Περιεχόμενα
«Τελευταία ερώτηση». Αυτό είναι συνήθως το πρώτο πράγμα που λέει ο Ρόμπερτ Ντάουνι Τζ. όταν κάθεται για να ξεκινήσει μια συζήτηση. Προφανώς, πρόκειται για αστείο. Σε μπερδεύει λίγο, αλλά αυτό είναι που θέλεις—ο κινηματογραφικός αστέρας με το υψηλό προφίλ, ο οποίος προσφέρει αυτή τη διαβολική γοητεία που έκανε τον Iron Man τόσο θρυλικό, όσο είναι ο Σούπερμαν.
Θέλει να παίξει. Αλλά λειτουργεί επίσης προς τον δημοσιογράφο ως μια υπενθύμιση για να συμβαδίζει, για να παραμείνει σε εγρήγορση και να θυμάται ο συνομιλητής του ότι ο χρόνος που θα μοιραστούν είναι φευγαλέος.
Συζητώντας μαζί του για μεγάλο χρονικό διάστημα, τού γίνεται σαφές ότι ο Ντάουνι, ο οποίος είναι πλέον 58 ετών, γνωρίζει πολύ καλά ότι το ρολόι δεν σταματά να γυρίζει. Υπάρχει μια αντίστροφη μέτρηση που συμβαίνει ανά πάσα στιγμή στο μυαλό του.
Σε συνεντεύξεις επί συνεντεύξεων, όλα αυτά τα χρόνια, έχει επανέλθει σε αυτό το μοιρολατρικό θέμα: Αξιοποιήστε στο έπακρο το τώρα, γιατί το τέλος είναι πιο κοντά από όσο νομίζετε. Σίγουρα θα έρθει κάποια μέρα. Ισως σύντομα. Ποιος ξέρει;
«Δεν νομίζω ότι λειτουργεί έχοντας το χρόνο συνεχώς στο μυαλό του, αλλά νομίζω ότι αυτή είναι μια χρονική περίοδος όπου ήταν πολύ στοχαστικός και είναι κάτι που συχνά αναφέρει», λέει η σύζυγός του, παραγωγός Σούζαν Ντάουνι.
Ρόμπερτ Ντάουνινγκ Τζ.: Η ζωή μαζί του
Το ζευγάρι γνωρίστηκε πριν από περισσότερες από δύο δεκαετίες όταν και οι δύο δούλευαν στην ταινία τρόμου Gothika του 2003 και παντρεύτηκαν το 2005, την ίδια χρονιά που κυκλοφόρησε η επόμενη συνεργασία τους, το νέο-νουάρ Kiss Kiss Bang Bang. Τώρα διευθύνουν την εταιρεία παραγωγής Team Downey, και εκείνη συμμετέχει έντονα σε κάθε απόφαση που παίρνει, συμπεριλαμβανομένου του πότε θα κυνηγήσει μια ευκαιρία και πότε θα συγκρατηθεί.
«Είναι πολύ συνειδητοποιημένος», λέει, «γύρω από την αρχή, τη μέση και το τέλος στην αφήγηση ιστοριών»—συμπεριλαμβανομένης της δικής του. «Και έχει επίσης μεγάλη επίγνωση στο να ξοδεύει χρόνο στο καλωσόρισμα, γνωρίζοντας πότε πρέπει να φύγει, πριν να είναι πολύ αργά».
Οι δείκτες αυτού του ρολογιού τον έχουν μεταφέρει πίσω σε ένα μέρος που βρέθηκε για πρώτη φορά πριν από 30 χρόνια: στη διεκδίκηση του Όσκαρ για μια ερμηνεία που τον μεταμόρφωσε. Τότε ήταν για τον πρωταγωνιστικό ρόλο στο Τσάπλιν του 1992, ένα τρυφερό και ζωηρό πορτρέτο του σταρ του βωβού κινηματογράφου. Η επόμενη υποψηφιότητά του ήρθε 16 χρόνια και αρκετά comeback αργότερα, για μια παρωδία, στη σάτιρα του 2008, το Tropic Thunder.
Σήμερα, ο Ντάουνι βρίσκεται στην κούρσα των βραβείων για μια άλλη «μεταμόρφωση»: υποδυόμενος με μεγαλοπρέπεια και ανασφάλεια τον γραφειοκράτη καριέρας Λιούις Στράους στο ιστορικό δράμα Οπενχάιμερ του Κρίστοφερ Νόλαν.
Ο Στράους είναι τόσο εξέχων αντι-ήρωας που αλλάζει κυριολεκτικά το χρώμα της ταινίας, με τον Ντάουνι να πρωταγωνιστεί στα ασπρόμαυρα τμήματα του φιλμ, που αποτυπώνουν τις μεταπολεμικές προσπάθειες του Στράους να δυσφημίσει τον Τζ. Ρόμπερτ Οπενχάιμερ (Σίλιαν Μέρφι), τον αινιγματικό επικεφαλής επιστήμονα πίσω από το πρόγραμμα της ατομικής βόμβας των ΗΠΑ.
Είναι ο πρώτος ρόλος του Ντάουνι στη μεγάλη οθόνη εδώ και τρία χρόνια και ένα δείγμα για το πού θα πάει στη συνέχεια – μακριά από τον σαρκασμό και τους υπερηρωισμούς του Τόνι Σταρκ και σε ένα πιο οικείο, ευάλωτο επόμενο κεφάλαιο.
