Περιεχόμενα
Ένα από τα χαρακτηριστικά πολιτικά στοιχεία του Θεόδωρου Πάγκαλου ήταν ότι δεν ήθελε να κρύβεται. Ανεξάρτητα από το αν συμφωνούσε κάποιος με τις απόψεις του ή διαφωνούσε, δεν μπορούσε παρά να του πιστώσει ότι τις υπερασπιζόταν με πάθος, ακόμα και απέναντι στους ίδιους τους συντρόφους του.
Ο ίδιος αντιμετώπιζε το θέμα με το, επίσης χαρακτηριστικό, σαρκαστικό του χιούμορ. «Και να θέλω να κρυφτώ, δεν μπορώ», έλεγε στους συνεργάτες του, υπονοώντας προφανώς τα παραπανίσια κιλά που κουβαλούσε στη μεγαλύτερη διάρκεια της ζωής του.
Στα στρατιωτικά εγχειρίδια αναφέρονται με κεφαλαία γράμματα οι τέσσερις βασικές αρετές που πρέπει να έχει ένας πετυχημένος αξιωματικός: Ανδρεία, στρατιωτικό πνεύμα, φιλοπατρία και καρτερία. Στο 84χρονο πέρασμά του από τον κόσμο, ο Θεόδωρος Πάγκαλος τις υπηρέτησε όλες. Κι ας χάλασε την οικογενειακή παράδοση με το να μην ακολουθήσει την καριέρα της οικογένειας.
Η στρατιωτική παράδοση και η πατρότητα του 114
Γιος τος του Αντιπτέραρχου της Πολεμικής Αεροπορίας και πρώην Υπαρχηγού ΓΕΑ Γεωργίου Πάγκαλου, εγγονός του στρατηγού (και δικτάτορα, για ένα μικρό διάστημα) Θεόδωρου Πάγκαλου, ανηψιός του Αντιναύαρχου του Πολεμικού Ναυτικού Θησέα Πάγκαλου, μεγάλωσε μέσα στις στολές και τα επιτελεία. Γεννημένος στις 17 Αυγούστου 1938, πέρασε τα πρώτα χρόνια του σε μια πολύ ταραγμένη περίοδο για το ελληνικό κράτος, με πόλεμο, στρατιωτική κατοχή και εμφύλιο.
Απόφοιτος της Βαρβακείου Προτύπου Σχολής, επέλεξε τη νομική και όχι την Ευελπίδων, την Ικάρων ή τη Ναυτικών Δοκίμων. Σπουδάζει νομικά και οικονομικά στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Εκεί έχει και τις πρώτες του πολιτικές ανησυχίες. Του αποδίδουν μέχρι και την πατρότητα του πασίγνωστου συνθήματος «114» (το ακροτελεύτιο άρθρο του Συντάγματος), το οποίο γραφόταν από τις αρχές της δεκαετίας του 1960 στους τοίχους της Αθήνας κι έγινε σύμβολο μιας ολόκληρης γενιάς. Ο ίδιος δεν είχε διεκδικήσει τίποτα τέτοιο, αν και παραδεχόταν ότι βρισκόταν ανάμεσα στις πρώτες ομάδες φοιτητών που έγραψαν (παρανόμως, βέβαια) το σύνθημα αυτό στους τοίχους. Υπήρξε ιδρυτικό μέλος της Δημοκρατικής Νεολαίας Λαμπράκη, από το 1963. Για ένα διάστημα υπήρξε «κοντά» στο ΚΚΕ, όπως ο ίδιος έλεγε στις προσωπικές του συζητήσεις, αλλά απομακρύνθηκε πριν τη διάσπαση του 1968.
Έχοντας κατασταλάξει πολιτικά σε διαφορετικά μονοπάτια από την συντηρητική παράδοση της οικογένειάς του, αναπτύσσει αντιστασιακή δράση ήδη από τους πρώτους μήνες μετά την επιβολή της απριλιανής χούντας του 1967. Έναν χρόνο αργότερα το καθεστώς του αφαιρεί την ελληνική ιθαγένεια. Με υποτροφία της γαλλικής κυβέρνησης ανακηρύχθηκε διδάκτορας των οικονομικών επιστημών στο Universite de Paris 1 (Pantheon-Sorbonne). Για παραπάνω από δέκα χρόνια εργάστηκε στο πανεπιστήμιο ως ερευνητής και διευθυντής του ινστιτούτου οικονομικής ανάπτυξης του συγκεκριμένου Πανεπιστημίου.
Όταν ο Ανδρέας ξεχώρισε τον Πάγκαλο
Το 1978, έχοντας επιστρέψει στην Ελλάδα, αποφασίζει να εκτεθεί για πρώτη φορά στην ψήφο των συμπολιτών του. Είναι υποψήφιος δήμαρχος Ελευσίνας, αλλά κατατάσσεται τρίτος, τον δήμο κράτησε ως το 1986 ο προερχόμενος από το ΚΚΕ Μιχάλης Λεβέντης. Στέλεχος του ΠΑΣΟΚ από τα πρώτα χρόνια ύπαρξής του, ο Πάγκαλος εκλέχθηκε βουλευτής «Υπολοίπου Αττικής» (όπως το έλεγαν τότε) από το 1981 και εκλεγόταν συνεχώς για 30 χρόνια σε κάθε εκλογική αναμέτρηση, στην οποία συμμετείχε. Παρέμεινε στα βουλευτικά έδρανα μέχρι και τις 11 Απριλίου 2012.
