Περιεχόμενα
Μάιος του 2021. Η Καρολάιν Κράουτς βρίσκεται νεκρή στο σπίτι της στα Γλυκά Νερά. Ο σύζυγός της, Μπάμπης Αναγνωστόπουλος, καλεί την αστυνομία και υποστηρίζει ότι τους διέρρηξαν το σπίτι ληστές, που την σκότωσαν, σκότωσαν το σκυλί τους και έδεσαν τον ίδιο χειροπόδαρα.
Στις πρώτες του δηλώσεις στις κάμερες η εικόνα του δείχνει κάτι που στους περισσότερους θεατές «κλωτσάει». Κάτι δεν κολλάει με την ιστορία και την εικόνα του. Μέσα σε 37 ημέρες η αστυνομία καταφέρνει να συγκεντρώσει τα στοιχεία εκείνα που θα αποδείξουν ότι ο Μπάμπης σκότωσε την Καρολάιν και το σκυλί.
Την ημέρα της ομολογίας του, ο Μπάμπης δεν δείχνει ίχνος μετάνοιας, δεν δακρύζει, δεν ξεσπά. Κάνει την ομολογία του με ηρεμία και πλήρη συνείδηση.
Από εκείνο το σημείο και μετά η ελληνική κοινωνία μπαίνει σε έναν κύκλο σκληρού εγκλήματος που η αλήθεια είναι πως έχει ξεκινήσει νωρίτερα, από τη δολοφονία του Καραϊβάζ. Όμως τα χτυπήματα στον κόσμο της νύχτας ήταν πάντοτε στην ατζέντα των εγκλημάτων. Το 2021 υπήρξαν 3 τέτοιες περιπτώσεις.
Αυτό που δεν υπήρχε πάντοτε στην ατζέντα σε τέτοιο βαθμό, ήταν η συγκέντρωση τόσων πολλών ειδεχθών εγκλημάτων που γίνονται από ανθρώπους που δεν ταιριάζουν στο προφίλ του ψυχοπαθή. Είναι καλά στα μυαλά τους. Δεν είναι «τρελοί». Ο 61χρονος στην Ηλεία που πυροβόλησε μια οικογένεια και η υπόθεση της Πάτρας, ανοίγουν μια συζήτηση για το αν η πανδημία, αν τα όσα έχουν συμβεί σε αυτά τα δύο χρόνια, πυροδότησαν ένα δολοφονικό ξέσπασμα.
Είναι όμως επιστημονικά ορθό να μιλήσει κανείς για κάτι τέτοιο; Επαρκεί αυτή η ερμηνεία ή μήπως είναι η εύκολη εξήγηση στο μυαλό ημών που αδυνατούμε να πιστέψουμε ότι η ελληνική κοινωνία μπορεί να θρέφει τέτοια εγκληματικά μυαλά που ενεργούν με σχέδιο και δείχνουν να ορέγονται τη δημοσιότητα και την αναγνώριση του εγκλήματος τους;
«Καμία σχέση. Η πανδημία αύξησε το άγχος, τη χρήση ουσιών και την κατάθλιψη λόγω οικονομικών και του lockdown. Καμία σχέση λοιπόν. Τα στοιχεία αυτών των εγκληματιών δεν υπήρξαν λόγω της πανδημίας. Πάντοτε υπήρχαν, απλώς δεν έβγαιναν στην επιφάνεια.
Τώρα, αφενός με την παγκοσμιοποίηση, αφετέρου με την ατιμωρησία ή πλημμελή ατιμωρησία και αφετρίτου με την ελευθεριότητα που αντιμετωπίζουμε τα πράγματα, νομίζω ότι έχουμε μια φοβερή άνθιση σε εγκλήματα τόσο βαριάς μορφής. Δυστυχώς η ανθρώπινη ζωή δεν έχει καμιά αξία. Η πρόληψη είναι το μόνο μας όπλο. Να τους προλάβουμε. Αν δεν τους προλάβουμε, δεν πρόκειται να αλλάξουν. Θα παραμείνουν δολοφόνοι», εξηγεί ο ψυχίατρος κ. Δημήτρης Σούρας.
Μπορεί να επιστρατευτεί ως ερμηνεία η ποπ κουλτούρα της εποχής; Στους εκδοτικούς τα αστυνομικά μυθιστορήματα κάνουν τις περισσότερες πωλήσεις. Στο Netflix τα crime documentaries και series συζητιούνται περισσότερο από κάθε άλλο πρόγραμμα.
Όπως μπορεί να γεννηθεί μια εσωτερική ελεγεία στον καθένα για τον ρόλο του ντετέκτιβ, έτσι μπορεί να συμβεί και με τον εγκληματία.