Εδώ και χρόνια, ο Νταούνι κατακλύζεται από προτάσεις για να παίξει παραλλαγές του ρόλου του Σταρκ -και τις έχει αρνηθεί όλες.
Ο ίδιος ο Ρόμπερτ Ντάουνι Τζούνιορ ήταν αμφίθυμος σχετικά με το πόσο μοιάζει πραγματικά με τον υπερήρωα που του άλλαξε τη ζωή. «Δεν είμαι αυτός, θα σου πω ξεκάθαρα», είχε πει σε ρεπόρτερ του Vanity Fair το 2018, στα γυρίσματα του Avengers: Endgame.
«Υπάρχει πάντα μια περίοδος που “ξεφορτώνομαι” τα άχρηστα πράγματα, όταν τελειώνουν τα γυρίσματα και φροντίζω να είμαι λίγο περισσότερο… Είμαι απλώς ένας γαμημένος ηθοποιός. Είμαι απλώς ένας τύπος — που έχει ένα πολύ ενδιαφέρον παρελθόν, που δεν το μετανιώνει, που θα ήθελε, όμως, να του “κλείσει την πόρτα”.
Αλλά αυτή η αίσθηση της «μαυρίλας», ενός παρελθόντος από το οποίο δεν μπορεί να ξεφύγει, είναι επίσης μέρος του Στράους, ο οποίος μοιάζει λιγότερο με τον Σταρκ παρά με το είδος του γραφειοκρατικού φασαριόζου που μπορεί να εμφανιστεί ως ανιαρός αχυράνθρωπος σε ταινία της Marvel. Η Σούζαν το θέτει κάπως έτσι: «Νομίζω ότι αυτό που ήταν απίστευτο είναι ότι ο Κρις (σσ. Νόλαν) είδε στον Ρόμπερτ τι θα μπορούσε να είναι αν του αφαιρούσες όλα τα εργαλεία του, όλα τα υπέροχα χαρακτηριστικά του που είναι πολύ γοητευτικά, πολύ χαρισματικά και έψαχνες για την ηρεμία».
Έτσι τον γοήτευσε ο Νόλαν — όχι κάνοντάς το εύκολο, αλλά υποσχόμενος ότι θα ήταν δύσκολο. «Επιτρέψτε μου να το θέσω ως εξής: Δεν είδα τίποτα από τον Λιούις Στράους στον Ρόμπερτ Ντάουνι Τζ. – κανέναν», λέει ο Νόλαν.
«Δεν τον ήξερα, αλλά τον είχα συναντήσει μερικές φορές και κοιτάζοντάς τον από έξω, ένιωθα ότι ήταν σε ένα μέρος όπου θα ήταν έτοιμος να έρθει και να δοκιμάσει κάτι εντελώς διαφορετικό. Και ως σκηνοθέτης, αν μπορείς να πείσεις έναν από τους σπουδαίους ηθοποιούς της γενιάς του να έρθει και να αμφισβητήσει τον εαυτό του με έναν εντελώς διαφορετικό τρόπο, απλά ξέρεις ότι θα έχεις κάτι ξεχωριστό».
Για αυτήν την ιστορία, φυσικά, δεν υπάρχει «τελευταία ερώτηση» — ή πρώτη ερώτηση, έστω. Ο Ντάουνι δεν μπορούσε να συμμετάσχει επειδή, όπως όλα τα μέλη του Σωματείου των Ηθοποιών (Screen Actors Guild), ήταν σε απεργία μέχρι να παρέλθει η προθεσμία. Αλλά η Σούζαν, η οποία λέει ότι κατά τη διάρκεια του γάμου τους έμαθε να «μιλάει τη γλώσσα του Ντάουνι», παρακολούθησε τη βύθισή του στον κόσμο της ταινίας Oppenheimer σε πραγματικό χρόνο. «Του αρέσει όταν υπάρχει ένα μεγάλο εγχείρημα», λέει. «Αυτό που του αρέσει πραγματικά είναι αυτή η δεμένη ομάδα ανθρώπων που παίρνουν τις αποφάσεις και δημιουργούν».
Αυτή ήταν η έλξη της ταινίας «Oppenheimer» με τον Νόλαν και την παραγωγό σύντροφό του, Έμμα Τόμας, οι οποίοι, όπως και οι Ντάουνι, είναι ένα άλλο δίδυμο κινηματογραφικών συζύγων, επιρρεπών σε μεγάλες αλλαγές.
Ακόμη και η διαδικασία τους για το casting έχει έναν εξορθολογισμό χωρίς νόημα. «Όταν κάνεις κάτι με τον Κρις Νόλαν, ουσιαστικά λαμβάνεις ένα τηλεφώνημα: “Ο Κρις σε θέλει για αυτό. Θα έρθετε να διαβάσετε το σενάριο στο σπίτι του;» λέει η Σούζαν, η οποία αστειεύτηκε ότι η περιέργεια του συζύγου της συγκρούστηκε με τις, ας πούμε, πιο αδρανείς τάσεις του. «Ο Ρόμπερτ σχολίασε αμέσως, “Περίμενε, πρέπει να οδηγήσω τόσο πολύ;”. Μόλις ήταν πρόθυμος να το κάνει, ήξερα ήδη ότι στο μυαλό του ήταν όλα ανοιχτά».
