Η Ισαβέλλα Ζαμπετάκη, ταξιδιωτική δημοσιογράφος, δημιουργός των Tourism Awards και ιθύνων νους των δημοφιλών γαστρονομικών βραβείων Restaurant 100 επεφύλαξε μια σημαντική μνεία στην ιδιαίτερη πατρίδα της, την Κρήτη.
Αποφάσισε να το κάνει αναδεικνύοντας όχι τις νοστιμιές ή τις γεωγραφικές της ομορφιές, αλλά την παράδοσή της, όλα εκείνα τα μυστικά κληρονομιών που περνούν από γενιά σε γενιά κι είναι καμωμένα με μεράκι και βαθιά γνώση.
Έτσι, οργάνωσε ένα ταξίδι πολλών χιλιομέτρων στην ενδοχώρα της Κρήτης που κράτησε από την άνοιξη μέχρι τον χειμώνα του 2021, αναζήτησε τεχνίτες και μάστορες που συνεχίζουν να εξασκούν παραδοσιακές τέχνες και αποτύπωσε, τελικά, στο concept βιβλίο της «Χειροποίητη Κρήτη» το προφίλ 26 διαφορετικών τεχνών.
Η τέχνη του χειροποίητου παίρνει πολλές μορφές στους κάμπους και τα βουνά της Κρήτης: από τα υφαντά, τα κεραμικά και τα μαχαίρια μέχρι το ελαιόλαδο, το κρασί και τη γραβιέρα. Η Ισαβέλλα Ζαμπετάκη, σε αυτόν τον δίγλωσσο περιηγητικό τόμο, πραγματεύεται την έννοια του αυθεντικού μέσα από κείμενα και εικόνες του Γιώργου Αναστασάκη.
Αλαδανός-Σίσες
Εκτός από τις τέχνες, παρουσιάζονται και τέσσερις διαδρομές σε σημεία του νησιού όπου μπορεί κανείς να διακρίνει το στοιχείο του χειροποίητου στο σήμερα και στο χθες: από τους αμπελώνες και τα λαξευτά πατητήρια του Ηρακλείου, μέχρι τα οροπέδια και τους ανεμόμυλους του Λασιθίου, και από τους καλλιτέχνες και τους βοσκούς των Ανωγείων, μέχρι τις φάμπρικεςελαιολάδου και τα ενετικά υπέρθυρα των χωριών του Αποκόρωνα.
Η «Χειροποίητη Κρήτη» υλοποιήθηκε με την υποστήριξη της Περιφέρειας Κρήτης, ενώ η πρώτη επίσημη παρουσίαση του βιβλίου πραγματοποιήθηκε στις 30 Ιουνίου στο Φεστιβάλ Βιβλίου Χανίων. Η πρώτη έκδοση απευθύνεται στους επαγγελματίες του τουρισμού με στόχο να ενισχύσει την στροφή προς τις βιωματικές και αυθεντικές εμπειρίες στην ενδοχώρα του νησιού.
Τώρα που το αγαπημένο της ελληνικό και κρητικό καλοκαίρι ξεκίνησε να κοπάζει, η δραστήρια δημοσιογράφος κάνει σχέδια για τον χειμώνα και μιλά για το βιβλίο της και τις δικές της διαδρομές προς την δημιουργία του στο Nitro.
Τι συμβολίζει η Κρήτη για σένα;
Την ελευθερία. Τόσο τα τοπία της, όσο και οι άνθρωποι νομίζω ότι αποπνέουν πολύ έντονα αυτή την αίσθηση. Η Κρήτη είναι ένας πολύ «δυνατός» τόπος, προικισμένος με πολλά πλεονεκτήματα. Κι η δύναμή της εκδηλώνεται είτε σαν περηφάνεια, είτε σαν ελευθερία. Οδήγησα πάρα πολλά χιλιόμετρα σε βουνά και στην ενδοχώρα και σε πολλά μέρη απόλαυσα αυτήν ακριβώς την αίσθηση. Το πιο αγαπημένο μου απ’ όλα όμως είναι οι κορυφογραμμή του όρους Γιούχτα, λίγα χιλιόμετρα έξω από την πόλη του Ηρακλείου. Υπάρχουν σημεία που βλέπεις τους γυπαετούς να χορεύουν μπροστά στα μάτια σου, με φόντο τον Ψηλορείτη και τις καταπράσινες πλαγιές των Αρχανών.
Κοπανέλι-Γαβαλοχώρι
Ποια είναι η αξία που εσύ προσωπικά δίνεις στο Χειροποίητο; Ως έννοια, ως μνήμη, ως δική σου πιθανή ενασχόληση;
Για να το πω με τα λόγια του κυρ-Σήφη, βοσκού και τυροκόμου που γνώρισα στο οροπέδιο του Ασκύφου στα Σφακιά, «δόξα το Θεό, δόξα τα χέρια μου». Πιστεύω ότι τα χέρια μας κάνουν θαύματα και αγαπώ πολύ κάθε τι το χειροποίητο. Ειδικά τα αντικείμενα που φτιάχνονται για να εξυπηρετήσουν πρακτικούς σκοπούς, αλλά που ο δημιουργός τους δεν τσιγκουνεύτηκε το μεράκι. Στο κομοδίνο μου έχω ένα χειροποίητο κουδούνι για κατσίκια από τους Άνω Ασίτες Ηρακλείου. Είναι τόσο όμορφο που θα μπορούσε να αποτελεί διακοσμητικό αντικείμενο. Προσωπικά, ασχολούμαι με την κεραμική και με ενδιαφέρουν πολύ τα αντικείμενα τελετουργικής χρήσης. Νομίζω ότι χρειαζόμαστε τέτοια αντικείμενα και τέτοιες διαδικασίες στην ψηφιακά αφηρημένη καθημερινότητα του 21ου αιώνα.
