Περιεχόμενα
Ένα πνεύμα ελευθερίας, έντονο και ολοζώντανο σε κάθε σελίδα. Μια αναρχοαυτόνομη πανταχού παρούσα διάθεση. Η περιπέτεια, η αναζήτηση. Στο δρόμο. Από τη μία άκρη της Αμερικής στην άλλη, μέσω του περίφημου Route 66. Χωρίς να ξέρεις τι θα έχει η συνέχεια, με οδηγό και κίνητρο την κάψα όμως να (το) ζήσεις. Το On the Road (Στο Δρόμο) δεν είναι απλώς ένα βιβλίο. Είναι σημείο αναφοράς. Εξύψωσε τον Τζακ Κέρουακ στη σφαίρα του θρύλου. Μετατρέποντάς τον σε πιονέρο της λεγόμενης Beat Generation, σε αιώνιο σύμβολο του «cool».
Συμπληρώθηκαν (21/10) 54 χρόνια από την ημέρα που έφυγε από τη ζωή. Ήταν μόλις 47 ετών. Η αγάπη του για το αλκοόλ αποδείχθηκε μοιραίο λάθος, κυρίως ανυπέρβλητη αδυναμία. Κίρρωση του ήπατος, η αιτία του θανάτου του. Έγραψε συνολικά περισσότερα από 25 βιβλία, κανένα δεν έφτασε το On the Road, σε απήχηση και ένταση. Παρότι τα «Οι Αλήτες του Ντάρμα», «Οι υποχθόνιοι» και «Η ματαιοδοξία του Ντουλουόζ» σίγουρα δεν πέρασαν απαρατήρητα – κάθε άλλο.
Ο Τζακ Κέρουακ έγινε πρόδρομος για πολλούς μετέπειτα τραγουδιστές και συγγραφείς, από τον Μπομπ Ντίλαν ως τον Χαρούκι Μουρακάμι. Με τους Αλεν Γκίνσμπεργκ, Νιλ Κάσαντι και Ουίλιαμ Μπάροουζ έφτιαξαν από κοινού το σκληρό πυρήνα του κινήματος των Μπιτ, λογοτεχνικού, καλλιτεχνικού και κοινωνικού κινήματος αντικουλτούρας των τιμημένων 60s.
Μίλησε απευθείας στις καρδιές των νέων
Για πολλούς μετά-έφηβους, ο Τζακ Κέρουακ ήταν, είναι το απόλυτο είδωλο. Επειδή περιγράφει και ορίζει ακριβώς αυτό που ονειρεύονται οι περισσότεροι εξ αυτών: Την ανεξαρτησία. Το πέρασμα στην ενήλικη ζωή αλλά στη «πριν αρχίσουν οι ευθύνες» φάση. Στην περίοδο που όλα είναι στο κόκκινο, γιατί όλα είναι καινούρια και η κάθε εμπειρία βιώνεται στο μέγιστο βαθμό.
Σεξ, ναρκωτικά, ανδρική φιλία, φιλοσοφικές, κοινωνικές και καλλιτεχνικές ανησυχίες όλα μπλέκονται σε ένα μίξερ αδρεναλίνης. Σε μια αναρχική ιδέα, σε μια εναλλακτική προσέγγιση. Κατά των υλικών αγαθών, ο Τζακ Κέρουακ υπήρξε κι ένας προφήτης του κακού που θα έκανε στον κόσμο και στον πλανήτη η υπερκατανάλωση. Καθότι, το βιβλίο αυτό αλλά και τα περισσότερα που έγραψε ήταν κατά βάση δικές του εμπειρίες. Τις οποίες και αποτύπωσε με το δικό του τρόπο στο χαρτί.
Μόνο τυχαία ο Τζακ Κέρουακ δεν διατήρησε τέτοια αίγλη σε τόσο βάθος χρόνου. Είναι φαινόμενο της ποπ κουλτούρας και με το χάρισμα να περνάει από γενιά σε γενιά χωρίς να «χάνει». Ακριβώς επειδή τα μηνύματα και τα «θέλω» που κομίζει είναι διαχρονικά. Με τσιτάτα που έγιναν ηχώ σε πολλά νεανικά στέκια.
Οι αντιφάσεις του Τζακ Κέρουακ και η εναντίον του κριτική
Δεν είναι πάντως μια καθολικά αποδεκτή φιγούρα ο Αμερικανός συγγραφέας. Δεν είναι δηλαδή για όλους πηγή έμπνευσης – σίγουρα όχι για τους μεγαλύτερους σε ηλικία. Για άλλους, είναι ο εκπρόσωπος, έστω ακούσια, της κοινωνίας που δίνει προνόμια μόνο στους λευκούς άνδρες. Επίσης μία στην πραγματικότητα φιγούρα μισογύνη.
Μα πόσο άδικο είναι να το κρίνουμε αυστηρά με τους όρους του σήμερα. Και αυτόν αλλά και τόσους ακόμη που ζήσανε σε εντελώς άλλες εποχές από τη δικιά μας. Το On The Road γράφτηκε το 1957, η κοινωνία του τότε ήταν σε πολλά σαν εξωγήινη σε σχέση με αυτή του σήμερα.
Ειδικά μάλιστα ο συγκεκριμένος, έκανε άλματα. Μιλάμε για έναν τύπο που τόλμησε να καταπιαστεί με θέματα ταμπού σε εποχές που αυτό μόνο εύκολο δεν ήταν, ενώ είναι φανερό πόσο προσπαθούσε να μπει στη θέση των περιθωριοποιημένων, επιδεικνύοντας σπάνια ενσυναίσθηση. Ήταν άλλες οι αντιφάσεις που τον βασάνιζαν. Ο Τζακ Κέρουακ ήταν ο τύπος του «επαναστάτη» που γυρνούσε σπίτι και τον περίμενε η μητέρα του για του μαγειρέψει, να του σιδερώσει, να του πλύνει. Μια προβληματική εικόνα περί ανεξαρτησίας, όπως και να το δει κανείς.