Η ομάδα του «Oppenheimer» εξεπλάγη όταν συνάντησε έναν αστέρα του κινηματογράφου που ήταν πρόθυμος να πετάξει την πανοπλία του. «Ειλικρινά, κατά κάποιον τρόπο ανέτρεψε όλες τις προσδοκίες μου από αυτόν», λέει η Τόμας.
«Είχαμε μιλήσει στο παρελθόν για το πόσο καταπληκτικό θα ήταν να δουλέψουμε μαζί του, αλλά δουλεύουμε με έναν πολύ συγκεκριμένο, αρκετά απογυμνωμένο τρόπο. Δεν ήμουν σίγουρος πώς θα προσαρμοστεί σε αυτόν τον τρόπο δουλειάς γιατί, όταν είσαι μεγάλος σταρ του κινηματογράφου όπως ο Ρόμπερτ, δεν είναι απαραίτητα αυτός ο τρόπος που έχεις συνηθίσει να δουλεύεις».
Αλλά η εμπειρία του με τους Εκδικητές τον είχε προετοιμάσει επίσης για να συμμετάσχει στο γιγάντιο εγχείρημα του Oppenheimer -είχε έναν από τους 79 ρόλους σε ένα καστ που περιλαμβάνει τρεις νικητές Όσκαρ Α’ Ανδρικού Ρόλου. Ο Στράους του Ντάουνι συγκρούεται επανειλημμένα με τον Οπενχάιμερ του Μέρφι αλλά και με τον δικό του βοηθό (τον οποίο υποδύεται ο Άλντεν Ανράινριχ) και ακόμη και με τον Άλμπερτ Αϊνστάιν (Τομ Κόντι).
Ο ρόλος του, τροφοδοτημένος από έναν ισχυρό συνδυασμό ειλικρινούς πεποίθησης και ασήμαντων παραπόνων, σκηνή με τη σκηνή, «χειρίζεται» τις δημόσιες ακροάσεις, τις συνεδρίες στρατηγικής και τις μηχανορραφίες στο παρασκήνιο, αλλά χωρίς τον ελκυστικό συνδυασμό ζωντάνιας και λάμψης του alter ego του της Marvel εποχής. Ο Στράους μπορεί να είναι ένας μπαρουτοκαπνισμένος πολιτικός, αλλά είναι επίσης μια αυτοκαταστροφική προσωπικότητα.
Όπως έκανε στις ταινίες του στη Marvel, ο Ρόμπερτ Ντάουνι Τζούνιορ απολάμβανε την ευκαιρία να ξεφύγει από τα καλά σχεδιασμένα πλάνα, χαρτογραφώντας προσεκτικά τις σκηνές με τους κινηματογραφιστές και το συνεργείο για να τις κάνει πιο σκληρές. «Από δημιουργική άποψη, ήρθε εξαιρετικά προετοιμασμένος», λέει ο Νόλαν.
«Είναι ένα πολύ περίπλοκο κομμάτι, και το είχε εντελώς. Και είχε επίσης πολλά, δεν θα τα έλεγα αυτοσχεδιασμούς, γιατί πολλά από αυτά ήταν πολύ προσεκτικά σχεδιασμένα, αλλά είχε μια σειρά από προτάσεις, πράγματα που ήθελε να φέρει στον χαρακτήρα, πράγματα που ήθελε να δοκιμάσει».
Ο Νόλαν και ο διευθυντής φωτογραφίας Χόιτε φαν Χοϊτέμα θα ακολουθούσαν τον Ντάουνι σε μια αίθουσα καθώς παρέδιδε μονολόγους πολλών σελίδων.
«Νομίζω ότι του άρεσε αυτή η ελευθερία να κυκλοφορεί στο δωμάτιο και να παρουσιάζεται με όποια ενέργεια ένιωθε: «Ας το δοκιμάσουμε ξανά! Ας το δοκιμάσουμε με διαφορετικό τρόπο!», θυμάται ο Νόλαν.
«Όσο βαριά κι αν ήταν η κάμερα των 70 χιλιοστών, ο Χόιτε δεν θα κουραζόταν ποτέ. Κατά κάποιον τρόπο, ο Ρόμπερτ μάλλον περίμενε να κουραστεί, αλλά δεν συνέβαινε. Έτσι μπόρεσε πραγματικά να φτάσει σε υψηλά επίπεδα» λέει ο Νόλαν.
Η μέθοδος του Ντάουνι
Ο Τζο και ο Άντονι Ρούσο, που σκηνοθέτησαν τον Ντάουνι σε τρεις ταινίες της Marvel, περιγράφουν τη μέθοδό του με παρόμοιους όρους: «Όταν θα επέστρεφε στα γυρίσματα, ο Ρόμπερτ θα ήταν ήδη διάσημος επειδή θα είχε πετάξει το σενάριο από το παράθυρο και θα σκαρφάλωνε στον καναπέ…θα έκανε οτιδήποτε εκτός σεναρίου», λέει ο Τζο. «Το κάνει αυτό γιατί του αρέσει να εκπλήσσει τον εαυτό του. Του αρέσει να κρατάει τα πράγματα φρέσκα. Τον συνεπαίρνει αυτό».