Η ιδέα για το βιβλίο πώς προέκυψε;
Από την αγάπη για το χειροποίητο. αλλά και ως απάντηση μου στον πλούτο που έβρισκα στην Κρήτη. Ο πλούτος αυτός με γοήτευε σε βαθμό που με άφηνε άφωνη. Και το βιβλίο μου ήταν ο τρόπος που βρήκα για να δώσω μια απάντηση.
Μοιράσου μια μοναδική ιστορία σε σχέση με αυτό, μια συνάντηση ίσως που σε καθόρισε δημιουργώντας το βιβλίο.
Θέλοντας να μάθω περισσότερα για τους ανεμόμυλους του οροπεδίου Λασιθίου βρέθηκα μια μέρα στο καφενείο της κυρίας Ελευθερίας στον Άγιο Γεώργιο. Χωρίς να με γνωρίζει, η γυναίκα αυτή άφησε τη δουλειά της για να με πάει στα χωράφια που ποτίζονται ακόμα με νερό που βγάζουν ο ανεμόμυλοι, σκαρφάλωσε επάνω για απλώσει τα πανιά του και, επιστρέφοντας στο καφενείο, μου έφτιαξε μέχρι και τοστάκι για να φάω.
Γραβιέρα-Σφακιά
Μιλήσαμε σα να γνωριζόμασταν από παλιά και επιστρέφοντας στην Αθήνα θέλησα να της στείλω ένα μικρό ευχαριστήριο δώρο. Η κυρία Ελευθερία μου απάντησε με μια κούτα μεγέθους πλυντηρίου ρούχων γεμάτη με όλα τα ζαρζαβατικά της εποχής. Τα αράδιασα στο τραπέζι της κουζίνας μου και ένιωθα ότι έστηνα πάγκο στη λαϊκή. Αυτή η απλοχεριά και η γενναιοδωρία ήταν για μένα ένα από τα μεγαλύτερα μαθήματα που πήρα στην Κρήτη.
Ποιο «χειροποίητο» από όσα γνώρισες και συνάντησες στις διαδρομές σου σε συνάρπασε περισσότερο και γιατί;
Με καταγοήτευσε η δουλειά του Γιώργη και της Μαρινίκης Δαλαμβέλα στις Μαργαρίτες Ρεθύμνου. Στο «Κεραμείον» φτιάχνουν σχεδόν τα πάντα με υλικά του τόπου τους. Πηλό από το χώμα του Ψηλορείτη και χρώματα από τα ορυκτά των πλαγιών του. Χρησιμοποιούν το μαλλί των προβάτων για να φτιάξουν πλοκό, ένα είδος πινέλου που χρησιμοποιούνταν από την αρχαιότητα. Έχουν διασώσει ένα από τα παραδοσιακά καμίνια του χωριού και ψήνουν εκεί τα κεραμικά τους. Και αυτό που είναι πιο σημαντικό είναι η αγάπη με την οποία μιλάνε για τη δουλειά τους και η προθυμία τους να σου μάθουν και να μοιραστούν μαζί σου το κάθε τι.
Πού συναντάμε την Ισαβέλλα Ζαμπετάκη φέτος; Σε τι projects και με ποια σχέδια;
Προς το παρόν, κάνω «επανάληψη» όσων ανακάλυψα στην Κρήτη τον περασμένο χρόνο. Δυστυχώς, από κάποια μέρη χρειάστηκε να περάσω βιαστικά όσο έγραφα το βιβλίο. Επέστρεψα λοιπόν πίσω τον Σεπτέμβρη για να μαζέψω χαρούπι και τώρα ετοιμάζομαι να βιώσω το μάζεμα της ελιάς «από πρώτο χέρι». Με προσέγγισαν για να φτιάξουμε αντίστοιχο βιβλίο για άλλη περιοχή της Ελλάδας, αλλά νομίζω ότι θέλω να χαρώ λίγη «διαδρομή» ακόμα πριν να ορίσω τον επόμενο «προορισμό». Νομίζω γενικά ότι έχουμε μπει σε μία διαδικασία να κινούμαστε πολύ βιαστικά και με στόχο πάντα να παράγουμε κάτι. Η Ιθάκη -και η Κρήτη- είναι όμως μόνο η αφορμή. Για να φτάσεις γλυκά εκεί, χρειάζεται να μεσολαβήσει αρκετό ταξίδι.
Στιβάνια-Ανώγεια
* Κεντρική φωτογραφία: Γιάννης Χατζηγεωργίου
** Φωτογραφίες: Περιφέρεια Κρήτης/Γιώργος Αναστασάκης