Ο Ανδρέας Παπανδρέου εμπιστεύεται αμέσως τον Πάγκαλο. Στον πρώτο ανασχηματισμό του, τον Ιούλιο του 1982, του αναθέτει καθήκοντα υφυπουργού Εμπορίου, θέση που κράτησε ως τις 17 Ιανουαρίου 1984. Από την δεύτερη νίκη του ΠΑΣΟΚ και μετά, τον Ιούνιο του 1985, το όνομά του συνδέθηκε με το υπουργείο εξωτερικών.
Υπήρξε υφυπουργός, αρμόδιος για θέματα Ευρωπαϊκής Κοινότητας, αναπληρωτής υπουργός (1985-89 και 1993-94) και υπουργός (1996-1999). Πέρασε για μικρό χρονικό διάστημα από τα υπουργεία Μεταφορών και Επικοινωνιών (1994) και Πολιτισμού (2000) και ήταν αντιπρόεδρος στην κυβέρνηση του Γιώργου Παπανδρέου (2011-12) και στην μεταβατική κυβέρνηση του Λουκά Παπαδήμου.
Δηλώσεις που έγραψαν ιστορία
Μια εκρηκτική προσωπικότητα, ο Πάγκαλος δεν μάσαγε τα λόγια του. Στο μυαλό του απλού πολίτη η παρουσία του έχει συνδεθεί με μια σειρά δηλώσεων που είναι ενδεικτικές του χαρακτήρα του και έχουν χαρακτηριστεί ιστορικές.
«Η Γερμανία είναι ένας γίγαντας με μυαλό μικρού παιδιού». Για την ακρίβεια, η πλήρης δήλωσή του ήταν :«Η γερμανική πολιτική στην Κροατία θυμίζει τον Γαργαντούα του Ραμπελέ, που ήταν ένας πολύ δυνατός γίγαντας με μυαλό μικρού παιδιού». Το είπε το 1994, όντας εν ενεργεία υπουργός εξωτερικών για τις γερμανικές μεθοδεύσεις στην διάλυση της Γιουγκοσλαβίας και την ανεξαρτητοποίησης της Κροατίας. Η τότε γερμανική κυβέρνηση του καγκελάριου Κολ ζήτησε εξηγήσεις, έφτασε στο σημείο να ζητήσει από τον τότε Έλληνα πρωθυπουργό Ανδρέα Παπανδρέου να αποπέμψει (!) τον Πάγκαλο από το υπουργείο και απείλησε να τον χαρακτηρίσει «ανεπιθύμητο πρόσωπο» (persona non grata). O ίδιος αναγκάστηκε, μετά και από διεθνείς πιέσεις, να ανακαλέσει τη δήλωσή του και να εκφράσει τη λύπη του. Το 2018, η διεθνούς φήμης γερμανική εφημερίδα FAZ θυμήθηκε αυτή τη δήλωση σε ένα αποθεωτικό κείμενο γι’ αυτόν, όπου του ευχήθηκε για τα 80ά του γεννέθλια. Το κείμενο, μάλιστα, τον χαρακτήριζε «πολιτική έκρηξη»!
«Το ΠΑΣΟΚ έχει επτά εν δυνάμει αρχηγούς». Το είπε το 1995 όταν είχε πια γίνει αντιληπτό ότι ξεκινούσε η κούρσα της διαδοχής στο ΠΑΣΟΚ. Ο ίδιος επέμενε τότε ότι η δήλωση ήταν «κομμένη» και το δεύτερο σκέλος της ήταν «ενώ η Νέα Δημοκρατία δεν έχει ούτε έναν». Ολοκληρωμένη η δήλωση θα έβγαζε, όντως, διαφορετικό νόημα, αλλά του αποδόθηκαν αρχηγικές τάσεις. Μετά και την συμμετοχή του στην κυβέρνηση Σημίτη, πάντως, δεν διεκδίκησε την προεδρία.
«Ο κύριος τίποτα». Έτσι είχε αποκαλέσει, επανειλημμένα μάλιστα, τον Δημήτρη Αβραμόπουλο, αντίπαλό του στις δημοτικές εκλογές του 1994, όταν αμφότεροι είχαν διεκδικήσει τον δήμο Αθηναίων. Παρά την αθρόα υποστήριξη του Ανδρέα (λέγεται ότι τηλεφωνούσε προσωπικά σε υπουργούς και τους πίεζε να «βοηθήσουν τον Θόδωρο») ο Πάγκαλος έχασε από τον πρώτο γύρο. Αργότερα οι σχέσεις των δύο ανδρών αποκαταστάθηκαν, μάλιστα ο (τότε επίτροπος της Ελλάδας στην Ε.Ε.) Αβραμόπουλος το 2014 πρότεινε τον Πάγκαλο να εκπροσωπήσει την Ελλάδα στη στρατιωτική σύνοδο της Ε.Ε.
