Βαγγέλης Παπαθανασίου. Ή Βαγγέλης, σκέτο. Vangelis, όπως λέμε «Μελίνα», διότι ανήκει σε αυτό το κλειστό κλαμπ Ελλήνων, που κέρδισαν το προνόμιο να τους γνωρίζουν στα μήκη και πλάτη της οικουμένης με το μικρό τους όνομα. Κι όμως, ο Βαγγέλης, θα μπορούσε να έχει μείνει γνωστός σαν Οδυσσέας, καθώς γεννήθηκε στις 29 Μαρτίου του 1943 στην Αγριά Μαγνησίας ως Ευάγγελος Οδυσσέας Παπαθανασίου. Κι ενδεχομένως το «Οδυσσέας» να έγραφε καλύτερα στο εξωτερικό, να γινόταν ένας παγκόσμιος «Odysseas», τα μουσικά ταξίδια του οποίου θα ταξίδευαν σε όλο τον κόσμο, χωρίς απαραίτητα να ψάχνουν καμία επιστροφή στην Ιθάκη του – η Μουσική άλλωστε, η Τέχνη, το Μεγαλείο, δεν έχουν Πατρίδα, ούτε γυρεύουν να επιστρέψουν σε μια Ιθάκη και να ζήσουν αυτοί καλά στο πλάι της Πηνελόπης. Τους νοιάζει μόνο να ζήσουμε εμείς καλύτερα.
Από μικρός στα «βάσανα»…
Αν ο Βαγγέλης δεν ήταν άνθρωπος «κανονικός», ένα απλό παιδί από την Αγριά αλλά πλουσιόπαιδο, αν δεν ήταν αυτοδίδακτος μουσικός αλλά είχε σπουδάσει σε σπουδαία σχολεία της Ελλάδας και του εξωτερικού, τότε ίσως να είχε επιλέξει το «Οδυσσέας» ή να το είχαν επιλέξει άλλοι γι’ αυτόν. Εκείνος, άρχισε να συνθέτει από τα τέσσερά του χρόνια. Έδωσε την πρώτη του δημόσια παράσταση στα έξι του.
Είχε την «πετριά» του από μικρός, ήταν ο «Βαγγελάκης» που του άρεσε να ανακατεύει τις νότες, να δημιουργεί μελωδίες, να πατάει πλήκτρα, να μεταφέρει στο χαρτί τους ήχους που στριφογύριζαν στο κεφάλι του όταν έπεφτε να κοιμηθεί. Οι γονείς του και οι δάσκαλοί του, τον «έκαναν χρυσό» να κάνει μαθήματα μουσικής. Για εκείνον, η μουσική ήταν στην ψυχή του και όχι σε κάποιο σχολείο. Και η Τέχνη, ήταν για εκείνον υπόθεση ολιστική, γι’ αυτό και σπούδασε κλασσική μουσική, ζωγραφική και σκηνοθεσία στην Ακαδημία Καλών Τεχνών.
Από τη μοναξιά στα γκρουπ…
Αρχές δεκαετίας του ’60: ο Βαγγέλης συνειδητοποιεί ότι πρέπει να ενώσει τη μοναξιά του με άλλους μουσικούς, για να μπορέσουν όλοι μαζί να εκφράσουν τις ανησυχίες τους. Πρώτο του όχημα, οι «Forminx». Πρώτη τους επιτυχία, το «Jeronimo Yanka» -το 45άρι άλμπουμ γίνεται χρυσό μέσα σε λίγες μέρες, όλη η Ελλάδα χορεύει στους ρυθμούς του, «γιάνκα χορεύει και η Άννα Μαρία/ γιάνκα χορεύει και ο Βασιλιάς». Άλλος, θα απολάμβανε το «σουξέ», θα κονόμαγε, θα έβγαζε κι άλλες «γιάνκες», θα εμφανίζονταν στα κέντρα διασκέδασης της εποχής, θα έπαιρνε σβάρνα τις ελληνικές ταινίες, όπως είχαν ξεκινήσει να κάνουν οι «Forminx» συμμετέχοντας στα σάουντρακ των ταινιών «Ο Θόδωρος και το Δίκανο» και «Ο Αδελφός μου… ο Τροχονόμος». Εκείνος, αντίθετα, προχωράει παρακάτω.
