Περιεχόμενα
Αν έχεις βρεθεί ποτέ στην Ισπανία, στη Μαδρίτη, και έχεις περιπλανηθεί στην Καστίλλη, θα έχεις αντικρύσει τις μεγάλες οροσειρές, τις μεσαιωνικές πόλεις, τα κάστρα και τις πεδιάδες, τις λεγόμενες meseta που εκτείνονται σε μήκος 81.000 τετραγωνικών μιλίων. Στις περιοχές όμως της Σεγόβια, της Άβιλα και του Βαγιαδολίδ, το τοπίο αλλάζει άρδην και αναδύεται κάτι διαφορετικό.
Στην Tierra de Pinares και στην οροσειρά Sierra de Gredos, απλώνεται μια έκταση 4 εκατομμυρίων στρεμμάτων με πεύκα που βγάζουν ρητίνη. Εκεί βρίσκεται ένα από τα δημοφιλέστερα πεζοπορικά μονοπάτια για τους ντόπιους και τους τουρίστες, όχι μόνο για το τοπίο που υπάρχει εκατέρωθεν, αλλά και γιατί μια εποχή του χρόνου, το μονοπάτι είναι γεμάτο από εργάτες της φύσης.
Ο περαστικός από εκεί θα δει τον «υγρό χρυσό» της Ισπανίας καθώς εξάγεται από τους κορμούς των δέντρων: τη ρητίνη. Πρόκειται για μια διαδικασία πανάρχαια στην Ισπανία, με τους ρετσινοπαραγωγούς να προετοιμάζονται όλο το χρόνο γι΄αυτή την περίοδο. Από τον Μάρτιο ως το Νοέμβριο, οι παραγωγοί εξάγουν τη ρητίνη από τα πεύκα, γδέρνοντας πρώτα τον εξωτερικό φλοιό του κορμού. Μετά καρφώνουν ένα πιάτο μέσα στον κορμό και γαντζώνουν πάνω του το δοχείο συλλογής. Μετά, οι εξαγωγείς χρησιμοποιούν τσεκούρια για να κάνουν διαγώνιες τομές στον φλοιό, με αποτέλεσμα το δέντρο να «ματώνει».
Όταν γεμίσει το δοχείο, το αδειάζουν σε φορτηγά που αντέχουν 200 κιλά. Στη συνέχεια τα φορτηγά πάνε στα εργοστάσια για να ξεκινήσει η διαδικασία της απόστασης, όπου αφαιρείται το νέφτι από τη ρητίνη. Όταν το υγρό αυτό απομονωθεί, αρχίζει να παίρνει ένα ιξώδες και κίτρινο χρώμα που παγώνει και στερεοποιείται, για να μετατραπεί σε κεχριμπαρένια πετραδάκια.
Τα πεύκα που βγάζουν τη ρητίνη αποτελούν ένα παράγωγο της φύσης για όλους τους μεσογειακούς πληθυσμούς. Το καλοκαίρι με τις πυρκαγιές στην Εύβοια, το πιο πληττόμενο επάγγελμα ήταν αυτό των ρετσινοσυλλεκτών. Στην Ισπανία η ρητίνη χρησιμοποιούνταν παλιότερα για να θωρακίζει τα πλοία, ως γιατροσόφι στα καψίματα και για να ανάβουν οι δάδες. Σύμφωνα με τον καθηγητή μηχανικής δασολογίας Αλεχάνδρο Τσόθας, έπρεπε να φτάσουμε στις αρχές του 20ου αιώνα για να γίνει ένα επικερδές επάγγελμα η συλλογή ρητίνης στην περιοχή της Καστίλλης.
