσον δεν τα παρεμποδίζουν, ας κάτσουν μεταξύ τους να λένε ό,τι θέλουν να πουν, να χλευάζουν το οτιδήποτε. Μας επηρεάζει; Όχι.
Το πρόβλημα είναι ότι πιστεύουν όλοι αυτοί που κράζουν από χθες τον Σεφερλή, ότι η σάτιρά του επηρεάζει. Όχι, κάνετε λάθος. Δεν είναι trendsetter και opinion maker ο Σεφερλής. Είναι μια ηχώ ενός κομματιού της κοινωνίας. Δεν ορίζει τι θα πιστέψουν, αποτυπώνει όσα πιστεύουν και επιχειρεί να ικανοποιήσει την ανάγκη τους να νιώσουν πως σε μια «woke δικτατορία», όπως λένε, υπάρχουν οι ανένταχτοι, οι αντισυστημικοί που θα τους επιτρέψουν να γελάσουν με τον «πούστη», με την «αδερφή».
Η πρόσφατη ιστορία έχει αποδείξει πως οι άνθρωποι που έχουν αντίθετες απόψεις από εμάς, δεν θα αλλάξουν με το να τους επιτιθέμεθα και να προσπαθούμε να τους φιμώσουμε. Έτσι, γινόμαστε σαν αυτούς. Οι άνθρωποι, αν είναι να αλλάξουν, θα αλλάξουν μόνοι τους, με ηρεμία. Με ένα συλλήβδην κράξιμο, επιλέγουν την αντίδραση.
Το πρόβλημα είναι στους πολλούς από κάτω και αιθεροβατούμε αν πιστεύουμε πως θα τους αλλάξουμε μυαλά
Στο τέλος της ημέρας, όπως αναφέρει και η ανάρτηση που πυροδότησε την κουβέντα, οι εγκληματίες που επιτέθηκαν στα 2 queer άτομα στη Θεσσαλονίκη, δεν το έκαναν γιατί τους παρακίνησε ο Σεφερλής. Θα το έκαναν είτε υπήρχε Σεφερλής είτε όχι.
Το πρόβλημα είναι πάντοτε στους πολλούς από κάτω, όχι στους 2-3 από πάνω, ειδικά στη συγκεκριμένη περίπτωση.
Όσο περισσότερο το αναδεικνύουμε, τόσο περισσότερο του δίνουμε αξία και προκαλούμε επιστράτευση.
Κατανοώ την ανάγκη των queer ατόμων να πουν ότι τέτοιες αποτυπώσεις τους προκάλεσαν πρόβλημα στο παρελθόν, αλλά αυτό θα συνέβαινε ούτως ή άλλως. Ο Σεφερλής ίσως να τους έδωσε ένα σχήμα μέσα από φράσεις όπως το «τσούζει, αλλά μ’ αρέσει». Αλλά η ανθρώπινη σαπίλα θα βρει πάντα το σχήμα της, δεν κολλάει σε ένα μονοπάτι. Το ξέρουμε πια αυτό καλά.
Η αδιαφορία είναι πάντα το μεγαλύτερο όπλο και διατηρεί και μια ηρεμία στη ζωή μας. Δεν βρίσκω κανέναν λόγο αν κάποιος μου πει ότι καλά κάνει το Ισραήλ στην Παλαιστίνη, να κάτσω να τον συναναστραφώ. Θα πάρει τον δρόμο του, θα πάρω τον δικό μου, θα βρούμε τους ομοίους μας και θα συνεχίσουμε τη ζωή μας. Δε θα μου περιορίσει κάποιο δικαίωμα, δεν θα του περιορίσω κι εγώ.
Η όλη συζήτηση για τον Σεφερλή είχε μια ουσία πριν 4-5-6 χρόνια, που η κοινωνία δεν είχε συνειδητοποιήσει πόσο άσχημα συμπεριφερόταν σε κάποιες ομάδες ατόμων (καλό είναι να σταματήσει και η αυτοπροβολή ως μειονότητα, διότι δεν φέρνει την ένταξη στο σύνολο, αλλά μια αυτοδιαφοροποίηση). Τώρα πια, υπάρχουν νόμοι, υπάρχει η δύναμη των social media, οπότε αν έχουμε κάποια αξιόποινη πράξη, όλα θα συμβούν.
Στο μυαλό του και στο μυαλό του κοινού του, ο Σεφερλής κάνει μια αγνή σάτιρα. Μας υποχρεώνει κανείς να το ασπαστούμε αυτό; Όχι. Άρα γιατί να μπούμε στη διαδικασία να αναγκάσουμε τον κάθε Σεφερλή να πιστέψει αυτό που πιστεύουμε εμείς; Θα πάρει το μονοπάτι του, θα πάρουμε το δικό μας, δεν θα δούμε καμία παράστασή του, αυτός θα καμαρώνει για την αποθέωση που θα έχει από το κοινό του και…η ζωή συνεχίζεται!
