Σπύρος Σκούρας: Ο κορυφαίος Έλληνας στο Χόλιγουντ που λίγοι γνωρίζουν

Αν έπρεπε να κάνουμε μια κατάταξη των Ελληνοαμερικάνων βάσει επιτυχίας και σημασίας σε βάθος ετών, τότε ο Σπύρος Σκούρας θα ήταν μια ισχυρή υποψηφιότητα για την πρώτη θέση. Το μέγεθος και η διάρκεια της επιρροής που είχε, ως άνθρωπος και ως επαγγελματίας, είναι πραγματικά αξιοθαύμαστα και είναι μάλλον περίεργο πως δεν είναι ιδιαίτερα γνωστή η κληρονομιά του.

Το παιδί που έφυγε πάμφτωχο από την Ελλάδα, από το χωριό Σκουροχώρι στην Ηλεία κοντά στην Ολυμπία, κατάφερε να γίνει πρόεδρος της 20th Century Fox, να μπαινοβγαίνει στο Λευκό Οίκο, να είναι ισάξιος συνομιλητής μερικών εκ των σπουδαιότερων ηγετών του κόσμου.

Οι γονείς του, μερικά ζώα και χωράφια πάλευαν να φέρουν βόλτα. Δεν είχαν κατά διάνοια τα λεφτά να τον μεγαλώσουν. Συνηθιζόταν στην εποχή εκείνη, τον έστειλαν σε ένα μοναστήρι, εσώκλειστο. Μια εμπειρία που τον μορφοποίησε ως πιστό Χριστιανό Ορθόδοξο σε όλη τη μετέπειτα ζωή του, γι’ αυτό και είχε πάντα πολύ καλές και στενές σχέσεις με το Πατριαρχείο της Κωνσταντινούπολης και την Αρχιεπισκοπή της Αμερικής.

Μετά, στα 13 του, ο Σπύρος Σκούρας πήγε να ζήσει στην Πάτρα, όπου και δούλευε σε ένα γραφείο, μαθαίνοντας λογιστική και ερχόμενος πρώτη φορά σε επαφή με τα αγγλικά. Εκεί επίσης είδε για πρώτη φορά στη ζωή του, ταινία.

Το μεγάλο ταξίδι για την Αμερική – Τα 3 αδέλφια μαζί για το American Dream

Στις ΗΠΑ είχε πάει ήδη νωρίτερα ο μεγαλύτερος αδελφός του, Κωνσταντίνος. Που είχε πια προσαρμοστεί, έχοντας βρει μια καλή δουλειά σε ένα ξενοδοχείο. Μέσω αυτού, πήρε την απόφαση να περάσει τον Ατλαντικό. Και να ξεκινήσει έτσι μια περιπέτεια που αποτελεί την επιτομή αυτού που λέμε American Dream.

Έχοντας στο πλευρό του 2 εκ των 10 συνολικά αδελφιών του, τον Κάρολο και τον Γιώργη, όρισε τη μοίρα μιας από τις εταιρίες-κολοσσούς στην πορεία του αμερικανικού κινηματογράφου και απέκτησε τεράστια δύναμη.

Ανήσυχο πνεύμα, γεννημένος για μπίζνες και αποφασισμένος να γίνει «λεφτάς» («Λάτρεψα το δολάριο, το κυνήγησα με πάθος χρόνια και χρόνια», είπε όταν έκανε κάποια στιγμή τον απολογισμό του), αρχικά ασχολήθηκε με το χώρο της εστίασης. Με σκληρή δουλειά και χωρίς να φοβηθεί να δοκιμάσει νέα πράγματα ή τις δυσκολίες που προκύπταν αναπόφευκτα, η ανέλιξή του υπήρξε εντυπωσιακή.

