Ένα βράδυ του Αυγούστου έμαθα για τον Στέλιο Ανατολίτη. Μια ημέρα του Οκτώβρη, είχα την τύχη να τον γνωρίσω καλύτερα. Είχαμε δώσει το ραντεβού μας στο κέντρο της Αθήνας, όπου μένει μόνιμα τα τελευταία πέντε χρόνια. Στη διαδρομή μου για να τον συναντήσω, σκεφτόμουν πόσα πράγματα ήθελα να τον ρωτήσω αλλά ταυτόχρονα είχα μια αίσθηση σαν να τον γνωρίζω καιρό. Μη με ρωτάτε γιατί, ίσως γιατί αυτό βγάζουν οι stand-up comedian.
Ο Στέλιος Ανατολίτης είναι stand-up comedian, συγγραφέας, δάσκαλος αυτοσχεδιασμού και μουσικός. Σπούδασε Χημεία, την μεγάλη του αγάπη, αλλά αποφάσισε να αλλάξει ρότα και να γίνει κωμικός. Φυσικά, η χημεία δεν έφυγε ποτέ από πάνω του, αφού προσπαθεί να την μάθει στον κόσμο όσο πιο εύκολα και κατανοητά γίνεται μέσα από το podcast του, «Χημεία σου και μία μου». Θα μπορούσα να βρω πολλά για να τον χαρακτηρίσω, αλλά το πιο σημαντικό είναι ότι ο Στέλιος έχει μια ευγενική νότα που σε κάνει να ηρεμείς και να θέλεις απλά να το ακούς.
Αυτή τη περίοδο παρουσιάζει την παράσταση «Κανονική Δουλειά», στην οποία βάζει επί τάπητος το ερώτημα, τι είναι κανονική δουλειά και ποιος την ορίζει; Όλα αυτά κι άλλα πολλά τα αναλύει παρακάτω.
– Πότε ξεκίνησες το stand-up comedy;
Ξεκίνησα πριν 10 χρόνια, τον Δεκέμβριο του 2012 για την ακρίβεια. Ήμουν στην Περαία Θεσσαλονίκης, με τον Γιώργο τον Βαβούρα, σε μια οικτρή παράσταση που δεν τα καταφέραμε και πολύ καλά. Εν τέλει δεν θα πήγαινε έτσι κι αλλιώς καλά, διότι δεν ξέραμε ούτε εμείς τι κάνουμε σωστά αλλά ούτε και το κοινό ήξερε τι έπρεπε να κάνει για να παρακολουθήσει. Για να καταλάβεις μας είχαν γυρισμένη την πλάτη και έπιναν το ποτό τους. Όταν τους ρωτούσαμε κάτι απαντούσαν, αλλά μετά ξαναγυρνούσαν στο ποτό τους. Τότε είχαμε και βαθιά κρίση και τα πράγματα στην Θεσσαλονίκη ήταν πολύ χάλια. Εξού και δεν πήγαινε και πολύ καλά το stand-up comedy. Παίζαμε για ένα χρόνο, λίγο από ‘δω λίγο από ‘κει.
Αυτό ήταν η αρχή του stand-up για μένα. Η αρχή όμως της κωμωδίας ήταν πιο πριν, στο θέατρο Improv, όπου έκανα αυτοσχεδιασμό. Σε κάποια φάση, σκέφτηκα πως θα μπορούσα κάτι να γράψω, διότι αφού γέλαγε ο κόσμος στον αυτοσχεδιασμό μου, μπορούσε να γελάει και στην προσπάθεια να γράψω. Κάτι που δεν έγινε βέβαια, γιατί πρέπει να ξέρεις να το κάνεις αυτό.
– Σε άγχωσε καθόλου που δεν σου βγήκε στην αρχή; Να πεις, δηλαδή, ότι ίσως δεν «το έχω τελικά».
Το έχω, δεν το έχω, δεν σημαίνει πολλά. Σημασία έχει πόσο δουλεύεις για να καταλάβεις πώς δουλεύει κάτι. Από τη στιγμή που αυτοσχεδίαζα και έπαιρνα γέλια, δεν υπήρχε περίπτωση να μην βρω τον τρόπο. Μέσα μου καταλάβαινα τί είναι οπότε έπρεπε να το βγάλω και στον γραπτό λόγο. Και επειδή έγραφα ήδη, έλεγα ‘θα το γεφυρώσω το χάσμα, τεχνική είναι’. Και όντως είναι 90% τεχνική. Και μετά το perfomance. Αλλά το να πτοηθείς από κάτι που μηχανιστικά ξέρεις ότι μπορείς να το βρεις και μπορείς να το πετύχεις, το θεωρώ ηττοπαθές. Είναι θέμα ικανοτήτων.