Η Ισπανία παράγει την περισσότερη ρητίνη στην Ευρώπη
Στην πορεία των ετών η ρητίνη έγινε βασική πρώτη ύλη για πλαστικά για κόλλες, για λάστιχα, για καουτσούκ, για βερνίκι, για νέφτι, ακόμα και για πρόσθετα τροφίμων. Στην Ισπανία θα βρει κανείς μια από τις τελευταίες περιοχές της Ευρώπης όπου εξακολουθεί η συλλογή ρητίνης, ενώ η περιοχή της Καστίλλης διαθέτει τους περισσότερους παραγωγούς από κάθε άλλη χώρα της Γηραιάς Ηπείρου.
«Ο πατέρας μου ήταν ρητινοπαραγωγός και έμαθα απ΄αυτόν. Στην αρχή χρησιμοποιούσα τσεκούρια ξυλοκόπου, αλλά τα χέρια μου πονούσαν με αυτά. Τα εργαλεία μας σήμερα είναι καλύτερα σχεδιασμένα για κάθε αποστολή, αλλά παραμένουν χειροκίνητα», λέει ο Μαριάνο Γκόμεζ, παραγωγός επί 32 έτη από την Άβιλα. Τα εργαλεία που έχουν οι περισσότεροι εδώ, χρονολογούνται πίσω στον 19ο αιώνα.
Η διαδικασία εξαγωγής της ρητίνης παραμένει ίδια και σίγουρα όχι βιομηχανικής μορφής. Τα εργαλεία έχουν αλλάξει, υπάρχει χρήση χημικών προϊόντων που τονώνουν την έκκριση, αλλά η παραγωγή είναι ίδια στη βάση της. Τα τελευταία χρόνια έχει επέλθει μια διαφορετική αλλαγή. Από εκεί που οι παραγωγοί εξαντλούσαν το δέντρο μέχρι να στραγγίξει από ρητίνη, πλέον επιχειρούν λιγότερες τομές στον φλοιό και έτσι προκαλείται μικρότερη ζημιά στο δέντρο.
Η παραγωγή πέρασε από διάφορα στάδια, κάποια στιγμή το 1961 έφτασε να προσφέρει 55.000 τόνους ρητίνης, με το 90% να προέρχεται από την Καστίλη, όμως στη δεκαετία του ’90 η έλλειψη ζήτησης και η πτώση στις τιμές, έφερε την Ισπανία μπροστά στο σενάριο να χάσει τον υγρό χρυσό της. Σχεδόν στο μηδέν είχε φτάσει η παραγωγή.
Κι αυτό δεν θα είχε μόνο ένα τεράστιο οικονομικό αντίκτυπο στην Καστίλλη, αλλά και εθιμικό, μιας και πρόκειται για ένα επάγγελμα που κληρονομείται από γενιά σε γενιά. Οι ντόπιοι ζουν γύρω απ΄αυτό και κάθε οικογένεια διαθέτει τουλάχιστον έναν που βιοπορίζεται από τη ρητίνη, είτε τρυπώντας τους κορμούς είτε στο κομμάτι της απόσταξης. Όλη η κοινωνική δραστηριότητα αφορά τη ρητίνη με τον έναν ή τον άλλο τρόπο.
Η ρητίνη μπορεί να γίνει ένα πιο «βιολογικό πετρέλαιο»
Το πρόβλημα φαίνεται να έχει αντιστραφεί, μιας και οι εκτιμήσεις αναφέρουν πως περίπου το 2050 τα αποθέματα της Γης σε ορυκτά θα τελειώσουν. Αυτό σημαίνει πως θα υπάρξει μια τεράστια ευκαιρία για την Ισπανία, καθώς η ρητίνη θα μπορούσε να αντικαταστήσει το πετρέλαιο. Μάλιστα, το πλαστικό που περιέχει ρητίνη αντί πετρελαίου, αποσυντίθεται ευκολότερα, υποστηρίζει η Μπλάντα Ροντρίγκεζ-Τσάβες από το Αυτόνομο Πανεπιστήμιο της Μαδρίτης.
