Περιεχόμενα
Όταν ο Λέοναρντ Κόεν έπαιρνε το καράβι από την Ύδρα για την Αθήνα και μετά για τη γενέτειρά του, το Μόντρεαλ, ήταν ένας εντελώς άλλος άνθρωπος από εκείνον που είχε φτάσει στο κακοτράχαλο νησί του Αιγαίου. Μόνο που ούτε και ο ίδιος ήταν ακόμη σίγουρος για αυτή του τη μετεξέλιξη. Ήθελε να είναι ποιητής. Από την παιδική του ηλικία ήταν κατασταλαγμένος στην προοπτική αυτή. Μόνο που στην Ύδρα είχε ανάψει μια νέα φλόγα: αυτή του στιχουργού και του τραγουδιστή.
Στον πυρήνα της ύπαρξής του ο Κόεν είναι πάντοτε ποιητής. Η μουσική είναι απλά ένας ακόμη δρόμος για να ενισχύσει τον λυρισμό των ποιημάτων του. Τα θέματά του επαναλαμβανόμενα και βασανιστικά: ο έρωτας και η απώλεια, ο ενθουσιασμός και η μετάνοια, το πάθος και η απώλεια. Κατά καιρούς, τα σχόλια του για τους κοινωνικούς αυτοματισμούς, το νόημα της ζωής εμφανίζονται για να συμπληρώσουν τη μεγάλη εικόνα του έργου του.
Δεινός εραστής, βίωσε κάποιες παθιασμένες σχέσεις με καλλιτέχνιδες που επηρέασε και επηρεάστηκε από εκείνες: Τζάνις Τζόπλιν (το Chelsea Hotel είναι αφιερωμένο σε εκείνη), την Καναδή τραγουδίστρια και στιχουργό Τζόνι Μίτσελ, την ηθοποιό Ρεμπέκα Ντε Μορνέ. Είναι τα χρόνια των beatnik και ο Κόεν αχόρταγα βιώνει κάθε συναίσθημα από τον ενθουσιασμό της νέας εμπειρίας, μέχρι τον «μικρό θάνατο» του χωρισμού.
Λίγοι καλλιτέχνες παγκοσμίως έχουν τόσα πολλά τραγούδια που συνδέονται με τις διάφορες φάσεις του έρωτα: A Thousand Kisses Deep, Dance Me to the End of Love, So Long Marianne, Famous Blue Raincoat, είναι μερικοί μόνο από τις ερωτικές ελεγείες του.
Κάποιοι από τους μετέπειτα γίγαντες της μουσικής επηρεάστηκαν από το πολυεπίπεδο γράψιμο του Λεόναρντ Κόεν. Δεν ήταν μόνο η Τζόνι Μίτσελ, αλλά και ο Νιλ Γιάνγκ, ο Μπομπ Ντίλαν, ο Λου Ριντ. Ο Κερτ Κομπέιν αναφέρεται στον Κόεν στο τραγούδι του, Pennyroyal Tea. Στο δίσκο των Nirvana, In Utero (1993), o Κόμπειν γράφει: «Give me a Leonard Cohen afterworld/So I can sigh eternally». («Δώσε μου έναν μετάκοσμο του Λέοναρντ Κόεν / Για να μπορώ να αναστενάζω αιώνια»).
Suzanne
Η Σουζάνα σε κατεβάζει
στο τσαρδάκι της στην ποταμιά,
μπορείς κι ακούς τις βάρκες που περνάνε
μπορείς να μείνεις τη νύχτα μαζί της
και το ξέρεις ότι είναι μισότρελη
αλλά γι’ αυτό ακριβώς είναι που πήγες
και σε ταΐζει τσάι και πορτοκάλια
που ήρθανε κατ’ ευθείαν από την Κίνα.
Και τότε ακριβώς που θες να της πεις
πως δώρα δεν έχεις να της δώσεις,
σε μπάζει στη δικιά της γλώσσα
κι αφήνει το ποτάμι ν’ απαντήσει
πως ήσουνα ο εραστής της πάντα.
Και θες να ταξιδέψεις μαζί της,
τυφλός θες να ταξιδέψεις
και ξέρεις πως μπορεί να σ’ εμπιστευτεί
γιατί άγγιξες το τέλειο σώμα της
με το μυαλό σου.