– Φοβήθηκες στην πορεία για το αν θα σου βγει;
Φοβάμαι ακόμη. Δεν θεωρώ ότι έχει βγει. Ζω από αυτό τα τελευταία τέσσερα χρόνια και η Ελλάδα δυστυχώς είναι πολύ μικρή εμπορικά και δεν σου δίνει πολλές δυνατότητες. Για παράδειγμα, σε μια χώρα των 30-40 εκατομμυρίων έχει τα πενταπλάσια μπαράκια να μπορείς να παίζεις και τις πενταπλάσιες πόλεις σε πληθυσμό. Δεν έχεις μόνο μια Θεσσαλονίκη με 1 εκατομμύριο, έχεις και έξι Πάτρες, τέσσερις Λάρισες, οπότε στη ζωή σου μπορείς να κάνεις μια καριέρα στην οποία να παίζεις στα μπαράκια και όλο τον χρόνο να έχεις παράσταση κάθε τρεις ημέρες.
Μιλούσαμε κάποτε με έναν κωμικό που είχε φέρει ο Γιώργος Χατζηπαύλου για το stand-up for you, τον Ben Norris, ο οποίος είχε τρίδυμα και συζητούσε γι’αυτό. Όταν ήρθαν τα παιδιά του, πελάγωσε, έλεγε ‘τι θα κάνω’. Ο ίδιος όταν τον γνωρίσαμε, το 2016, ήταν κωμικός στην Αγγλία 25 χρόνια και είπε ‘ωραία πρέπει να αρχίσω να δουλεύω λίγο παραπάνω για να μπορέσω να καλύψω το εισόδημα για τα τρίδυμα. Αυτό το θα δουλέψω λίγο παραπάνω, για τον Ben σήμαινε ότι θα παίξει παραπάνω, θα κάνει τουρ κτλ. Αυτό λοιπόν στην Ελλάδα δεν γίνεται. Στην Ελλάδα για το stand-up αν δεν είσαι γνωστός, δεν έχεις δουλειά. Και το γνωστός σημαίνει συγκεκριμένα πράγματα. Είσαι γνωστός μέσω του ίντερνετ, το οποίο έχει ένα κύκλο ζωής 3-4 χρόνια, είτε μέσω τηλεόρασης, το οποίο έχει κύκλο ζωής όσο αποφασίσει η τηλεόραση.
Είναι πολλά τα παραδείγματα ανθρώπων που έκαναν κάτι και μετά εξαφανίστηκαν, εγώ δεν βασίζομαι σε αυτό μόνο. Κοιτάω να βρω τρόπους να έχω κι άλλα πράγματα για εισόδημα στην επόμενη 5ετία.
– Όπως;
Το stand-up μπορεί και να μη συνεχίσει, μπορεί να τελειώσει η μπογιά μου. Μπορεί να γίνει κάτι και να μην ενδιαφέρεται άλλο ο κόσμος. Δεν το ξέρεις αυτό. Αν δεν πάρουμε μια συστηματική προβολή από τα media, να μας δώσουν την ευκαιρία να αποδείξουμε ότι είμαστε καλοί writers, ότι μπορούμε να πάρουμε ένα τηλεοπτικό, να εγκαθιδρυθεί το είδος σαν βιομηχανία γιατί ακόμα είναι σκηνή, δεν παρουσιάζεται μια κωμική εκπομπή. Αυτά όμως τα κάνουν άλλοι. Ας πούμε το μεγαλύτερο talk show της χώρας, το παρουσιάζει ο Γρηγόρης Αρναούτογλου που είναι δημοσιογράφος. Στην Αμερική και στην Αγγλία, τα κωμικά talk show τα παρουσιάζουν κωμικοί. Μέχρι να γίνουν αυτά στην Ελλάδα, αν ποτέ γίνουν, το επάγγελμα μας θα είναι πάντα επισφαλές γιατί δεν θα έχει την αναγνώριση στην καθημερινότητα του κόσμου.
