Περιεχόμενα
Γεννημένος στην Κέρκυρα το 1895, γόνος εύπορης οικογένειας γαιοκτημόνων, με αριστοκρατική καταγωγή από την πλευρά της μητέρας του, Ρεγγίνας, ο Νικόλαος Χαλικιόπουλος – Μάντζαρος έδειξε από μικρός τη μουσική του κλίση.
Ίσως για αυτή του την προτίμηση να ευθύνεται η ποιήτρια και μουσικός μητέρα του, από την οποία πήρε τα πρώτα μαθήματα πιάνου. Στην άλλη πλευρά της όχθης, ο πατέρας του, Ιάκωβος, εξασκούσε το επάγγελμα του νομικού, με λαμπρές σπουδές στην Ιταλία. Ανάμεσα στους άλλους δασκάλους του, περιλαμβάνεται και ο Ιταλός Μπαμπάτι, ένας από τους πιο φημισμένους δασκάλους μουσικής στην Ευρώπη.
Την ίδια οδό, την ιταλική δηλαδή, ακολούθησε και ο Νίκος Μάντζαρος: Ο διευθυντής του Βασιλικού Ωδείου της Νάπολης, Νικολό Αντόνιο Τσινγκαρέλι, υπήρξε μεγάλος θαυμαστής του Κερκυραίου συνθέτη. Μάλιστα, σε επιστολή του προς τον ίδιο, ο Τσινγκαρέλι κάνει γνωστή την επιθυμία του να είναι ο Μάντζαρος εκείνος που θα τον διαδεχθεί στη διεύθυνση του Ωδείου. Ο τελευταίος όμως αρνείται!
Παντρεμένος με παιδιά
Ο Μάντζαρος είχε δύο αδερφές, την Ιωάννα Χαλικιοπούλου Μάντζαρου και την Αντζολέτα Ροζίνα Χαλικιοπούλου Μάντζαρου.
Βρέθηκε παντρεμένος ήδη από τα 18 του, προτού καν, αρχίσει το «πήγαινε-έλα» στην Ιταλία, όπου έγινε κάτι σαν δεύτερη πατρίδα του -έζησε δύο χρόνια στη Νάπολη. Σύζυγός του ήταν η Μαριάννα, μοναχοκόρη του δούκα Αντωνίου Μερκαντάντε, της αριστοκρατικής οικογένειας, επίσης. Το ζευγάρι ευτύχησε να αποκτήσει πέντε παιδιά (τρεις κόρες και δύο γιους).
Η Φιλία με τον Διονύσιο Σολωμό
Η γνωριμία του Μάντζαρου με τον Διονύσιο Σολωμό τοποθετείται στα τέλη του 1828, όταν ο ποιητής εγκαταλείπει τη Ζάκυνθο για την Κέρκυρα. Αυτή η γνωριμία είναι που σηματοδοτεί και μια νέα περίοδο στο έργο του συνθέτη, αυτής της μελοποίησης ποιημάτων.
Ο Μάντζαρος ήταν ήδη θαυμαστής του έργου του Σολωμού -είχε μελοποιήσει πριν ακόμη γνωριστούν το ποίημά του, Η Φαρμακωμένη, και η φιλία τους δυνάμωσε πολύ γρήγορα.
Μακρινοί περίπατοι -συνήθως με θέματα που άπτονται της φιλοσοφίας και της τέχνης γενικότερα, καθώς και μαθήματα μουσικής βρίσκονταν στο ημερήσιο πρόγραμμά τους, αφού και ο ποιητής ήταν λάτρης της μουσικής -έπαιζε μάλιστα κιθάρα.
Τα χαμένα έργα
Πολλά από τα έργα του έχουν χαθεί ή δεν έχουν ηχογραφηθεί. Ένα μεγάλο κομμάτι της συνολικής δουλειάς του ανακαλύφθηκε τυχαία σε υποστατικά ιδιοκτησίας του μουσικού στο Πεντάτι, το 1906.
Μερικά από τα έργα του που θεωρούνται χαμένα είναι: Τροπάριο Της Κασσιανής, Θρήνους Του Ιερεμία, Ψαλμοί Του Δαβίδ, Εορτή Της Κρήνης, Δοξολογία.
Οι τίτλοι του
Λόγω της ευγενούς καταγωγής του έφερε τον τίτλου του Ιππότη. Ο βασιλιάς Όθωνας του απένειμε τον Αργυρούν Σταυρό του Σωτήρος και η βασίλισσα Αμαλία τον ενέγραψε ως « αντεπιστέλλον μέλος» της Αθηναϊκής Εταιρίας Ωραίων Τεχνών στην οποία ήταν πρόεδρος.