Σύντομα, μαζί με τα 2 αδέλφια του, είχαν δικούς τους όλους τους κινηματογράφους του Σεντ Λούις – ποιοι, αυτοί που κάποτε πουλούσαν ποπ κορν σε αυτές τις αίθουσες! Το πρώτο τους το ονόμασαν «Olympia» – δεν ξεχνούσαν τις ρίζες τους. Το μεγαλύτερο δε, ονόματι «Ambassador», ήταν ένα παγκόσμιας κλάσης κτηριακό συγκρότημα. Έφτασαν να έχουν 600 συνολικά (αίθουσες) δικές τους στις νότιες πολιτείες των ΗΠΑ, είχαν γίνει σημαντικός «παίκτης» στην αγορά, τους υπολόγιζαν και τους σέβονταν όλοι οι «μεγάλοι» του χώρου.

Από τα πράγματα που έκαναν τη διαφορά, ήταν η ιδέα του Σπύρου να έχουν και ζωντανή μουσική που θα «περιγράφει» αυτό που βλέπει ο θεατής στο πανί – οι ταινίες ήταν βωβές εκείνη την εποχή. Μπίνγκο. Ουρές έκανε ο κόσμος για να απολαύσει αυτήν την καινοτομία.

Ο ικανότατος Σπύρος Σκούρας ήταν γεννημένος για την κορυφή

Ναι. Όσο δουλευταράδες κι αν ήταν ο Κάρολος και ο Γιώργης, όσο δεμένα κι αν ήταν μεταξύ τους τα αδέλφια, φαινόταν ξεκάθαρα σε κάθε κατεύθυνση ποιος ήταν ο game changer. Ποιος έκανε πραγματικά κουμάντο και είχε τον τρόπο, τις ιδέες και το μέταλλο για να εκτοξευτεί επαγγελματικά.

Προς τα τέλη της δεκαετίας του ’20, οι τρεις Σκουραίοι πούλησαν τα δικαιώματά τους στην εταιρεία Warner Bros και ο Σπύρος ανέλαβε τη διεύθυνση του δικτύου διανομής ταινιών. Στο περίφημο κραχ του 1929 ζορίστηκε πολύ, αλλά μπόρεσε να βγει αλώβητος, με επιμονή, πίστη και συνεχή γόνιμο προβληματισμό. Το 1932 μετακόμισε στην παραπαίουσα Fox, σώζοντάς την από την πτώχευση. Και το 1935 με ένα ιδιοφυή επιχειρηματικά τρόπο έκανε πράξη τη συγχώνευσή της με την 20th Century.

Επτά χρόνια αργότερα, το 1942, ο Σπύρος Σκούρας έγινε πρόεδρος της 20th Century Fox. Θα έμενε 20 χρόνια σε αυτό το πόστο, κάνοντας σπουδαία πράγματα. Με κορυφαίο το λανσάρισμα του συστήματος προβολής ευρείας οθόνης, γνωστό ως Cinemascope, που δεν θα ήταν υπερβολή αν λέγαμε πως «έσωσε τον κινηματογράφο».

Εκείνη την εποχή, η τηλεόραση είχε κάνει δυναμική είσοδο στην αμερικανική κοινωνία, ήταν το «νέο πράγμα» που όλοι ήθελαν να έχουν στο σπίτι τους και οι σκοτεινές αίθουσες κινδύνευαν να μαραζώσουν.

Για να επιβιώσει βέβαια το σινεμά απαιτούνταν να βγουν και μεγάλες ταινίες. Κι αυτό ήταν κάτι που η 20th Century Fox φρόντισε με ζηλευτή μέριμνα. Πολύ συχνά με προσωπική παρέμβαση του δαιμόνιου Έλληνα.

Οι ταινίες «Φλογισμένα Χείλη» («Don’t Bother to Knock», 1952), «Οι άνδρες προτιμούν τις ξανθιές» («Gentlemen Prefer Blondes», 1953), «Ο Χιτών» («The Robe», 1953), «Εφτά χρόνια φαγούρα» («The Seven Year Itch», 1955), «Ο Βασιλιάς κι Εγώ» («The King and I», 1956) και «Ο κόσμος είναι δικός μου» («The Hustler», 1961) δεν θα ήταν οι ίδιες δίχως τη δική του συμβολή και επιρροή.