Για την ώρα πάντως έχουμε μια σχολή αυτοσχεδιασμού με τον Παναγιώτη Κούδα και την Ειρήνη Ξυγκάκη, οι μεγάλες μου αγάπες (και η σχολή και τα παιδιά). Λέγεται House of Improv και μαθαίνουμε αυτοσχεδιασμό και θα δούμε που θα με βγάλει η φάση.
– Εσύ σπούδασες Χημεία. Πώς από αυτόν τον κλάδο φτάνεις να κάνεις κάτι εντελώς διαφορετικό; Να γράφεις δηλαδή βιβλία, να ασχολείσαι με το θέατρο, τη μουσική και να είσαι και στο stand-up.
Το επάγγελμα του χημικού, δεν είναι ασφαλές αρχικά. Αλλιώς θα σου έλεγα την ιστορία αυτή το 2012, κι αλλιώς τώρα που ξέρω ότι η διπολική διαταραχή έπαιξε σημαντικό ρόλο στο να μην μπορέσω να πάρω ποτέ το πτυχίο μου. Το προφίλ ενός ανθρώπου που πάσχει από διπολική διαταραχή ακαδημαϊκά, συνήθως έχει πολύ υψηλές επιδόσεις μέχρι την ενήλικη ζωή του και μετά επειδή χειροτερεύει η ασθένεια, υπάρχουν τρομερά σκαμπανεβάσματα. Όταν έσκασε η κρίση και κάποια εργασιακά δικαιώματα καταστράφηκαν, με χαμηλό μισθό σε βαρέα και ανθυγιεινά, τότε είπα ‘θα πεινάω σε μια δουλειά επικίνδυνη με τα χημικά, οπότε ας δω καλύτερα το θέατρο’.
Ξέρεις, καμιά φορά όταν βλέπουμε, έναν άνθρωπο 34 ετών που έχει πετύχει κάτι, ξεχνάμε την πορεία του. Εγώ ξεκίνησα να γράφω στα 13 και στα 17 έκανα το πρώτο μάθημα δημιουργικής γραφής. Δεν είναι δηλαδή ότι αποφάσισα σε μια μέρα να σταματήσω τη χημεία, αλλά 20 χρόνια σχεδόν από πίσω, όπου πλέον έχει σταθεροποιηθεί.
«Όταν ξεκίνησα είχα πρότυπα Βρετανούς κυρίως και κάποιους Αμερικανούς. Έβλεπα Dylan Moran, Dara Ó Briain, Marc Maron»
– Πες μου δυο λόγια για τη νέα σου παράσταση «Κανονική Δουλειά».
Αυτή η παράσταση μιλάει σε ένα βαθμό για τη δουλειά μου και τις δουλειές όλων. Τι είναι κανονική δουλειά στην τελική; Και γιατί συμπεριφερόμαστε σαν να ξέρουμε ποιο είναι το καλό για τον κάθε ένα; Το να λέμε λοιπόν ότι κάτι είναι κανονική δουλειά και κάτι άλλο δεν είναι ή εσύ βγάζεις τόσα και ο άλλος τόσα οπότε θα έπρεπε να είσαι δυστυχισμένος που εσύ δεν πετυχαίνεις τόσα, εμένα δεν μου λέει κάτι. Οπότε αποφάσισα να μιλήσω για τη δουλειά και να βάλω μέσα όλες τις δουλειές που κάνω. Και να πω ότι αυτά παράγω και αυτό είναι η δουλειά μου. Δεν ξέρω αν θα πετύχει ή όχι, αλλά δεν μπορώ να σκέφτομαι άλλους όρους όταν είμαστε η γενιά της κρίσης. Είναι και λίγο υποκριτικό. Ποιος εκεί έξω σκέφτεται ότι έχει βρει τη λύση και ότι ξέρει ότι τριάντα χρόνια θα είναι σε αυτό το γραφείο και όλα καλά;
– Ενώ είμαστε αυτή η γενιά που λες, όπου συνεχώς ανακαλύπτει νέους τρόπους στα επαγγελματικά, γιατί ακόμα λέμε ότι κάποιες δουλειές δεν είναι «κανονικές», όπως ας πούμε το Youtube;
