Αν επιθυμεί κάποιος να σκιαγραφήσει το προφίλ του Ερμή Παν με λίγες λέξεις, δεν θα μπορούσε να βρει καλύτερη διατύπωση απ’ αυτή του Φρεντ Αστέρ: «Είναι ο άνθρωπος που βρίσκεται πίσω από όλες τις ιδέες μου»! Ο υπερ-διάσημος ηθοποιός-χορευτής του Χόλιγουντ, που μεσουράνησε για σχεδόν τρεις δεκαετίες στα γκλαμουράτα μιούζικαλ της αμερικανικής βιομηχανίας κινηματογράφου, παραδεχόταν τον Έλληνα χορογράφο του ως τον άνθρωπο που τον καθοδηγούσε σ’ όλα του τα βήματα.
Μια προσωπικότητα διεθνούς ακτινοβολίας όπως ο Ερμής Παν θα έπρεπε να τυγχάνει πολύ μεγαλύτερης αναγνώρισης στην πατρίδα καταγωγής του, την Ελλάδα. Κι όμως, παραμένει άγνωστος στο ευρύ κοινό. Πόσοι γνωρίζουν, αλήθεια, ότι το πρώτο Όσκαρ που κατέληξε σε ελληνικά χέρια το παρέλαβε αυτός, ήδη από το 1937; Πόσοι γνωρίζουν ότι ήταν ο άνθρωπος που ντούμπλαρε κιόλας τον Αστέρ σε πολύ δύσκολες φιγούρες; Πόσοι γνωρίζουν ότι ήταν ο άνθρωπος που οργάνωσε όλο το φαντασμαγορικό σόου στην Κλεοπάτρα, την υπερπαραγωγή του Χόλιγουντ που καθήλωσε δεκάδες εκατομμυρίων θεατών σ’ όλο τον κόσμο;
Η σεμνή και ταπεινή φιγούρα του Ερμή Παν μπορεί να υπήρξε μια μεγαλοφυΐα όσον αφορά το χορό, ωστόσο δεν είχε την αναγνώριση που του έπρεπε ακόμα και από το αμερικανικό κοινό, που ήλθε πρώτο σε επαφή με το επίπεδο της τέχνης του. Παρέμεινε στη σκιά, δεν «πούλησε» τον εαυτό του, άφησε την δουλειά του να μιλήσει για τον ίδιο. Γι’ αυτό και ακόμα, πάνω από 100 χρόνια από τη γέννησή του και 33 από το θάνατό του, τον μνημονεύουν με σεβασμό, ως πρωτοπόρο στην τέχνη της χορογραφίας. Για να σε εμπιστεύονται, άλλωστε, οι καλύτεροι πρέπει κι εσύ να είσαι κορυφαίος.
Ερμής Παν: Από μικρός ερωτεύτηκε το χορό
Η οικογένεια του Ερμή καταγόταν από το Αίγιο. Ο πατέρας του, ζαχαροπλάστης στο Μέμφις του Τενεσί, είχε φτιάξει την ζωή του με την Μαίρη Χιούστον και είχε σοβαρές καλλιτεχνικές ανησυχίες. Είχε επενδύσει, μάλιστα, στην κατασκευή του πρώτου θεάτρου στο Μέμφις. Είχε κρατήσει το κανονικό του επώνυμο (Παναγιωτόπουλος). Ο Ερμής ήταν το τρίτο και τελευταίο παιδί της οικογένειας, γεννήθηκε στις 10 Δεκεμβρίου 1909.
Από μικρή ηλικία ο Ερμής Παν έδειξε ενδιαφέρον για το χορό. Η οικογένεια εμπιστευόταν τα παιδιά στην Αφρο-αμερικάνα γκουβερνάντα Μπέτι Κλαρκ, όπως συνέβαινε με όλους τους ευκατάστατους της περιοχής. Ο Ερμής έπιασε φιλίες με τον γιο της γκουβερνάντας όταν η οικογένεια μετακόμισε στο Νάσβιλ το 1911. Ο Σαμ Κλαρκ είχε ταλέντο στο χορό και μύησε τον Ερμή στο ρυθμό και τη χορογραφία, αλλά και στις μουσικές των μαύρων, αφού συχνά τον έπαιρνε μαζί του στα στέκια του. Ο πατέρας του πέθανε από φυματίωση το 1922, όταν ο Ερμής ήταν 13 ετών, και η μητέρα του μετακόμισε στη Νέα Υόρκη με τα παιδιά της. Τότε «έκοψε» και το επώνυμό της σε Παν.
Τα χρήματα του πατέρα τελείωσαν γρήγορα και άρχισε η ανέχεια. Ο Ερμής Παν έδειξε ζωηρό ενδιαφέρον για το χορό και με την παρακίνηση του Σαμ άρχισε να ψάχνει δουλειά σε θεατρικά μιούζικαλ. Το 1928, σε ηλικία 19 ετών, έκανε την πρώτη του εμφάνιση στη χορωδία των αδελφών Μαρξ. Η αδελφή του η Βάσω έδειξε επίσης ενδιαφέρον για το χορό κι έτσι σκέφτηκαν να πλασαριστούν ως ντουέτο. Κατάλαβαν, όμως, γρήγορα ότι το μέλλον βρισκόταν στο Χόλιγουντ, οπότε μετακόμισαν στο Λος Άντζελες το 1930.