«Οι όποιοι ‘εγκληματικοί’ συμβολισμοί των τηλεοπτικών εκπομπών, των φιλμς ή των videogames δεν επηρεάζουν τη συμπεριφορά των τηλεθεατών ,ούτε δημιουργούν εγκληματικά πρότυπα. Καμία επιστημονική έρευνα δεν έχει αποδείξει ότι το κινηματογραφικό/εικονικό criminal life style [πλούτος, βία, σεξ, εξουσία κλπ], όπως άλλωστε και η αστυνομική μυθοπλασία/λογοτεχνία, προ(σ)καλούν σε εγκληματική δράση. Άλλωστε στις περισσότερες ταινίες στο τέλος θριαμβεύει το Καλό.
Σε κάθε περίπτωση το όποιο ‘αρνητικό μήνυμα’ της ταινίας προσλαμβάνεται με προσωπικό τρόπο από τον καθένα και κατά βάση μόνον οι ήδη ‘αποδιοργανωμένοι’ αποδιοργανώνονται περαιτέρω», τονίζει ο εγκληματολόγος και καθηγητής κ. Γιάννης Πανούσης.
Μπορεί να γίνει criminal profiling για τα εγκλήματα που έχουν απασχολήσει την ελληνική κοινή γνώμη σε αυτούς τους 12 μήνες;
Εύλογα το κοινό μυαλό μπορεί να οδηγηθεί στο συμπέρασμα πως συντελείται μια αλλαγή στην εγκληματική φύση των εν δυνάμει εγκληματιών στην Ελλάδα, που τους κάνει πιο αδίστακτους, λιγότερο τσαπατσούληδες ενδεχομένως στην τέλεση και λιγότερο φοβικούς ως προς την τιμωρία.
Παρά το ότι τα τελευταία χρόνια έχουμε δει να συλλαμβάνονται ένοχοι και να τιμωρούνται, παρά το ότι έχουμε δει περιπτώσεις όπου η Δικαιοσύνη κατέθεσε μια αντίληψη της κοινωνικής ανησυχίας και ανάγκης – υπενθυμίζεται ο λόγος της έδρας στην εκδίκαση της υπόθεσης Τοπαλούδη που καταχειροκροτήθηκε – υπάρχει διάχυτη η αίσθηση της ατιμωρησίας. Από τα πιο μικρά στα πιο μεγάλα εγκλήματα.
«Ξεχνάτε πως μέχρι πρότινος υπήρχε νόμος που έβγαζε έξω τους δολοφόνους. Οπότε γιατί να έχει εμπιστοσύνη ο κόσμος όταν δολοφόνοι έτρωγαν ισόβια και έβγαιναν σε 3 χρόνια; Όλοι έξω είναι. Γιατί να έχει εμπιστοσύνη ο κόσμος; Η εμπιστοσύνη αποκτάται από τα δεδομένα. Έχετε δει καμιά εξέλιξη; Όλα τα εγκλήματα αυξήθηκαν. Ο καθένας σκοτώνει όποιον θέλει, όποτε θέλει.
Αυτή τη στιγμή, με πανδημία, με πολέμους, έχουμε μια γυναίκα δολοφόνο που κρύβεται, δημιουργεί προβλήματα, παίζει θέατρο, παραπλανεί την κοινή γνώμη και γυρνάει σε όλες τις εκπομπές και πιθανώς να αποφυλακιστεί και γρήγορα σε σχέση με το μέγεθος των εγκλημάτων της. Η Ρούλα είναι ένα κατασκεύασμα που τολμάει και λέει ότι έχει ανθρώπινη υφή, αλλά εγώ αμφιβάλλω και γι΄αυτό. Όχι μόνο δεν πενθεί. Αλλά δε σιωπά. Που είναι η ελάχιστη τιμή και σεβασμός προς το παιδί της», αναφέρει ο κ. Σούρας.
Ποια είναι όμως εκείνα τα χαρακτηριστικά και βιώματα που κάνουν κάποιον αδίστακτο εγκληματία;
Κάποτε, στα 80s, δύο πράκτορες του FBI, ο John Douglas και ο Mark Olshaker ξεκίνησαν να παίρνουν συνεντεύξεις από serial killers, μεταξύ των οποίων και τον Charles Manson, και έγραψαν έναν οδηγό με στοιχεία που υποδηλώνουν ότι κάποιοι άνθρωποι έχουν βαθιά μέσα τους τον σπόρο για να φτάσουν σε ειδεχθές έγκλημα (βλ. σειρά Mindhunter @Netflix).
Κάποιοι είχαν παθολογική εξάρτηση με τη μητέρα τους, ήταν ανεπιθύμητοι στο γυναικείο φύλο, είχαν απορριφθεί στην παιδική τους ηλικία, είχαν κάποιο «χόμπι» να εκφράζουν τον θυμό της απόρριψης σε όντα που είναι αδύναμα, όπως έντομα κτλ.
Μπορεί να σταθεί κάτι τέτοιο στην Ελλάδα, αν υποθέσουμε ότι μπορεί να υπάρξει μια σύνδεση με το αμερικάνικο ύφος της ανώτατης εγκληματικότητας; Μάλλον όχι. Μάλλον είναι νωρίς. Σίγουρα δημιουργείται με κάθε περίπτωση ένα δεδικασμένο.