«Δεν υπάρχει άλλος τρόπος για να παίξει αυτόν τον χαρακτήρα για 10 ταινίες», προσθέτει ο Άντονι. «Ο Ρόμπερτ έχει σίγουρα ζήσει μια περίπλοκη ζωή. Καταλαβαίνει τα διακυβεύματα, καταλαβαίνει την απώλεια, καταλαβαίνει τις στροφές που μπορεί να πάρει η ζωή ανάμεσα στα σκαμπανεβάσματα. Πάντα αναζητά αυτό το επίπεδο βάθους, αυτό το επίπεδο πολυπλοκότητας. Νομίζω ότι ξέρει ότι για αυτό πηγαίνουμε όλοι στις ταινίες εξ αρχής».
Ο Ντάουνι υπάρχει στην πιάτσα τόσο πολύ καιρό, είναι σχεδόν δύσκολο να καταλάβει κανείς πότε ξεκίνησε—πρώτα ως παιδί-ηθοποιός, στις απίθανες ανεξάρτητες ταινίες του πατέρα του Ρόμπερτ Ντάουνι του πρεσβύτερου, και μετά στις σχολικές ταινίες του ’80 Tuff Turf, Weird Science, και Επιστροφή στο Σχολείο.
Όταν οι κινηματογραφιστές ενίσχυσαν τον φυσικό του μαγνητισμό, έγινε καρδιοκατακτητής του Brat Pack, άλλοτε αστείος, άλλοτε τραγικός. Στο αγωνιώδες έπος του εθισμού του 1987 Less Than Zero, υποδύεται έναν νεαρό άνδρα που είναι τόσο αγαπητός όσο και αυτοκαταστροφικός – όπως ήταν και ο ίδιος ο Ντάουνι εκείνη την εποχή.
Στο Chaplin του σκηνοθέτη Ρίτσαρντ Ατένμπορο θεωρήθηκε ως αποκάλυψη, με τον τότε 27χρονο να προσφέρει μια βαθιά ερμηνεία που κάλυπτε δεκαετίες της ζωής του Τσάρλι Τσάπλιν. Ήταν ένα σημείο καμπής για τον Ντάουνι, αλλά μετά ήρθε η καθοδική πορεία.
Τα χρόνια της κατάρρευσης
Η Σούζαν τον γνώρισε στο μεσοδιάστημα μεταξύ της συνεργασίας του με τη Marvel και την κατάρρευσή του. Στα τέλη της δεκαετίας του 1990, ο Ντάουνι ζούσε μια ζωή αιχμαλωτισμένη από ναρκωτικά που τον οδήγησε επανειλημμένα σε κέντρα απεξάρτησης και πίσω από τα κάγκελα.
Ευτυχώς για τον Ντάουνι, ο χαρακτηρισμός «αουτσάιντερ» ήταν ακόμα της μόδας σε εκείνους τους καιρούς, πριν ακόμη εμφανιστούν τα social media. Κέρδισε ρόλους «επιστροφής», συμπεριλαμβανομένου ενός στην τέταρτη σεζόν του Ally McBeal το 2000, για να τον απολύσουν μετά την επόμενη σύλληψή του λόγω ναρκωτικών.
Για λίγο, φαινόταν ότι οι δαίμονές του μπορεί να του κοστίσουν τη ζωή, αλλά στη συνέχεια έλαβε βοήθεια και καθάρισε. Φαίνεται πως ο Ρόμπερτ Ντάουνι Τζούνιορ είχε παραπάνω από μία δεύτερη ευκαρία.
Ήταν περισσότερο σαν μια δεύτερη πράξη και ο Ντάουνι δεν τη σπατάλησε. Καθώς πέρασε χρόνια για να ξαναφτιάξει τη ζωή του, έγινε πηγή έμπνευσης για άλλους που πάλευαν με τον εθισμό. Και οργάνωσε μια επική αναβίωση ως Iron Man, παρά την αντίσταση της βιομηχανίας να τον καλωσορίσει ξανά.
Στο ντοκιμαντέρ του Netflix, «Sr.», το οποίο εξιστόρησε τα τελευταία χρόνια της ζωής του πατέρα του, σκηνοθέτη Ρόμπερτ Ντάουνι, ο ηθοποιός αναγνώρισε ότι η παραγωγή ταινιών είναι ένας τρόπος με τον οποίο η οικογένειά του τον έμαθε να επεξεργάζεται τη ζωή. «Ό,τι κι αν εκτυλίσσεται, αστείο ή τραγικό, συμβαίνει με μια κάμερα 16 χιλιοστών να γράφει, και έτσι μπορούμε να το σκεφτούμε», λέει στον θεραπευτή του στην ταινία. «Αλλά τότε υπάρχει κάποιο κομμάτι του εαυτού μου που νιώθει ότι θα…». Και εκεί σπάει η φωνή του: «Θα μου λείψει κάτι».
Και αυτή είναι η πρόκληση που αντιμετωπίζει ο Ντάουνι: Να μην χάσει τον εαυτό του. Να μην παραμείνει αδρανής. Να μην «κάτσει στο στάτους» της επιτυχίας, στους πόρους που έχει συγκεντρώσει ή στην καλή θέληση που έχει δημιουργήσει τόσο με τους συναδέλφους όσο και με το κοινό.