Ο Ερμής Παν είχε ήδη γνωρίσει την Τζίντζερ Ρότζερς, την πιο διάσημη από τις σταρ του μιούζικαλ της εποχής, από το 1928. Η καριέρα του απογειώθηκε, όμως, όταν γνώρισε τον Φρεντ Αστέρ το 1933. Παρουσίασε κάποιες ιδέες του για χορογραφία στον Ντέιβ Γκουλντ, με τον οποίο συνεργαζόταν τότε ο Αστέρ, και ο διάσημος χορευτής ζήτησε να μάθει ποιος ήταν αυτός με τη μεγάλη φαντασία. Συνεργάστηκαν πρώτη φορά στην ταινία Flying Down To Rio, η οποία προβλήθηκε στους ελληνικούς κινηματογράφους με τον τίτλο Καριόκα. Έτσι ξεκίνησε η κοινή τους εντυπωσιακή πορεία.
Συνολικά ο Ερμής Παν ήταν υπεύθυνος για την χορογραφία σε 17 από τις συνολικά 31 ταινίες μιούζικαλ που γύρισε ο Φρεντ Αστέρ και σε τρία από τις τέσσερα μεγάλα τηλεοπτικά του σόου. Πότε με την Τζίντζερ Ρότζερς, πότε με τη Τζοάν Φοντέν, υπήρξε ο καθοδηγητής του Αστέρ και ο άνθρωπος που τον ντούμπλαρε σε πραγματικά δύσκολες σκηνές. Η ομοιότητα στο σουλούπι των δύο ήταν παροιμιώδης, οπότε το πράγμα ήταν ευκολότερο. Το πιο εντυπωσιακό ήταν ότι ο Ερμής Παν είχε την ικανότητα να λειτουργεί ως ο ιδανικός παρτενέρ στην πρόβα και των δύο σταρ. Έλεγε χαριτολογώντας ο ίδιος «με τον Φρεντ είμαι η Τζίντζερ και με τη Τζίντζερ είμαι ο Φρεντ».
Το Όσκαρ, το Emmy και η Κλεοπάτρα
Το 1937 ήταν η στιγμή της δόξας του. Του απονεμήθηκε το βραβείο της Ακαδημίας Κινηματογράφου (το πασίγνωστο Όσκαρ) για τη χορογραφία της ταινίας Κορίτσια σε Μπελάδες (A Damsel in Distress). Προηγουμένως ήταν υποψήφιος για άλλα δύο βραβεία, το 1935 και το 1936. Αρκετά αργότερα, το 1961, o Ερμής Παν πήρε και το βραβείο Emmy για το τηλεοπτικό σόου Μια Βραδιά με τον Φρεντ Αστέρ.
Η φήμη του, όπως είναι φυσικό, τον οδήγησε και σε άλλα μονοπάτια. Εκτός από την χορογραφία σε μιούζικαλ το Χόλιγουντ ζήτησε τις ιδέες του για το στήσιμο φαντασμαγορικών σκηνών, οι οποίες δεν ήταν χορευτικές. Για παράδειγμα, ήταν ο άνθρωπος που εμπνεύστηκε και υλοποίησε τις σκηνές στην ταινία Κλεοπάτρα (1963), στις οποίες εμφανιζόταν η Ελίζαμπεθ Τέιλορ.
Ο Ερμής Παν μεγάλωσε ως αφοσιωμένος Καθολικός. Δεν παντρεύτηκε ποτέ του, ο κύκλος του γνώριζε ότι ήταν ομοφυλόφιλος, αλλά ο ίδιος δεν το διέδιδε, προτίμησε μια ήσυχη ζωή με τους κατά καιρούς συντρόφους του. Ανάμεσα στους διάσημους φίλους του συγκαταλέγονταν ο σάχης του Ιράν, ο ζωγράφος Ντιέγκο Ριβέρα και η Ρίτα Χέιγουορθ.
Παρ’ ότι είχε γεννηθεί στις ΗΠΑ και δεν είχε άμεση σχέση με την Ελλάδα πέραν της καταγωγής του, ο Ερμής Παν δεν ξέχασε την πατρίδα. Επισκεπτόταν συχνά το Αίγιο, όπου διέμενε κιόλας στο σπίτι που διατηρούσε η οικογένεια.
Ο θάνατος τον βρήκε σε πλήρη ηρεμία στην ηλικία των 81 ετών, το 1990. Στις 19 Σεπτεμβρίου ο Ερμής Παν σηκώθηκε από το κρεβάτι, πήρε το πρωινό του και κάθισε στην αγαπημένη του πολυθρόνα στο σπίτι του στο Μπέβερλι Χιλς για να απολαύσει τη θέα. Εκεί τον βρήκαν ξέπνοο το απόγευμα της ίδιας ημέρας. Είχε ξεκινήσει το δικό του ταξίδι προς τα αστέρια.
