Πόσο έχει αλλάξει ο εκλογικός χάρτης από το 1974 ως το 2023; Έχουν μεσολαβήσει 49 χρόνια, περίπου μισός αιώνας, από τις πρώτες εκλογές της Μεταπολίτευσης. Ο πληθυσμός της Ελλάδας έχει μεταβληθεί κατά πολύ, όχι τόσο σε απόλυτους αριθμούς, όσο σε κινητικότητα εντός της χώρας. Γι’ αυτό και το 80% των εκλογικών περιφέρειών, στις οποίες είναι χωρισμένη η χώρα μας για να αναδείξει τους 300 εκπροσώπους του Κοινοβουλίου, έχουν αλλάξει αριθμό εδρών μέσα σε μισό αιώνα.
Σ’ αυτό το μεγάλο διάστημα οι εκλογικές περιφέρειες έμειναν κατά μεγάλο ποσοστό όπως είχαν, όσον αφορά τα γεωγραφικά τους όρια. Ταυτισμένες οι περισσότερες με τους νομούς, στους οποίους ήταν χωρισμένη και διοικητικά η Ελλάδα πριν την αναδιάρθρωση του σχεδίου Καλλικράτης.
Οι τελευταίες αλλαγές έγιναν το 2019. Γνωστό είναι το σπάσιμο της θηριώδους περιφέρειας Β’ Αθηνών (όλων των δήμων της πρωτεύουσας πλην του δήμου Αθηναίων) σε τρεις περιφέρειες (Βόρειου Τομέα, Δυτικού Τομέα και Νότιου Τομέα) και της περιφέρειας Αττικής (πρώην Υπολοίπου Αττικής) σε δύο (Ανατολικής και Δυτικής Αττικής). Όλες οι άλλες παρέμειναν ίδιες, γι’ αυτό επιτρέπονται οι συγκρίσεις. Από το 1974, μάλιστα, που ο εκλογικός νόμος προέβλεψε για πρώτη φορά και έδρες Επικρατείας, τα μεγέθη είναι ακόμα πιο συγκρίσιμα.
Απαραίτητες δύο διευκρινίσεις:
Α) Οι έδρες Επικρατείας αυξήθηκαν στον εκλογικό νόμο που θα ισχύσει στις εκλογές του 2023 από 12 (που ήταν από το 1974) σε 15. Αυτό γίνεται προκειμένου να εκπροσωπηθούν και οι Έλληνες ψηφοφόροι του εξωτερικού.
Β) Οι έδρες κάθε περιφέρειας προκύπτουν από τη διαίρεση του «νόμιμου πληθυσμού» κάθε περιφέρειας, όπως προκύπτει από την τελευταία απογραφή (δηλαδή τους κατοίκους που είναι γραμμένοι στα δημοτολόγια των δήμων της περιφέρειας) με τον αριθμό των εδρών εκτός αυτών της Επικρατείας (στην περίπτωσή μας 285).
Ας δούμε, λοιπόν, ανά διοικητική περιφέρεια της Ελλάδας, πόσες έδρες αναλογούσαν σε κάθε εκλογική περιφέρεια στις εκλογές του 1974 και πόσες το 2023.
ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΑΤΤΙΚΗΣ
1974 2023
Α’ ΑΘΗΝΩΝ 22 13
Β’ ΑΘΗΝΩΝ 28 –
Β1 ΒΟΡΕΙΟΥ ΤΟΜΕΑ – 16
Β2 ΔΥΤΙΚΟΥ ΤΟΜΕΑ – 12
Β3 ΝΟΤΙΟΥΤΟΜΕΑ – 19
Α’ ΠΕΙΡΑΙΑ 8 5
Β’ ΠΕΙΡΑΙΑ 8 8
ΑΤΤΙΚΗΣ 6 –
ΑΝΑΤΟΛΙΚΗΣ ΑΤΤΙΚΗΣ – 12
ΔΥΤΙΚΗΣ ΑΤΤΙΚΗΣ – 4
ΣΥΝΟΛΟ 72 89
Όπως είναι αναμενόμενο, η περιφέρεια Αττικής έχει τη μεγαλύτερη αύξηση σε έδρες τον τελευταίο μισό αιώνα. Το 1974 στις πέντε περιφέρειές της αντιστοιχούσαν συνολικά 72 βουλευτές και το 2023 αυξήθηκαν στους 89. Σχεδόν ένας στους τρεις βουλευτές, δηλαδή, εκλέγεται στην περιφέρεια Αττικής.
Παρατηρούμε, βέβαια, ότι οι περιφέρειες Α’ Αθηνών (που αντιστοιχεί στον Δήμο Αθηναίων) και Α’ Πειραιά (που περιλαμβάνει το Δήμο Πειραιά και τους δήμους των νησιών του Αργοσαρωνικού συν την Τροιζηνία) υπέστησαν δραστική μείωση. Αντίθετα, κατακόρυφη ήταν η αύξηση στο πρώην Υπόλοιπο Αττικής (6 βουλευτές το 1974, συνολικά 16 στις δύο περιφέρειες το 2023) και φυσικά στη Β’ Αθηνών. Το 1974 εξελέγησαν 28 βουλευτές, το 2023 θα εκλεγούν 47 από τις τρεις περιφέρειες.
ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΚΕΝΤΡΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ
1974 2023
Α’ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ 12 17
Β’ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ 6 9
ΗΜΑΘΙΑΣ 4 4
ΚΙΛΚΙΣ 3 3
ΠΕΛΛΑΣ 5 4
ΠΙΕΡΙΑΣ 3 4
ΣΕΡΡΩΝ 8 5
ΧΑΛΚΙΔΙΚΗΣ 3 3
ΣΥΝΟΛΟ 44 49
Η συγκεκριμένη περιφέρεια αύξησε τους βουλευτές της επειδή περιέχει τη Θεσσαλονίκη. Οι δύο περιφέρειες της συμπρωτεύουσας είδαν τους βουλευτές του νομού να αυξάνονται από συνολικά 18 το 1974 σε 26 το 2023.
Από τις άλλες περιφέρειες, η μόνη που παρουσίασε αύξηση ήταν αυτή της Πιερίας. Στον αντίποδα, η περιφέρεια Σερρών έχασε τρεις βουλευτές (8 το 1974, 5 το 2023).
ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ – ΘΡΑΚΗΣ
1974 2023
ΔΡΑΜΑΣ 3 3
ΕΒΡΟΥ 5 4
ΚΑΒΑΛΑΣ 4 4
ΞΑΝΘΗΣ 3 3
ΡΟΔΟΠΗΣ 4 3
ΣΥΝΟΛΟ 19 17
Σε σχέση με τις άλλες περιφέρειες της χώρας, η συγκεκριμένη (που είναι και γεωγραφικά πολύ ευαίσθητη) έχει σχετικά μικρές απώλειες. Οι τρεις στις πέντε περιφέρειες διατηρούν τον αριθμό των βουλευτών τους (αν και τη δεκαετία του 1980 η Δράμα είχε εκπροσώπηση με τέσσερις βουλευτές), από μία έδρα έχασαν Ροδόπη και Έβρος.
ΔΥΤΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ
1974 2023
ΓΡΕΒΕΝΩΝ 2 1
ΚΑΣΤΟΡΙΑΣ 1 1
ΚΟΖΑΝΗΣ 5 4
ΦΛΩΡΙΝΑΣ 2 2
ΣΥΝΟΛΟ 10 8
Δύο έδρες μείον σε μισό αιώνα για την περιοχή της Δυτικής Μακεδονίας, που ούτως ή άλλως βρισκόταν σε πληθυσμιακό μαρασμό από τότε. Το 1974 η Καστοριά ήταν μονοεδρική, ωστόσο για 30 χρόνια (από το 1985 ως το 2015) εκλέγονταν δύο βουλευτές από εκεί. Τα Γρεβενά έγιναν μονοεδρική το 1996. Για πρώτη φορά η περιφέρεια Κοζάνης θα εκλέξει τέσσερις βουλευτές το 2023 (από το 1974 ως το 2019 εκλέγονταν πέντε).
ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ
1974 2023
ΚΑΡΔΙΤΣΑΣ 6 4
ΛΑΡΙΣΑΣ 8 8
ΜΑΓΝΗΣΙΑΣ 6 5
ΤΡΙΚΑΛΩΝ 5 4
ΣΥΝΟΛΟ 25 21
Από τις τέσσερις περιφέρειες η μόνη που κράτησε ανέπαφες τις δυνάμεις της είναι αυτή της Λάρισας. Οι υπόλοιπες έχασαν από μία ως δύο έδρες.
ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΗΠΕΙΡΟΥ
1974 2023
ΑΡΤΑΣ 3 2
ΘΕΣΠΡΩΤΙΑΣ 2 1
ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ 5 5
ΠΡΕΒΕΖΑΣ 2 2
ΣΥΝΟΛΟ 12 10
Σταθερά χαμηλή πια η εκπροσώπηση της Ηπείρου. Η διατήρηση πέντε βουλευτών στα Ιωάννινα της δίνει το δικαίωμα να εκπροσωπηθεί σε όλες τις εκλογές της προσεχούς δεκαετίας με διψήφιο αριθμό βουλευτών. Η Θεσπρωτία ήταν μονοεδρική από το 2004 ως τη διπλή αναμέτρηση του 2012, ωστόσο μέσω της απογραφής του 2011 κέρδισε δεύτερο βουλευτή στις εκλογές του 2015 και του 2019. Το 2023 μεταβλήθηκε πάλι σε μονοεδρική.
ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΙΟΝΙΩΝ ΝΗΣΩΝ
1974 2023
ΖΑΚΥΝΘΟΥ 1 1
ΚΕΡΚΥΡΑΣ 3 3
ΚΕΦΑΛΛΗΝΙΑΣ 2 1
ΛΕΥΚΑΔΑΣ 1 1
ΣΥΝΟΛΟ 7 6
Από το 1985 και μετά η Κεφαλλονιά είναι μονοεδρική, κι αυτή είναι η τελευταία αλλαγή που έγινε στην περιφέρεια των Επτανήσων. Οι τρεις στις τέσσερις περιφέρειες είναι μονοεδρικές και η Κέρκυρα λόγω πληθυσμού δεν κινδυνεύει να χάσει κάποια από τις τρεις έδρες της, ωστόσο δεν διεκδικεί και κάποια παραπάνω.
ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΣΤΕΡΕΑΣ ΕΛΛΑΔΑΣ
1974 2023
ΒΟΙΩΤΙΑΣ 4 3
ΕΥΒΟΙΑΣ 6 6
ΕΥΡΥΤΑΝΙΑΣ 2 1
ΦΘΙΩΤΙΔΑΣ 6 4
ΦΩΚΙΔΑΣ 2 1
ΣΥΝΟΛΟ 20 15
Καμία από τις περιφέρειες της Ρούμελης δεν ήταν μονοεδρική το 1974. Αμέσως (το 1977) έγινε μονοεδρική η Ευρυτανία κι ακολούθησε η Φωκίδα από το 2004. Η Φθιώτιδα έχασε δύο βουλευτές και η Βοιωτία έναν. Η Εύβοια, λόγω Χαλκίδας, έχει διατηρήσει τις δυνάμεις της.
ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΔΥΤΙΚΗΣ ΕΛΛΑΑΣ
1974 2023
ΑΙΤΩΛΟΑΚΑΡΝΑΝΙΑΣ 9 7
ΑΧΑΪΑΣ 8 9
ΗΛΕΙΑΣ 7 5
ΣΥΝΟΛΟ 24 21
Από δύο βουλευτές έχασαν η Αιτωλοακαρνανία και η Ηλεία. Η Αχαϊα «έπαιξε» μεταξύ 8 και 9 εδρών τον τελευταίο μισό αιώνα. Από το 1985 ως το 2012 εξέλεγε 9 βουλευτές, επιστρέφει σ’ αυτό τον αριθμό στις εκλογές του 2023.
ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΥ
1974 2023
ΑΡΓΟΛΙΔΑΣ 3 3
ΑΡΚΑΔΙΑΣ 5 3
ΚΟΡΙΝΘΙΑΣ 4 4
ΛΑΚΩΝΙΑΣ 4 3
ΜΕΣΣΗΝΙΑΣ 7 5
ΣΥΝΟΛΟ 23 18
Μεγάλη η μείωση στο μεγαλύτερο μέρος του Μοριά, με τρεις στις πέντε περιφέρειες να καταγράφουν απώλειες. Η Αργολίδα και η Κορινθία κρατάνε σταθερό τον αριθμό των βουλευτών τους από το 1974.
ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΒΟΡΕΙΟΥ ΑΙΓΑΙΟΥ
1974 2023
ΛΕΣΒΟΥ 4 3
ΣΑΜΟΥ 2 1
ΧΙΟΥ 2 2
ΣΥΝΟΛΟ 8 6
Η Χίος είναι η μοναδική περιφέρεια που κράτησε τις δυνάμεις της. Η Σάμος έγινε μονοεδρική το 1985 και παραμένει έκτοτε.
ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΝΟΤΙΟΥ ΑΙΓΑΙΟΥ
1974 2023
ΚΥΚΛΑΔΩΝ 4 4
ΔΩΔΕΚΑΝΗΣΟΥ 4 5
ΣΥΝΟΛΟ 8 9
Αυτή είναι η μοναδική περιφέρεια που δεν σχετίζεται με κάποια μεγαλούπολη αλλά κατέγραψε άνοδο σε σχέση με το 1974. Οι Κυκλάδες εμφανίζονται εδώ σταθερές, αλλά στην πραγματικότητα είχαν άνοδο (από το 1985 ως το 2012 εκπροσωπούνταν με τρεις βουλευτές). Τα Δωδεκάνησα κέρδισαν την Πέμπτη τους έδρα ήδη από το 2004.
ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΚΡΗΤΗΣ
1974 2023
ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ 7 8
ΛΑΣΙΘΙΟΥ 3 2
ΡΕΘΥΜΝΟΥ 2 2
ΧΑΝΙΩΝ 4 4
ΣΥΝΟΛΟ 16 16
Η Κρήτη εμφάνισε κάποια κινητικότητα στις έδρες από το 1974. Το Ηράκλειο κέρδισε την όγδοη έδρα το 2004 και τη διατηρεί έκτοτε. Τα Χανιά είναι αμετάβλητα από τη Μεταπολίτευση και μετά. Ρέθυμνο και Λασίθι πέρασαν κάποια στιγμή και από τρεις βουλευτές πριν σταθεροποιηθούν στους δύο.