Παίζει τζαζ με την ορχήστρα του Γιώργου Θεοδοσιάδη, συνεργάζεται με την Αλέκα Κανελλίδου και τη Ζωή Κουρούκλη μεταξύ άλλων, γράφει μουσικές για ταινίες, ψάχνει, ψάχνεται… Και το 1968 οι αναζητήσεις του, τον φέρνουν στο Παρίσι, εκεί όπου δημιουργεί με τον Ντέμη Ρούσο και τον Λουκά Σιδερά τους «Aphrodite’s Child». Ηλεκτρονική μουσική, ψυχεδέλεια, ήχος άλλοτε απόκοσμος και άλλοτε σχεδόν παράταιρος.
Σε συνέντευξή του, στο πρώτο τεύχος του περιοδικού «Ο Κόσμος του Τραγουδιού», Φεβρουάριο του 1969, ο Βαγγέλης Παπαθανασίου θυμάται: «Στο ξεκίνημά μας γνωρίσαμε δύο, αν μπορούμε να τις χαρακτηρίσουμε έτσι, ατυχίες. Συγκεκριμένα, ενώ κατευθυνόμαστε μέσω Παρισίων για το Λονδίνο, προκειμένου να ηχογραφήσουμε το “Ραίην εντ τήαρς”, η απεργία (δεν λειτουργούσε κανένα μεταφορικό μέσον) μας εξηνάγκασε να παραμείνουμε στη Γαλλία… Επειδή όμως η απεργία συνεχιζόταν και σχεδόν μας είχαν τελειώσει όλα τα χρήματά μας, αποφασίσαμε να ηχογραφήσουμε τον δίσκο μας στα εκεί στούντιο της φωνογραφικής εταιρίας “Μέρκιουρυ”. Ήταν η δεύτερη ατυχία μας, γιατί δεν έμεινα απολύτως ικανοποιημένος από την ηχογράφηση».
Στις ημέρες που ακολούθησαν και ενώ το Παρίσι ομοίαζε με πόλη της Αποκαλύψεως, ο δίσκος μας, πράγμα παράξενο, πωλούσε τις πρώτες ημέρες 200 χιλιάδες αντίτυπα και κατελάμβανε την τέταρτη θέση στο TOP της χώρας αυτής». Η μοίρα τα φέρνει έτσι, ώστε το «Rain and tears» να γίνει κάτι σαν soundtrack της φοιτητικής εξέγερσης του Μάη του ’68 και φυσικά κάνει το συγκρότημα διάσημο (και) στο εξωτερικό.
«End of the world», «You always stand in my way», «Valley of sadness», «I want to live», «Let me love, let me live», «Marie Jolie», «It’s five o clock», «Spring, Summer, Winter and Fall», «Such a funny night», μέχρι που έρχεται το διπλό άλμπουμ «666». Πάταγος! Μεγαλείο! Το άλμπουμ θεωρείται μέχρι και σήμερα ένα διαμάντι της progressive – phychedelic μουσικής.
…κι από τα γκρουπ, στη σόλο καριέρα
Ωστόσο, μέχρι τότε, είναι απλά ο Βαγγέλης Παπαθανασίου, μέλος ενός γκρουπ. Ψάχνει ωστόσο κάτι διαφορετικό, να αφήσει το δικό του αποτύπωμα στη μουσική, χωρίς να χρειάζεται να τσακώνεται με τον Ντέμη Ρούσσο ή να συμβιβάζεται με τον Σιδερά για το τι θα φτιάξουν. Στο συγκρότημα υπάρχουν αυτό που λέμε κομψά «καλλιτεχνικές διαφωνίες», στην πραγματικότητα τσακώνονται και το διαλύουν.