«Δε λέμε ότι τη σημαία την πήρε ο αέρας;». Του αποδόθηκε αυτή η ερώτηση τη μαύρη νύχτα των Ιμίων, 30 προς 31 Ιανουαρίου 1996, όταν η ελληνική πλευρά προσπαθούσε να βρει λύση εκτόνωσης της κρίσης. Η ελληνική σημαία κυμάτιζε στην ανατολική εκ των δύο βραχονησίδων, αλλά η κυβέρνηση Σημίτη (της οποίας υπουργός Εξωτερικών ήταν ο Πάγκαλος) είχε δεσμευτεί στο περίφημο «no ships, no flags» (όχι πλοία, όχι σημαίες). Ο Πάγκαλος, που έσπευσε στο Πεντάγωνο ενώ βρισκόταν σε τηλεοπτικό πάνελ (!) στο Mega, διατύπωσε κυνικά την ερώτηση αυτή, όπως παραδέχτηκε ο ίδιος αργότερα, δεδομένου ότι κανείς δεν ήθελε να πάρει την ευθύνη μιας επίσημης υποστολής σημαίας από ελληνικό έδαφος.
«Εγώ την λευτεριά του Οτζαλάν την επεδίωξα»! Το είπε από βήματος, στο συνέδριο του ΠΑΣΟΚ τον Μάρτιο 1999, κι ενώ τα «ορεινά» του συνεδρίου φώναζαν εν χορώ «Λε-Λε-Λευτεριά, Λευτεριά στον Οτζαλάν»! Μόλις 20 μέρες νωρίτερα η ελληνική κυβέρνηση είχε πρωτοστατήσει σ’ έναν άνευ προηγουμένου διπλωματικό διεθνές φιάσκο, όταν ο Κούρδος ηγέτης έφτασε παράνομα στη χώρα μας.
Ο Πάγκαλος ειδοποιήθηκε εκ των υστέρων για την άφιξη του Οτζαλάν στην Ελλάδα και αμέσως κίνησε τις διαδικασίες για τη μεταφορά του σε άλλη χώρα. Η μία μετά την άλλη οι ευρωπαϊκές χώρες αρνούνται να τον δεχτούν, έτσι μεταφέρεται στην Κένια. Στην προσπάθειά του να μεταφερθεί εκ νέου στην Ευρώπη, ο Οτζαλάν συλλαμβάνεται από πράκτορες της Τουρκίας και μεταφέρεται σιδηροδέσμιος στη γειτονική χώρα, όπου ακόμα βρίσκεται φυλακισμένος. Το θέμα, παρ’ ότι «έσκασε» στα χέρια το Πάγκαλου και ο ίδιος δεν επεδίωξε καμία εμπλοκή, το χρεώθηκε αποκλειστικά και προσωπικά.
«Μαζί τα φάγαμε». Η τελευταία χρονικά και πιο εμβληματική ατάκα του Πάγκαλου, την οποία αποδέχτηκε τόσο πολύ, που την έκανε και βιβλίο (e-book) με τον ομώνυμο τίτλο. Η πλήρης δήλωσή του, που έγινε στις 21 Σεπτεμβρίου 2010, κατά τη διάρκεια συνεδρίασης της Διαρκούς Επιτροπής Δημόσιας Διοίκησης, Δημόσιας Τάξης και Δικαιοσύνης, ήταν η εξής: «Η απάντηση εις την κατακραυγή που υπάρχει εναντίον του πολιτικού προσωπικού της χώρας “πώς τα φάγατε τα λεφτά;”, που μας ρωτάει ο κόσμος, είναι αυτή: Σας διορίσαμε. Τα φάγαμε όλοι μαζί. Μέσα στα πλαίσια μιας σχέσης πολιτικής πελατείας, διαφθοράς, εξαγοράς και εξευτελισμού της έννοιας της ίδιας της πολιτικής».
Βεβαίως απ’ όλο αυτό έμεινε το «μαζί τα φάγαμε». Το οποίο ξεσήκωσε τέτοια θύελλα διαμαρτυριών, που σύμφωνα με τις κακές γλώσσες τον απομάκρυνε από τα βουλευτικά έδρανα οικειοθελώς.
Την τελευταία δεκαετία, χωρίς πολιτικό μανδύα πια, αλλά και χωρίς κομματικό μετά από κάποιο σημείο, ο Πάγκαλος είχε ακόμα πιο ξεκάθαρες απόψεις. Τα τελευταία χρόνια υποστήριζε, σε ραδιοφωνικές του συνεντεύξεις, ότι δεν θα στήριζε με την ψήφο του το ΠΑΣΟΚ, με το οποίο πορεύθηκε σε όλη την βουλευτική-υπουργική του καριέρα, αλλά τη Νέα Δημοκρατία.
Ακόμα και σ’ αυτό δεν κρύφτηκε. Μπορούσε, αλλά δεν ήθελε.