Η ανωριμότητα αυτή μεταφέρθηκε και γιγαντώθηκε στους 3 συνολικά γάμους του, ο τελευταίος εξ αυτών με την ελληνικής καταγωγής παιδική του φίλη Στέλλα Σάμπας (Σαμπατακάκη), Για να μη μιλήσουμε για το πόσο απών ως πατέρας, αρνήθηκε πως η Ζαν ήταν δικό του παιδί – η κόρη του θα ακολουθούσε τα αυτοκαταστροφικά του χνάρια πεθαίνοντας επίσης πολύ νέα. Για να μη σταθούμε στις πολλές ενδείξεις που υπήρχαν πως ήταν κρυφά ομοφυλόφιλος, αλλά δεν βρήκε ποτέ τη δύναμη να εκδηλωθεί.
Κουβαλούσε κι άλλα ζητήματα που τον «κρατούσαν». Έχοντας μεγαλώσει στο Κεμπέκ του Καναδά ως τα 6 του, άργησε να μάθει αγγλικά – μιλούσε μόνο γαλλικά τα πρώτα χρόνια της ζωής του. Αυτό τον έκανε πάντα να νιώθει εκτός της αμερικανικής κουλτούρας, δεν το ξεπέρασε. Μεγαλωμένος επιπλέον με τις αρχές και τις αξίες του Καθολικισμού, ανέπτυξε μια υβριδική βουδιστική πνευματικότητα μετά το θάνατο του αδελφού του, Τζέραρντ σε ηλικία μόλις 9 ετών. «Ήταν ένας άγιος», έλεγε όταν η κουβέντα ερχόταν εκεί.
Ένας σκλαβωμένος κήρυκας της ελευθερίας
Τελικά παρότι τόσο γνωστός, ο Τζακ Κέρουακ είναι και αρκετά παρεξηγημένος. Δεν ήταν διόλου ο παρτάκιας που νομίζανε πολλοί, ο ηδονιστής του carpe diem. Ήταν γεμάτος αντιφάσεις. Παγιδευμένος σε μια εικόνα που είχαν οι άλλοι γι’ αυτόν και σε αυτό που πραγματικά ένιωθε. Ουδέποτε μπόρεσε να διαχειριστεί τη δημοσιότητά του και στην ουσία το πλήρωσε με την ίδια του τη ζωή. Ήταν ένας κήρυκας της ελευθερίας, που όμως υπό μια έννοια σκλαβώθηκε από τον ίδιο του τον εαυτό.
Στο γραπτό του κείμενο βέβαια, ήταν τίμιος προς τον εαυτό του. Κι αυτό το εισπράττει πάντα ο αναγνώστης. Καταστρατηγούσε κανόνες και αυτά που για εκείνον ήταν απαρχαιωμένες αντιλήψεις. Το On The Road το έγραψε, κατά δήλωσή του, σε 3 εβδομάδες. «Αυτό δεν είναι συγγραφή, είναι δακτυλογράφηση», του (την) είπε σκωπτικά ο Τρούμαν Καπότε. «Το χειρότερο πράγματα που μπορείς να κάνεις στον Κέρουακ θα είναι να διαβάσεις ξανά τα βιβλία του όταν θα είσαι 38 χρονών», προσέθεσε.
Θέλοντας να πει πως απευθύνεται μόνο σε έφηβους και 20άρηδες. Πως όσο μεγαλώνει, ωριμάζει αν προτιμάτε, κανείς, κατανοεί πόσο «σπατάλη» είναι το lifestyle που νομίζει όταν είναι νέος πως είναι τα πάντα και για πάντα. Είναι σκληρή (και) αυτή η κριτική, νομίζουμε. Πρώτα και κύρια επειδή το στάδιο του «επαναστάτη» είναι κάτι που όλοι οι νέοι έχουν ανάγκη, περισσότερο ή λιγότερο. Για να ζήσουν, να πάθουν, να μάθουν. Εμπειρίες λέγονται και σχηματίζουν την εμπειρία, κάποια στιγμή.
Η κληρονομιά του Τζακ Κέρουακ, η μεγάλη του αλήθεια
Και ναι, ο Τζακ Κέρουακ ήταν γεμάτος αντιφάσεις, αλλά και ποιος δεν είναι; Κι ύστερα, μένουν οι λέξεις, το πώς τα είπε. Να η κληρονομιά του: «Οι μόνοι άνθρωποι που υπάρχουν για μένα είναι οι τρελοί, αυτοί που τρελαίνονται να ζήσουν, τρελαίνονται να μιλήσουν, τρελαίνονται να σωθούν, που ποθούν τα πάντα ταυτόχρονα, αυτοί που ποτέ δε χασμουριούνται ή λένε έστω και μία κοινοτοπία, αλλά που καίγονται σαν τα μυθικά κίτρινα ρωμαϊκά κεριά, που σκάνε σαν πυροτεχνήματα ανάμεσα στα αστέρια κι από μέσα τους ξεπηδά το μπλε φως της καρδιάς τους, κι όσοι τους βλέπουν κάνουν: Αααα!!!! με θαυμασμό».
Ζήστε. Να τι μας προτρέπει σε όλο του το έργο. Στο δρόμο, με τους ανθρώπους, για τους ανθρώπους. Κι αυτό είναι ένα (υπέροχο) μήνυμα που δεν απευθύνεται μόνο σε νέους…
* Φωτογραφίες: Getty Images