Ο κ. Σούρας περιγράφει πως «Έχουμε πλέον να κάνουμε με τον δολοφόνο της διπλανής πόρτας. Τον φίλο μας, τον συγγενή μας, τον γείτονα, ανθρώπους που ξέρουμε και μένουμε με ανοιχτό στόμα όταν διαπράττουν το έγκλημα. Όταν έχουμε μια δολοφονία από ψυχιατρικά άρρωστο, οφείλεται στην υποτροπή που έχει αυτός και μάλιστα δεν έχει καταλάβει τι έχει κάνει. Εδώ όμως έχουμε να κάνουμε με μια διαταραχή που λέγεται αντικοινωνική διαταραχή της προσωπικότητας που δεν έχει σχέση με κάποια αρρώστια και γι΄αυτό δεν χορηγείται κάποιο ψυχοφάρμακο.
Είναι άτομα που κατά την εφηβεία δημιουργούν βίαιο χαρακτήρα με ένταση, επιθετικότητα, με μικροβασανισμούς, με βασανισμούς, χωρίς συναισθήματα, χωρίς τύψεις, χωρίς ενοχές. Τα άτομα αυτά που εγώ αποκαλώ ήρωες του κακού, είναι οι εν δυνάμει δολοφόνοι. Ο Μπάμπης των Γλυκών Νερών είναι ένας πλούσιος, παντρεμένος, άνετος.
Ο δολοφόνος της Τοπαλούδη είναι πλουσιόπαιδο. Η γυναίκα που έριξε βιτριόλι στην Παλιοσπύρου το ίδιο. Άλλο λοιπόν η ψυχιατρική νόσος και άλλο η αντικοινωνική διαταραχή της προσωπικότητας. Στη δεύτερη περίπτωση τα συμπτώματα φαίνονται από μικρή ηλικία, αλλά κανείς δεν θέλει να τα δει γιατί φοβόμαστε μη συμβεί κάτι, ξορκίζουμε το κακό και λέμε ότι τα προβλήματα είναι για τη διπλανή πόρτα».
Από τη μεριά του, ο καθηγητής κ. Πανούσης δεν θεωρεί πως συνίσταται αυτή τη στιγμή λόγος να μπούμε σε διαδικασία profiling παίρνοντας ως βάση τις ακραίες περιπτώσεις εγκλημάτων.
«Η συνολική εγκληματικότητα μιας χώρας, στα ποσοτικά της χαρακτηριστικά, δεν χρωματίζεται από ακραία εγκληματικά γεγονότα, όσο ειδεχθή κι αν είναι αυτά. Τα ακραία εγκλήματα με τα ειδικά ποιοτικά τους στοιχεία μπορεί να διαταράσσουν την ψυχική ασφάλεια των ανθρώπων και να προκαλούν φοβίες και ηθικούς πανικούς αλλά δεν συνιστούν δείκτη της ηθικότητας μιας κοινωνίας, ούτε αντιπροσωπευτικό δείγμα της γενικής εγχώριας εγκληματικότητας.
Άλλωστε κάθε έγκλημα έχει τον δικό του κωδικό ερμηνευτικής προσέγγισης κι αιτιολογικής ανάλυσης, ανεξάρτητα αν ορισμένα σκληρά εγκλήματα χρονικά ή συγκυριακά συμπίπτουν. Μπορεί κοινός παρονομαστής σε τέτοια εγκλήματα να είναι ο αιφνιδιασμός, ο αποτροπιασμός, η μη προβλεψιμότητα, η δραματοποίηση προσώπων και καταστάσεων, η θεαματική βία κλπ, όμως οι σχέσεις δράστη-θύματος, οι συνθήκες, τα κίνητρα, οι βαθύτερες αιτίες διαφέρουν.
Το εγκληματικό προφίλ του δράστη συνδέεται με την προσωπικότητα[βίαιος, παρορμητικός] αλλά και με το modus operandi. Το ψυχολογικό του προφίλ που αναφέρεται κυρίως στον εγωκεντρισμό, την ηθική του αστάθεια και τη συναισθηματική του απάθεια. Όλα πρέπει να μελετώνται από μία Εγκληματολογική Πραγματογνωμοσύνη[κι όχι μόνον Ψυχιατρική] για να εντοπισθούν οι δρόμοι και οι τρόποι ωρίμανσης του περάσματος στην πράξη».
* To παρόν άρθρο είναι ένα απόσπασμα από το θέμα που έχει δημοσιευτεί στο 4ο τεύχος του Nitro Magazine και κυκλοφορεί στα περίπτερα.
Διαβάστε ακόμη στο intronews.gr:
Μπάμπης Αναγνωστόπουλος: «Καταπέλτης» το πόρισμα της εισαγγελίας – «Την σκότωσε εκ προμελέτης»
Μετά τον Καπουτζίδη, μπορούμε να πούμε ότι «είμαστε όλοι αδερφές»