Σπύρος Σκούρας: Ο «μπαμπάς» της Μέριλιν Μονρόε και η αποτυχία της Κλεοπάτρας

Θα είναι επίσης πάντα ο άνθρωπος που «γέννησε» το φαινόμενο Μέριλιν Μονρόε. Μόνο τυχαία άλλωστε δεν τον φώναζε «μπαμπά Σπύρο» η θρυλική ξανθιά καλλονή. Την πρωτοείδε σε μια εκδήλωση και αμέσως την ξεχώρισε, κατανοώντας πως είχε αυτό το «κάτι» που θα την έκανε σταρ παγκόσμιου βεληνεκούς. Μετά της έδωσε όλα όσα χρειαζόταν για να απελευθερώσει το εκρηκτικό της potential, να γίνει η απόλυτη σεξοβόμβα.

Η αυτοκρατορία του Σκούρα στην 20th Century Fox θα γκρεμιστεί λόγω της ταινίας Κλεοπάτρα του 1963. Μπλέχτηκε σε μια κατάσταση από την οποία δεν μπορούσε να ξεφύγει. Με διαδοχικά ανοίγματα και αναποδιές, το μπάτζετ θα πάει σε δυσθεώρητα ύψη: 44 εκατ. δολάρια, κοντά στα 300 αν θέλαμε να κάνουμε μια αναλογία με το σήμερα!

Ήταν too much για να το υπερασπιστεί ως ρίσκο, η ζημιά αποδείχθηκε μη διαχειρίσιμη επί προσωπικού για τον Έλληνα επιχειρηματία. Πόσο μάλλον καθώς δεν είχε πια τις αντοχές να μπει σε έναν «πόλεμο» για να σώσει τη θέση του – δεν το πολυήθελε κιόλας, είχε κουραστεί. Αναγκάστηκε να κάνει στην άκρη, να αφήσει σε άλλους τη διοίκηση.

Η «Σαρούλα», η οικογενειακή τραγωδία και η επιρροή σε πανίσχυρους πόλους

Έμεινε επίτιμος πρόεδρος ως το 1969 όταν και έκλεισε επιχειρηματικά και τυπικά το κεφάλαιο «κινηματογράφος» και ασχολήθηκε με τη ναυτιλία. «Είμαι Έλληνας εγώ. Πρέπει να αφήσω προίκα στα παιδιά μου» έλεγε.

«Περπάτησε» έχοντας παντού και πάντα στο πλευρό του την Σάρα Μπρουίλια, τη «Σαρούλα μου» όπως την έλεγε. Την είχε γνωρίσει πρώτα στο νυχτερινό σχολείο όταν πάλευαν και οι δύο να μάθουν αγγλικά (ήταν Ιταλίδα μετανάστρια) και την είδε ξανά αργότερα, να δουλεύει σε μια αίθουσα, όταν πάλευε να γίνει «κάποιος». Ο έρωτας άνθισε, το 1920 παντρεύτηκαν και θα γερνούσαν μαζί.

Έκαναν 5 παιδιά. Τον Σπύρο Σόλωνα (1923), την Ντιάνα Αθανασία (1925), την Διονυσία Κολίν (1926) και τον Πλάτωνα Αλέξανδρο (1930), η Δάφνη Ντολόρες, που έχει γεννηθεί το 1924, έχει πεθάνει βρέφος. Μια βαθιά επώδυνη στιγμή για την οικογένεια που ακολουθήθηκε από ακόμη μία, το 1950, με την αυτοκτονία της Διονυσίας Κολίν.

Ο Σπύρος Σκούρας πολέμησε τη θλίψη του μέσω της δουλειάς. Ήταν ένας άνθρωπος που δεν ήξερε αλλιώς, που δεν περιοριζόταν. Ασκούσε τεράστια επιρροή στην αμερικανική πολιτική σκηνή. Συνομιλούσε ως ίσος προς ίσο με τους Αμερικανούς προέδρους, με τον Ντουάιτ Αϊζενχάουερ μάλιστα ήταν πολύ καλοί φίλοι.