Τον τελευταίο καιρό, έχει αντιμετωπίσει την πρόκληση να ζήσει δύο φορές πιο σκληρά χωρίζοντας τον εαυτό του στα δύο. Σε δύο πρόσφατα ντοκιμαντέρ, το Sr. και η σειρά Max Downey’s Dream Cars, μιλάει για τον αληθινό εαυτό του και την ιδιωτική του ζωή με έναν τρόπο που δεν είναι απλώς οικείος αλλά σοκαριστικά ωμός μερικές φορές. Εν τω μεταξύ, η υποκριτική του τον οδήγησε σε εντελώς νέες κατευθύνσεις.
Οι νέες προκλήσεις
Το Oppenheimer είναι μόνο το πρώτο βήμα. Στο επόμενο, παίζει τέσσερις διαφορετικές φιγούρες στην επερχόμενη κατασκοπευτική σειρά The Sympathizer, σε σκηνοθεσία Παρκ Τσαν Γουκ.
Αυτός και η Σούζαν ήταν επιφορτισμένοι με την εκτέλεση παραγωγής, που βασίζεται στο βραβευμένο με Πούλιτζερ μυθιστόρημα του Βιέτ Θαν Ενγκιουέν του 2015, για έναν μυστικό κατάσκοπο του Βορείου Βιετνάμ στις Ηνωμένες Πολιτείες τη δεκαετία του 1970. Όπως και με τον Οπενχάιμερ, ο Ντάουνι απορροφάται στον ρόλο του—ή, σε αυτήν την περίπτωση, στους ρόλους του.
«Καθένας από τους χαρακτήρες είναι ένας λευκός άνδρας που έχει βρει μεγάλη επιτυχία στην αμερικανική κοινωνία σε διάφορους τομείς», λέει ο Παρκ. «Μπορείτε να πείτε ότι το να έχουν μια αποικιοκρατική πλευρά είναι κάτι που μοιράζονται. Δεν είναι τυπικοί άγιοι ή κακοί, αλλά περίπλοκοι άνθρωποι με αρετές και ελαττώματα».
Ο Ντάουνι ρώτησε τον Παρκ πόσο αγνώριστος θα έπρεπε να είναι σε κάθε ρόλο. «Απάντησα ότι ήθελα το κοινό να γνωρίζει καλά ότι ένας ηθοποιός παίζει πολλούς ρόλους – αλλά να το ξεχάσει καθώς βυθίζεται στην ιστορία», λέει ο σκηνοθέτης. «Για να το πετύχει αυτό, κάθε χαρακτήρας πρέπει να έχει ισχυρές ιδιοσυγκρασίες, αλλά να παραμένει στη σφαίρα του ρεαλισμού. Για να κατανοήσει το κοινό την ιδέα ότι αυτοί οι χαρακτήρες είναι τα διάφορα πρόσωπα της αμερικανικής άρχουσας τάξης, πρέπει να αισθανθεί το γεγονός ότι ένας ηθοποιός τους παίζει όλους».
Παρολίγο… not Iron Man
Φαίνεται συγκλονιστικό να το σκεφτούμε τώρα, αλλά ο Ντάουνι παραλίγο να μην επιλεγεί για τον ρόλο του Iron Man. Τα στελέχη της Marvel Entertainment δεν ήθελαν καν να περάσει από καστ -όπως πρότειναν ο μελλοντικός πρόεδρος των Marvel Studios, Κέβιν Φάιγκι και ο σκηνοθέτης του Iron Man, Τζον Φαβρό.
«Αυτό οφείλεται καθαρά στο ότι το διοικητικό συμβούλιο της Marvel δεν ένιωθε ασφάλεια ποντάροντας τις μελλοντικές τους ταινίες σε κάποιον που είχε αυτά τα νομικά προβλήματα στο παρελθόν», λέει ο Φάιγκι. «Δεν ήμουν πολύ καλός —και δεν είμαι ακόμα καλός— στο να παίρνω το όχι ως απάντηση. Αλλά επίσης δεν χτυπάω το στήθος μου για να συμφωνούν όλοι μαζί μου. Προσπαθώ να βρω τρόπους για να καταστήσω σαφές στους άλλους γιατί πρέπει να κατευθυνθούμε προς μια κατεύθυνση. Και τότε ήρθε η ιδέα ενός screen test».
Δεκατέσσερα χρόνια από εκείνη την υποψηφιότητα για Όσκαρ, ο Ντάουνι έπρεπε να αφήσει στην άκρη τον εγωισμό και να εμφανιστεί στις 25 Σεπτεμβρίου 2006, για να κινηματογραφήσει την οντισιόν του. Τα στελέχη τελικά παραδέχθηκαν ότι ο Φάιγκι και ο Φαβρό είχαν δίκιο, μια εκτίμηση που έκτοτε έχει αποδειχθεί σωστή.
Ο Φάιγκι θυμάται τον Ντάουνι ως έναν ουσιαστικό παίκτη της ομάδας που δημιουργούσε μια συλλογική ατμόσφαιρα μεταξύ του ίδιου και της υπόλοιπης ομάδας υπερήρωων, και έγινε -με όλη την έννοια της φράσης β- ένας υποστηρικτικός ηθοποιός.