Η Αρχαιότερη Σωζόμενη Ελληνική Όπερα και τα Ορχηστρικά του Έργα
Βρισκόμαστε στα 1815, στην άνοιξη του ρομαντισμού στην Ευρώπη. Ο Μάντζαρος είναι μόλις 20 ετών όταν γράφει την πρώτη του όπερα, το Don Crepuscolo. Το μονόπρακτο κωμικό έργο αφηγείται την ιστορία ενός λόγιου μεσήλικα που αναζητά την ιδανική νύφη.
Έγραψε συμφωνίες (Συμφωνία αρ. 3, Συμφωνία αρ. 1), φούγκες (κάποιες αφιερωμένες στον Τσιρινγκέλι), καντάτες (Ο Οδυσσέας στα Ιλίσσια)… Τα έργα του παρουσιαζόταν στο θέατρο Σαν Τζάκομο, στην Κέρκυρα.
Μια από τις πιο ρηξικέλευθες συνθέσεις του ήταν το Aria Greca, το οποίο γράφτηκε κατά τη διάρκεια της ναυμαχίας του Ναυαρίνου. Είναι η πρώτη φορά που ένα λιμπρέτο γράφεται στην ελληνική γλώσσα -μέχρι τότε η συνήθης πρακτική ήταν να γράφονται στην ιταλική γλώσσα.
Η Σύνθεση του Εθνικού μας Ύμνου και οι Παραλλαγές του
Από το 1828 έως το 1830 ο Μάντζαρος εργάζεται πάνω στον Ύμνο Εις Την Ελευθερίαν του φίλου του, Διονύσιου Σολωμού. Η αρχική μελοποίηση του ποιήματος περιελάμβανε 24 μέρη, με χαρακτήρα δημοτικό και απλό -έτσι που να απευθύνεται σε όλους, είναι για τετραμελή ανδρική χορωδία και πιάνο. Ο Μάντζαρος επανερχόταν συνεχώς στο έργο του -το οποίο το θεωρούσε ως το κορυφαίο του, για διορθώσεις και προσθήκες.
Η δεύτερη μελοποίηση, αφιερωμένη στον βασιλιά Όθωνα, υποβλήθηκε ως πρόταση για να αποτελέσει τον εθνικό ύμνο του Κράτους -οι δύο πρώτες στροφές, ωστόσο το έργο αποσύρθηκε.
Ο Μάντζαρος συνέχισε να το δουλεύει, ώσπου το 1865, κατά τη διάρκεια της υποδοχής του Βασιλιά Γεωργίου στην Κερκύρα, η Φιλαρμονική Εταιρεία Κέρκυρας (την οποία ο ίδιος ο συνθέτης ίδρυσε) έπαιξε τον ύμνο στην τελευταία μετατροπή του (την πέμπτη), η οποία είχε ρυθμό εμβατηρίου σε παραγγελία του υπουργού Στρατιωτικών.
Όταν ο Γεώργιος αποφασίζει να τυπωθεί Ο Ύμνος Εις Την Ελευθερίαν στην αρχική του μορφή, ο Μάντζαρος θα έχει πεθάνει. Την τελική μορφή στον Εθνικό Ύμνο θα δώσει ο αντισυνταγματάρχης Μαργαρίτης Καστέλλης -από την οποία θα λείπει η εισαγωγή.
Ο Ερασιτέχνης
Ο Νικόλαος Μάντζαρος υπήρξε εραστής της τέχνης του. Ο ίδιος δεν ένιωθε επαγγελματίας και είναι χαρακτηριστικό πως όταν υπέγραφε τις παρτιτούρες του χρησιμοποιούσε τη λέξη «Ερασιτέχνης».
Ήταν τέτοια του η αγάπη και η αφοσίωση προς τη μουσική, που δίδασκε στα μικρά παιδιά αφιλοκερδώς, σε όλη τη διαδρομή της ζωής του. Ο πρώτος μεγάλος Έλληνας συνθέτης πέθανε όπως έζησε, αφού έπαθε εγκεφαλικό επεισόδιο την ώρα ενός ακόμη αφιλοκερδούς μαθήματος. Έπεσε σε κώμα και τελικά έχασε τη μάχη με τον θάνατο στις 29 Μαρτίου του 1872.
Ο Τζέντλεμαν
Γαλουχημένος στους αριστοκρατικούς τρόπους της εποχής, ο Μάντζαρος ήταν ευγενής και κομψός. Ήταν πολύ τακτικός, πολλές φορές σε βαθμό ιδιορρυθμίας, ενώ γενικά ήταν καλόκαρδος φίλος και στοργικός πατέρας.
Στεκόταν πάντοτε όρθιος, είτε όταν δίδασκε, είτε όταν συνέθετε, για αυτό και το γραφείο του ήταν πολύ ψηλό.