Αλλά το φοβερό με την περίπτωσή του είναι πως την ίδια στιγμή, μεσούσης του Ψυχρού Πολέμου, είχε ανοιχτά φιλία και με τον Σοβιετικό ηγέτη Νικίτα Χρουστσόφ, τον οποίο επισκεπτόταν συχνά στη Μόσχα. Κάποια στιγμή μάλιστα του έκανε και… μαθήματα καπιταλισμού:

Χωρίς ίχνος κόμπλεξ, μιλούσε με μερικούς από τους σπουδαιότερους ανθρώπους του πλανήτη. Με αυτά τα χαρακτηριστικά… ελληνοαγγλικά του, τόσο ιδιαίτερα που κάποτε ο κωμικός Μπομπ Χόουπ του είχε πει το εξής αμίμητο: «Ο Σπύρος είναι εδώ είκοσι χρόνια αλλά ακόμα ακούγεται σαν να πρόκειται να έρθει στην Αμερική την επόμενη βδομάδα»!».

Η επαγγελματική φιλοσοφία του ήταν η εξής και δανειζόμαστε δικά του λόγια: «Σκληρή δουλειά και υψηλή μέριμνα ώστε να πείσουμε τους συνεργάτες μας να κάνουν το ίδιο. Για μας, η συμμετοχή ήταν βασικός πυλώνας της στρατηγικής μας. Ξέραμε πως ήταν win/win να μοιραστούμε τα κέρδη μας. Ξέραμε επίσης πως έπρεπε να κάνουμε επιθετικές κινήσεις στην αγορά και το συνδυάσουμε με τη μέγιστη δυνατή ποιότητα, σε κάθε τομέα».

Το μεγαλύτερο επίτευγμα της ζωής του

Πόσοι εκατομμύρια Έλληνες να σώθηκαν άραγε χάρη στην προσωπική του παρέμβαση στη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, μέσω της Greek War Relief Association (GWRA) που ο ίδιος δημιούργησε, που μπόρεσε να σπάσει το βρετανικό εμπάργκο και να φέρει τρόφιμα και φάρμακα σε μια πατρίδα που λιμοκτονούσε;

Αυτό άλλωστε θεωρούσε πάντα ως το μεγαλύτερο επίτευγμα της ζωής του. Όχι τους αναρίθμητους επιχειρηματικούς θριάμβους. Κι αυτό, αν μη τι άλλο, δείχνει έναν άνθρωπο που όσο ψηλά κι αν έφτασε, δεν αλλοιώθηκε.

Στο παρασκήνιο, υπήρξε καθοριστικός σε αρκετές στιγμές-κλειδιά της χώρα μας, μάλλον ποτέ δεν θα μάθουμε ακριβώς πόσα έκανε και πώς. Είχε πάντως φοβερές διασυνδέσεις και δεν ήταν τύπος που καθόταν άπραγος ή ξεχνούσε από πού είχε ξεκινήσει.

Και μόνο στο σινεμά, το πεδίο δηλαδή της εξειδίκευσής του, να το απομονώσουμε. Η ταινία «Το παιδί και το δελφίνι» του 1957 είναι η 1^η του Χόλιγουντ που γυρίστηκε στην Ελλάδα ήταν προφανώς δική του ιδέα και έργο. Κομβικής σημασίας στο να γίνει η χώρα μας ένας σύγχρονος τουριστικός προορισμός, ειδικά καθώς ακολούθησαν, πάντα με δικιά του μέριμνα, οι «300 της Σπάρτης» και το «Συνέβη στην Αθήνα».

Στα 78 του, το 1971, ο Σπύρος Σκούρας έφυγε από τη ζωή. Υπέστη καρδιακή προσβολή. Από τον ίδιο λόγο είχαν φύγει νωρίτερα και τα 2 του αδέλφια, Κάρολος και Γιώργης. «Υπήρξα Οδυσσέας, Λεωνίδας, Τζιμ Λόντος μαζί. Απόκαμα…», είχε πει λίγο καιρό πριν πεθάνει. Πολύ σωστά. Εξερευνητής, περιπλανώμενος, πολυμήχανος, γενναίος, δυνατός – Όλα αυτά, τον όρισαν. Και πολλά παραπάνω.