Το 2013, καθώς το πρώτο φιλμ των Εκδικητών κυκλοφόρησε, έγινε ακόμη και πρωτοσέλιδο στο Χόλιγουντ καθώς χρησιμοποίησε τις δικές του διαπραγματεύσεις για το συμβόλαιο με τη Marvel, για να αξιώσει υψηλότερη αμοιβή για τους συναδέλφους του.
«Αστειευόμασταν και λέγαμε ότι ο Ρόμπερτ ήταν ο επικεφαλής του τμήματος υποκριτικής, επειδή όλοι άκουγαν εκείνον», λέει ο Φάιγκι. «Τους πήρε όλους υπό την προστασία του, αλλά όχι με υποτέλεια». Μια μέρα στα γυρίσματα των πρώτων Avengers, άκουσα τον Ντάουνι να συμβουλεύει τον Κρις Χέμσγουορθ σχετικά με τρόπους διαχείρισης των φορολογικών υποθέσεών του. Έκανε πάντα τέτοια πράγματα — και εξακολουθεί να κάνει.
«Το είδα ακόμη και στον γάμο του Κρις Έβανς», λέει η Σούζαν, η οποία βρέθηκε με τον σύζυγό της στον γάμο του ηθοποιού του Captain America με την Άλμπα Μπαπτίστα τον Σεπτέμβριο. «Ο Κρις Έβανς και ο Κρις Χέμσγουορθ μιλούσαν με τον Ρόμπερτ», λέει. «Σκεφτόμουν, αυτός είναι… Δεν θέλω να πω μέντορας, αλλά τον βλέπω απλώς ως τον τύπο που ξέρει πολλά. Έχει περάσει από πολλά σενάρια, τόσο στη ζωή όσο και στη δουλειά, και έχει επιβιώσει».
Η Σούζαν λέει ότι τη γοήτευσε για τον ίδιο λόγο. «Όλα τα πράγματα που τον έκαναν υπέροχο και περίεργο όταν τον γνώρισα και τον έκαναν διαφορετικό από οποιονδήποτε άλλο έχω γνωρίσει ποτέ, εξακολουθούν να υπάρχουν σε εκείνον σήμερα».
Μετά από 10 ταινίες, ο Iron Man του Ντάουνι έκανε την αποχώρησή του στο Avengers: Endgame του 2019, που εξακολουθεί να είναι ένα ορόσημο της σειράς ταινιών. Η Marvel έχει τη φήμη ότι ανασταίνει χαρακτήρες που φαινομενικά φτάνουν στο τέλος τους, αλλά ο Φάιγκι λέει ότι αυτό δεν θα συμβεί στον Σταρκ.
«Θα κρατήσουμε αυτή τη στιγμή και δεν θα την αγγίξουμε ξανά», λέει ο Φάιγκι. «Όλοι δουλέψαμε πολύ σκληρά για πολλά χρόνια για να φτάσουμε σε αυτό και δεν θα θέλαμε ποτέ να το αναιρέσουμε ως δια μαγείας με οποιονδήποτε τρόπο».
Η σκηνή που τον γύρισε πίσω
Ο Ντάουνι ήταν απρόθυμος ακόμη και να κάνει και να ξανακάνει μία μόνο γραμμή διαλόγου, την τελευταία του Σταρκ, για το Endgame. «Είχαμε ήδη αποχαιρετιστεί με δάκρυα την τελευταία μέρα των γυρισμάτων. Όλοι είχαν προχωρήσει συναισθηματικά», λέει ο Τζο Ρούσο. «Του υποσχεθήκαμε ότι θα ήταν η τελευταία φορά που θα τον κάναμε να το κάνει ποτέ».
«Ήταν δύσκολο να το κάνει, να επιστρέψει για να πει αυτά τα λόγια», προσθέτει ο Άντονι Ρούσο. «Όταν επέστρεψε, κάναμε γυρίσματα σε μια σκηνή ακριβώς απέναντι από εκεί όπου έκανε οντισιόν για τον Τόνι Σταρκ. Έτσι, η τελευταία του γραμμή ως Τόνι Σταρκ γυρίστηκε κυριολεκτικά μερικές εκατοντάδες μέτρα από την αρχική του ακρόαση που του έδωσε το ρόλο».
Καθώς ολοκλήρωνε τη σκηνή, ο Ντάουνι «κοίταζε» επίσης στο παρελθόν, ενθυμούμενος τις πρώτες μέρες των γυρισμάτων στην αεροπορική βάση Edwards, στην έρημο της Καλιφόρνια. Ο σκηνοθέτης του Iron Man, Τζον Φαβρό, είχε αγωνιστεί για εκείνον. Ο Ντάουνι ένιωθε πάντα την ευθύνη από τότε να του το ξεπληρώσει.
«Στις ήρεμες στιγμές της ονειροπόλησής μου, θυμάμαι ότι ήμουν στην έρημο… Ήταν τα γενέθλιά μου ή μήπως ήταν το Πάσχα; Απρίλιος του 2007», εξιστορούσε ο Ντάουνι το 2018. «Θυμάμαι ότι όλα αυτά ήταν σαν μια σημαντική στιγμή στην τέχνη και τη ζωή του Τζον. Θυμάμαι την πίστη που είχε σε μένα – και τον τρόπο που με έκανε να πιστέψω στον εαυτό μου».