Ναι, ισχύει. Το Youtube είναι πάρα πολύ κουραστικό και πολύ δύσκολο. Συνεχίζουμε και το λέμε γιατί πρώτον είναι ο φόβος του καινούριου, δεύτερον γιατί δεν υπάρχει ορίζοντας, δηλαδή σε μία αγορά που ξέρουμε το ψιλικατζίδικο και το σούπερ μάρκετ είναι πάντα χρήσιμα, το Youtube θα είναι πάντα χρήσιμο; Είναι μια οικονομία της διαφήμισης σε μεγάλο κομμάτι. Αυτά που φτιάχνεις για να τα πληρωθείς πρέπει να έχεις τόσο reach ώστε να μπορείς να διαφημίζεις πράγματα για άλλους. Για να μπορείς να λες αυτά που θες. Σαν ένα μοντέλο των παλιών περιοδικών, που είδαμε την τύχη τους. Από τη μία έχουν ένα δίκιο που το λένε, αλλά καμία φορά αισθάνομαι ότι βασίζουμε τη δουλειά κάποιου με τον κόπο που ρίχνει, ενώ η ουσία θα έπρεπε να ήταν να ρωτάμε πιο προστατευτικά. Δηλαδή, είσαι σίγουρος ότι έχεις β’ σχέδιο σε περίπτωση που αυτό καταρρεύσει; Δεν είναι αποκεντρωμένο μέρος το ίντερνετ. Ενώ πολύ δύσκολα κάποιος θα κλείσει τα λογιστικά γραφεία.
Νομίζω ότι είμαστε πάρα πολύ κακοί οι άνθρωποι στο να εκφράζουμε τον φόβο μας για τους ανθρώπους που αγαπάμε. Είναι δύσκολο να πούμε σε κάποιον ‘σου εύχομαι καλή επιτυχία, να σκίσουν όλα και πραγματικά αν χρειαστείς βοήθεια για ένα plan b είμαι εδώ να το συζητήσουμε’. Συνήθως λέμε, ‘αυτά που κάνεις δεν μ’αρέσουν, το οποίο το πιάνω και στην παράσταση και λέω χαίρομαι, αλλά ποιος σε ρώτησε’.
– Πόσος καιρός χρειάζεται για να ετοιμάσεις μια παράσταση; Πώς αποφασίζεις με τι θα ασχοληθείς;
Δύο χρόνια περίπου. Εγώ είμαι με διετής κύκλους. Όλα τα δημιουργικά επαγγέλματα είναι δύσκολα. Όλα βασίζονται στην τεχνική. Πρέπει το μάτι σου να εκπαιδευτεί στο να βρίσκεις θέματα. Εγώ το κάνω με πάρα πολλή εξάσκηση και κόπο και αναλύοντας τα πάντα. Έχω μάθει να οδηγώ το κεφάλι μου στο να σκέφτεται. Ναι μεν δεν είναι εύκολο, αλλά από την άλλη αυτή είναι η δουλειά μου. Το δύσκολο είναι όταν έχεις ιδέες που σε πάνε κάπου, ποιές από αυτές θα κρατήσεις.
– Αν το κοινό σου δεν γελάσει σε μια παράσταση, κομπλάρεις;
Όχι, γυρνάω σπίτι και το ξαναφτιάχνω. Στην αρχή είναι τρομακτικό όντως, έχω κοκκαλώσει on stage. Ήταν ένα κείμενο που είχα παίξει σε όλη την Ελλάδα και στην Αθήνα δεν δούλεψε. Έλεγα ‘όχι, δεν μπορεί, έχει δουλέψει στην Ορεστειάδα, θα δουλέψει και στην Αθήνα’. Συνειδητοποίησα τότε ότι εγώ είχα κάνει το λάθος και είχα βάλει το κοινό σε αμυντική θέση. Οπότε πλέον είναι μηχανιστικό. Γιατί δεν γέλασαν με αυτό; Είναι τέλος του μήνα, άρα είναι αγχωμένοι. Παίζουν αυτοί οι παράγονες πάρα πολύ.
– Είναι δύσκολο το κοινό της Αθήνας;
Εδώ έχω ένα κοινό που σπάνια το είχα. Στη Θεσσαλονίκη κάναμε αστεία για κβαντομηχανική και γελούσαν και οι φιλόλογοι, γιατί εκεί έχει 150.000 φοιτητές. Εδώ είναι μια μεγάλη πόλη. Με πολλά προβλήματα, αλλά έχει τα πάντα. Στη σκηνή από κάτω έχεις ανθρώπους με καταγωγή από οπουδήποτε, οι αναφορές δεν είναι το ίδιο εδώ.