«Η ρητίνη είναι το πετρέλαιο του σήμερα και του αύριο. Η πρόθεση μας είναι όλες οι χρήσεις του πετρελαίου να αντικατασταθούν από τη ρητίνη. Τα πλαστικά μπορούν να φτιαχτούν από ρητίνη. Μπορεί να χρησιμοποιηθεί στην κοσμετολογία και την φαρμακευτική βιομηχανία, πέρα από τις άλλες εφαρμογές της στις κατασκευές, τα βερνίκια και τις κόλλες. Το δάσος είναι ένας τρομερός προμηθευτής ανανέωσημων πηγών και ενέργειας που μας επιτρέπει να αλλάξουμε το πετρελαίο με τη ρητίνη. Ι ισπανική ρητίνη μάλιστα, έχει τη μεγαλύτερη αυθεντικότητα στον κόσμο και πλέον μόνο η Ισπανία με την Πορτογαλία έχουν παραγωγή στην Ευρώπη».
Εκτός από περιβαλλοντική τόνωση, η ρητίνη μπορεί να σώσει και τις πόλεις ή τα χωριά που εξαφανίζονται. Η αστικοποίηση έχει φέρει 14 περιοχές της Καστίλλης στο όριο της εξαφάνισης, λόγω της μετανάστευσης των κατοίκων. Το αυξανόμενο ενδιαφέρον για τη ρητίνη όμως, στρέφει ανθρώπους στο να μετακομίσουν στις περιοχές αυτές και να ασχοληθούν με την παραγωγή.
«Έχουμε μείνει ελάχιστοι πια. Μας βλέπουν έκπληκτοι οι άνθρωποι όταν τρυπάμε τα πεύκα. Νομίζουν ότι είμαστε φαντάσματα του παρελθόντος. Η ρητίνη όμως είναι το μέλλον σε αυτές τις περιοχές. Γύριζα στις ρίζες μου και στα βουνά, γιατί μου αρέσει αυτό», λέει ο Βισέντε Ροδρίγκεζ από την Καζαβιέχα.
Από το επάγγελμα δε λείπουν οι γυναίκες. «Ακόμα θυμάμαι όταν ξεκίνησα να εξάγω ρητίνη και οι άντρες γελούσαν ή έβαζαν στοίχημα για το πόσο θα αντέχω. Και είμαι ακόμα εδώ μετά από τρία χρόνια. Σωματικά είμαι δυνατή γυναίκα. Είμαι εδώ γιατί, εκτός από το ότι μου αρέσει και μου προσφέρει έσοδα, είναι το βασίλειο μου. Ένα μικρό κομμάτη γης στον πλανήτη Γη», εξηγεί η Ιζαμπέλ Χιμένες στο BBC.
«Το μέλλον βρίσκεται στο να μας επιτρέψουν να διαχειριστούμε τις περιοχές μας. Αν η κυβέρνηση μας έδινε βοήθεια για να καθαρίζουμε ή να ελέγχουμε τα βουνά, θα δουλεύαμε όλο το χρόνο και θα υπήρχαν περισσότεροι ρητινοπαραγωγοί, πρόθυμοι να δουλέψουν τα βουνά που είναι ακόμα ανεκμετάλλευτα».
Για να μπορέσουν στην περιοχή να θωρακίσουν τα εδάφη τους και να προσελκύσουν κόσμο, έχουν κάνει έγκριση στην UNESCO για να κηρυχθεί η κοιλάδα Τιετάρ προστατευόμενη περιοχή. Στην κοιλάδα θα βρει κανείς και μουσεία για τη ρητίνη, όπως το Casillas και το Nava de Oro, ενώ υπάρχουν και ξεναγοί για τα μονοπάτια της ρητίνης, όπου οι άνθρωποι πάνε στις πεγκέρας, τα δωμάτια υψηλής θερμότητας όπου γίνεται η επεξεργασία της ρητίνης.
Πηγή: bbc.com