Στις ταινίες, οι δεύτερες πράξεις σπάνια καταλήγουν σε μια αναζωογονητική νότα. Τότε συνήθως τα πράγματα είναι πιο σκοτεινά και απελπισμένα για τον πρωταγωνιστή. Τέσσερα χρόνια μετά την ολοκλήρωση της παρόμοιας λυτρωτικής ιστορίας του Σταρκ στο Avengers: Endgame, ο Ντάουνι… τα πάει πολύ καλά, στην πραγματικότητα.
Η περιουσία που κέρδισε ως ο κορυφαίος ήρωας του Κινηματογραφικού Σύμπαντος της Marvel είναι αρκετή για αρκετές ζωές, αν και είναι πολύ ανήσυχος γι’ αυτό. «Είναι πολύ πιο διασκεδαστικό να ζεις μαζί του όταν βρίσκεται στα γυρίσματα», λέει η γυναίκα του.
Αυτό που θέλει τώρα είναι αυτό που του έδωσαν τόσο οι Avengers όσο και ο Οπενχάιμερ —την ευκαιρία να παλέψει, να παίξει και να μετρηθεί με τους συναδέλφους του ηθοποιούς που τεστάρουν το ταλέντο του. Η σύζυγός του περιγράφει ότι παρακολουθεί τηλεοπτικές εκπομπές και ταινίες μαζί του:
«Το βλέπει σαν αθλητικό γεγονός», λέει. «Ενθουσιάζεται τόσο πολύ όταν ένας ηθοποιός βγάζει ένα συναίσθημα ή αναγνωρίζοντας τον βαθμό δυσκολίας μιας ερμηνείας. Θα το αναλύσει με έναν τρόπο που όλοι μπορούν να το καταλάβουν: Είναι κάποιος που σέβεται οτιδήποτε είναι δύσκολο».
Ο Ντάουνι είναι γνήσιος θαυμαστής. Κατά τη διάρκεια των γυρισμάτων του The Judge, το 2013, έσκυβε στα μόνιτορ και αποκαλούσε ραψωδία την υποκριτική των Βίνσεντ Ντ’ Ονόφριο, Τζέρεμι Στρονγκ και Ρόμπερτ Ντιβάλ κατά τη διάρκεια μιας σεκάνς στην οποία δεν συμμετείχε καν.
«Όταν βλέπει πράγματα που θαυμάζει, του αρέσει πολύ να το παρακολουθεί, να το εξετάζει, να ενημερώνει τον κόσμο για αυτό», λέει η Σούζαν. Το τελευταίο, το απολαμβάνει κυριολεκτικά. «Βλέποντας τα δύο πρώτα επεισόδια του Mr. Robot αισθάνθηκε την ανάγκη να μιλήσει με τον Ραμί Μάλεκ», ο οποίος αργότερα θα γινόταν ο «τελικός συμπαίκτης» του Οπενχάιμερ.
«Ήξερε για τον Κρις Άμποτ, αλλά αφού είδε το On the Count of Three, έπρεπε να απευθυνθεί σε αυτόν και στον Τζέροντ Καρμάικλ», λέει η Σούζαν. Και όσο για τον Ερινράικ, ο οποίος μοιράζεται όλες τις σκηνές του Οπενχάιμερ με τον Ντάουνι, «μπορεί να του εγγυηθεί ένα FaceTime την εβδομάδα είτε του αρέσει είτε όχι».
Μπαίνοντας στο πετσί του ρόλου
Επί τρία χρόνια, μετά τη λήξη της συνεργασίας του με τη Marvel, ο Ντάουνι δεν είπε «ναι» σχεδόν σε τίποτα. («Όταν τελειώσω με αυτό, αν ακούσεις ότι δεν κάνω διάλειμμα, τηλεφώνησέ μου και πες μου ότι είμαι τρελός», είπε καθώς τελείωνε το Endgame). Μετά, με τον Οπενχάιμερ, ήρθε κάτι που δεν θα μπορούσε να αντισταθεί—η ευκαιρία να εξαφανιστεί.
«Ήξερα ότι ήταν ικανός για πλήρη νατουραλισμό, να αφαιρέσει ένα κομμάτι της γοητείας και της προσωπικότητάς του και να χάσει τον εαυτό του υποδυόμενος έναν πραγματικό χαρακτήρα», λέει ο Νόλαν, προσθέτοντας: «Μπορούσα να πω ότι ήταν έτοιμος για αυτό. Ήταν έτοιμος να τον αμφισβητήσουν».
Η Σούζαν θυμάται ότι το πρώτο πράγμα που έπρεπε να φύγει ήταν η ματαιοδοξία του συζύγου της. «Ο Κρις δεν θέλει προσθετικά, ούτε περούκες και τέτοια πράγματα. Έκαναν μερικές από τις δοκιμές για αυτό, πιστεύω, και θυμάμαι απλώς ότι ο Ρόμπερτ ήρθε στο σπίτι και είπε, “Ναι, αποφασίσαμε ότι πρέπει απλώς να το ξυρίσουμε”. Δημιούργησε αυτό το φαλακρό κεφάλι», λέει.