Ο Χριστός ήτανε ναύτης
σαν περπατούσε πάνου στο νερό
κι ώρα βιγλίζοντας πολλή περνούσε
από ένα πύργο ξύλινο μοναχικό
κι όταν στα σίγουρα έμαθε
πως μόνο οι πνιγμένοι να τον δουν μπορούσαν
είπε πάντες ναύται γενέσθων
έως αν η θάλασσα αυτούς ελευθερώση
αλλά ο ίδιος πολύ πριν ανοίξει
ο ουρανός έγινε κομμάτια
εγκαταλελειμμένος, σχεδόν ανθρώπινος,
βυθίστηκε κάτω απ’ τη σοφία του σαν πέτρα.
Και θες να ταξιδέψεις μαζί του,
τυφλός θες να ταξιδέψεις
και σκέφτεσαι να τον εμπιστευτείς
γιατί άγγιξε το τέλειο σώμα σου
με το μυαλό του.
Η Σουζάνα σε παίρνει απ’ το χέρι
στην ποταμιά κάτω σ’ οδηγεί
φοράει κουρέλια και φτερά
από παλιατζίδικα του Στρατού της Σωτηρίας.
Χάνεται ο ήλιος σαν το μέλι
στην Παναγιά του λιμανιού
και σου δείχνει πού να κοιτάξεις
μέσα στα σκουπίδια, μέσα στα λουλούδια
υπάρχουν ήρωες μες τα φύκια
υπάρχουνε το πρωινό παιδιά
που σκύβουνε για αγάπη
θα σκύβουν έτσι πάντα
ενώ κρατά η Σουζάνα τον καθρέφτη.
Και θες να ταξιδέψεις μαζί της
και θες τυφλός να ταξιδέψεις
κ’ είσαι βέβαιος πως μπορεί να σ’ έβρει
γιατί άγγιξε το τέλειο σώμα της
με το μυαλό της.
Μετάφραση: Ανδρέας Αγγελάκης, Μικρό Ανθολόγιο Παγκόσμιας Ποίησης [Καστανιώτης, Αθήνα 1971]
Ιεροτελεστία
Όταν μπροστά μου γονατίζεις
και με τα δύο χέρια σου κρατάς
σκήπτρο τον αντρισμό μου,
Σαν ακουμπάς τη γλώσσα σου
στο κόσμημα από κεχριμπάρι
καλώντας τη χαρά μου,
Τότε καταλαβαίνω τις νεαρές Ρωμαίες
που χόρευαν γύρω από πέτρινη κολώνα
και με φιλιά κάνουν την πέτρα να ζεστάνει.
Αγάπη, έλα και γονάτισε χιλιάδες μέτρα πιο βαθιά,
έτσι, όπου την τελετουργική ετούτη ώρα
μόλις τα χέρια και τα χείλη σου να βλέπω,
Γονάτισε ώσπου στη ράχη σουν να πέσω
μ’ ένα βαθύ αναστεναγμό, όμοιο με κείνο των θεών
που ο Σαμψών σώριασε κάτω.
Μετάφραση: Τάκης Μενδράκος για το περιοδικό «Διαγώνιος»
Chelsea Hotel
Ένα δείγμα μελοποιημένης ποίησης είναι και το Chelsea Hotel, το τραγούδι – αφιέρωμα στη σχέση του με την Τζάνις Τζόπλιν.
I remember you well in the Chelsea Hotel
You were talkin’ so brave and so sweet
Givin’ me head on the unmade bed
While the limousines wait in the street
Those were the reason an’ that was New York
We were runnin’ for the money and the flesh
And that was called love for the workers in song
Probably still is for those of them left
Ah, but you got away, didn’t you, baby?
You just turned your back on the crowd
You got away, I never once heard you say
I need you, I don’t need you
I need you, I don’t need you
And all of that jiving around
I remember you well in Chelsea Hotel
You were famous, your heart was a legend
You told me again you preferred handsome men
But for me you would make an exception
And clenching your fist for the ones like us
Who are oppressed by the figures of beauty
You fixed yourself, you said: Well, never mind
We are ugly but we have the music
And you got away, didn’t you, baby?
You just turned your back on the crowd
You got away, I never once heard you say
I need you, I don’t need you
I need you, I don’t need you
And all of that jiving around
I don’t mean to suggest that I loved you the best
I can’t keep track of each fallen robin
I remember you well in Chelsea Hotel
That’s all, I don’t even think of you that often