– Υπάρχουν θέματα που δεν «αγγίζεις» καθόλου στις παραστάσεις σου; Την πολιτική ας πούμε.
Όχι. Υπάρχει πολιτική θέση, είναι μια πολιτική πράξη η κωμωδία άλλωστε, αλλά δεν θα μιλήσω για κόμματα. Κι αυτό γιατί τα πρόσωπα είναι εφήμερα και η κωμωδία είναι διαχρονική.
– Παίρνεις την γνώμη των άλλων πριν ανεβάσεις μια παράσταση;
Πάντα, αλλιώς δεν μπορώ να δουλέψω. Μόνο η γνώμη των άλλων μετράει. Συνήθως συζητάω κάποιες ιδέες, για να δω αν υπάρχει ταύτιση. Δεν έχω μεγαλώσει όπως έχουν μεγαλώσει οι άλλοι, γι’αυτό. Ήμουν σε μια πολύτεκνη μονογονεϊκή οικογένεια, διάβαζα πολύ, είχα καλούς βαθμούς, οπότε αυτά που σκέφτομαι καμία φορά δεν έχουν καμία επαφή με τον κόσμο. Κι αυτό ήταν και η μεγαλύτερη μου δυσκολία ως κωμικός. Να βρω έναν τρόπο, δηλαδή, να γεφυρώσω ένα χάσμα δικό μου απέναντι στην κοινωνία.
– Είσαι η ψυχή της παρέας ή ισχύει αυτό που λένε ότι οι κωμικοί δεν είναι αστείοι στην καθημερινότητά τους;
Εγώ δεν είμαι. Δεν είμαι της πλάκας. Το χιούμορ έχει ένα κακό. Το αστείο ως δομή διακόπτει την πληροφορία. Για να πεις ένα αστείο θα πρέπει να φέρεις μια έκπληξη. Άρα αν μου λες εσύ για ένα πρόβλημα σου και εγώ κάνω αστείο, σε διακόπτω. Σαν άνθρωπος ακούω όμως πολύ. Είμαι και λίγο σαχλός, βέβαια.
– Θα έκανες τηλεοπτική εκπομπή αυτοσχεδιασμού;
Θα έκανα ναι. Σε εκπομπές που έχουν νόημα θα πήγαινα, όπως το Κάψε το Σενάριο. Ή και σε σειρές ακόμα. Δεν έχω τα «μούτρα» σε μια σειρά που έχουν μέσα love interest. Δεν θα παίξω ποτέ με τον Παπακαλιάτη, ακόμα κι αν έχει κωμωδία. Θα έπρεπε να είμαι το comic relief. Η τηλεόρασή μάς θέλει να παρουσιάζει έρωτες, είμαστε ακόμη στο 1980 σε σχέση με το πού είναι ο πλανήτης. Και είναι κρίμα, γιατί η Ελλάδα έχει μια μεγάλη λογοτεχνική παράδοση, και αστυνομικής και φιλοσοφικής λογοτεχνίας.
– Εκτός από την «Κανονική Δουλειά», με τι άλλο ασχολείσαι;
Αυτή τη στιγμή κάνω τουρ με την παράσταση. Ήμουν Κρήτη και θα πάω Θεσσαλονίκη, Ξάνθη, Φλώρινα, Πάτρα κτλ. Και εκτός από το House of Improv, που κάνω μαθήματα, προσπαθώ να βρω πλέον τον χρόνο για να γράψω το τρίτο βιβλίο. Επιπλέον έχω και το podcast «Χημεία σου και Μία μου», το οποίο τρέχει ένα μήνα και είναι ήδη στο Top10. Αφορά την επιστήμη της χημείας και την επικοινωνία της επιστήμης, κάτι που λατρεύω. Εκεί στην ουσία μιλάμε για την χημεία με εύκολο και κατανοητό τρόπο, γιατί είναι μια επιστήμη που έχει πολύ στίγμα.
Η παράσταση «Κανονική Δουλειά» θα παίζεται για όλο τον Νοέμβριο στο Alhambra Art Theatre, κάθε Τετάρτη.