Τότε άρχισε να ανησυχεί ότι θα πήγαινε πολύ μακριά. «Έχανε κιλά για τον ρόλο. Κοιτούσα φωτογραφίες, λέγοντας “Δεν νομίζω ότι ο Λιούις Στράους είναι ένας πραγματικά αδύνατος τύπος». Τότε είδα την ταινία για πρώτη φορά, είχα δει μερικές φωτογραφίες, και είπα, “Ω, Θεέ μου, το καταλαβαίνω τώρα”».
Η αγαπημένη στιγμή του Νόλαν, στην ερμηνεία του Ντάουνι, ήρθε στο τέλος μιας από εκείνες τις μεγάλες μέρες, όταν ένας προκλητικός Στράους κατανοεί την επικείμενη πτώση του.
«Υπάρχει μόνο μια σύντομη στιγμή, στην οποία φέρνει το χέρι στον λαιμό του και είναι ένα κοντινό πλάνο στο χέρι. Σε αυτή τη χειρονομία, απλά βλέπεις την ψυχή αυτού του άντρα. Απλώς δεν βλέπεις ηθοποιούς να σου δίνουν πρόσβαση στην ακατέργαστη ανθρωπιά κάποιου με αυτόν τον τρόπο. Και είναι μια τόσο μικρή στιγμή», λέει ο Νόλαν.
«Είναι μια μεταγενέστερη λήψη μιας πολύ μεγάλης σειράς λήψεων. Περνούσε από ένα τεράστιο συναισθηματικό τρενάκι κάθε φορά. Και αυτό είναι το φυσικό αποτέλεσμα. Τον λυπάσαι—με έναν τρόπο που δεν είχες λυπηθεί ποτέ, αλλά τον λυπάσαι βλέποντάς τον να ταπεινώνεται».
Η Τόμας θυμήθηκε ότι είχε πρώιμες δοκιμαστικές προβολές για έμπιστους φίλους και συναδέλφους κατά τη διάρκεια της διαδικασίας επεξεργασίας. Μερικοί από αυτούς δεν αναγνώρισαν έναν από τους πιο αναγνωρίσιμους ηθοποιούς στον πλανήτη. «Είχαμε πολλούς ανθρώπους να παρακολουθήσουν την ταινία χωρίς να συνειδητοποιούν ότι ήταν ο Ρόμπερτ», λέει. «Έζησε πραγματικά τη μεταμόρφωση, έζησε πραγματικά αυτόν τον χαρακτήρα».
Το να ζεις είναι το κλειδί. Κάθε τρίτη πράξη έχει ένα τέλος. Η πρόκληση είναι να την κάνουμε ικανοποιητική.
Στους Ντάουνι αρέσει να κάνουν μακρινούς περιπάτους στην παραλία, όπου ανταλλάσσουν έναν καταιγισμό ιδεών και χαρτογραφούν τις πιθανότητες που έχουν μπροστά τους. Ένας καταρράκτης προσωπικών απωλειών τα τελευταία χρόνια—ο πατέρας της Σούζαν πέθανε από τη νόσο του Πάρκινσον το 2020, ο πατέρας του Ρόμπερτ υπέκυψε στην ίδια ασθένεια ένα χρόνο αργότερα, ο στενός φίλος και προσωπικός βοηθός του Ντάουνι, Τζίμι Ριτς, σκοτώθηκε σε αυτοκινητικό δυστύχημα το 2021 – δεν μπορούν παρά να βαραίνουν τέτοιες συζητήσεις.
Το ρολόι που χτυπάει γίνεται ολοένα και πιο δύσκολο να αγνοηθεί. «Λες, “Εντάξει, έχουμε μόνο τόσα χρόνια μπροστά μας και τόσες πολλές ταινίες μπροστά μας ή χρόνο με τα παιδιά μας”», λέει η Σούζαν. (Έχουν δύο παιδιά και ο Ντάουνι έχει έναν ενήλικο γιο από προηγούμενο γάμο). «Πιστεύω ότι γίνεσαι πιο σκόπιμος».
Ο Ντάουνι πέρασε τη ζωή του βρίσκοντας τρόπους να είναι ο εαυτός του, να αντιστέκεται σε πράγματα που διαστρεβλώνουν ή αποσπούν την προσοχή από την πραγματικότητα, ενώ βρίσκει ίσως τον πιο υγιή τρόπο να ξεφύγει από το μυαλό του – βυθιζόμενος στο να παίξει κάποιον άλλο.
Με τον Οπενχάιμερ στο πίσω μέρος του μυαλού του, το The Sympathizer να κυκλοφορεί τον επόμενο χρόνο και όλα σε αναμονή και σε ροή καθώς το Χόλιγουντ παλεύει με την εργασιακή του σύγκρουση, το μέλλον είναι ασαφές για τον ηθοποιό. Τι έπεται; Αυτή είναι η ερώτηση.
Δεν είναι η τελευταία ερώτηση. Οχι ακόμα. Η τρίτη πράξη του Ντάουνι έχει ήδη ξεκινήσει, αλλά το πού πηγαίνει από εδώ, είναι ακόμα σε εξέλιξη.
* Πηγή: Vanity Fair