Ο Vangelis Papathanasiou υπογράφει το σάουντρακ της ταινίας «Sex Power» το 1970, συνεργάζεται με το Γάλλο σκηνοθέτη Φρεντερίκ Ροσίφ για την τηλεόραση, συνεργάζεται μουσικά με τους «Alpha Beta», ηχογραφεί ένα άλμπουμ γεμάτο από τις φωνές και τα τραγούδια των φοιτητών στα οδοφράγματα από τον Μάη του ’68.
Κάνει πολλά και διάφορα πράγματα τη δεκαετία του ’70, ανταμώνει δισκογραφικά με τη Μελίνα, κάνει μουσική για ταινίες, βγάζει άλμπουμ, ωριμάζει, ανακαλύπτει νέες μουσικές λεωφόρους και τις περπατά με χάρη μοναδική. Μέχρι και με την κινεζική κουλτούρα και μουσική καταπιάνεται το 1979, με το «China».
Και έρχεται η δεκαετία του ’80 και η απογείωση. Μετά τη συνεργασία του με τον τραγουδιστή των «Yes», Τζον Άντερσον, έρχεται το «Chariots of Fire», η ταινία που στα ελληνικά αποδόθηκε ως «Δρόμοι της Φωτιάς». Δεν του χαρίζει απλά το Όσκαρ, αλλά η μουσική των τίτλων φθάνει έως το Νούμερο 1 US Billboard Hot 100. Και – μεταξύ μας – η πραγματικά σπουδαία αυτή ταινία, θα ήταν «η μισή» με οποιαδήποτε άλλη μουσική.
Ακολουθεί η συνεργασία του με τη Μίλβα, μετά ο «Αγνοούμενος» του Κώστα Γαβρά και κάπου εδώ κάνουμε ακόμα μια στάση, για να βαρέσουμε προσοχή: «Blade Runner» του Ρίντλεϊ Σκοτ. Δέος πραγματικό, θαυμασμός και ανατριχίλα. «Ανταρσία του Μπάουντι» στη συνέχεια αλλά και «Ραψωδίες» με την Ειρήνη Παπά.
«Francesco» με τον Μίκι Ρουρκ και άλμπουμ πολλά. Μαρία Φαραντούρη και «17 Τραγούδια», «Τα Μαύρα Φεγγάρια του Έρωτα» του Πολάνσκι, «1492: Conquest of Paradise» ξανά του Ρίντλεϊ Σκοτ, «Φόρος Τιμής στον Γκρέκο» με συμμετοχή της Μονσερά Καμπαγέ, «Καβάφης» του Γιάννη Σμαραγδή. Το 2004, γράφει μουσική για τον Όλιβερ Στόουν και το «Alexander», το 2007 ξανά για το Σμαραγδή και το «El Greco».
Το 2001, ο Vangelis, το παιδί που ξεκίνησε από την Αγριά και ταξίδεψε σε όλο τον πλανήτη, «αποφάσισε» να ταξιδέψει και πέρα από τα όρια της γης. Παρουσιάζει τη «Mythodea» στους Στύλους του Ολυμπίου Διός και λίγους μήνες αργότερα η μουσική του «ντύνει» την αποστολή της ΝΑΣΑ στον Άρη.
Ίσως μια μέρα, όταν «προγραμματιστεί ένα ραντεβού» με κάποιον εξωγήινο πολιτισμό, με όντα από άλλους πλανήτες, αυτό που παλιά οι άνθρωποι αποκαλούσαν «Αρειανούς», να χαιρετηθούμε με τις μουσικές του Vangelis. Διότι εκείνος μπορεί να έφυγε από τη ζωή στις 17 Μαϊου του 2022, αλλά η μουσική του όχι απλά ζει για πάντα, που λέει το γνωστό κλισέ, αλλά ταξιδεύει σε άλλους κόσμους και άλλα σύμπαντα. Η μουσική ενός οικουμενικού Έλληνα, του Βαγγέλη Οδυσσέα Παπαθανασίου από την Αγριά Μαγνησίας.