Περιεχόμενα
Κρατώντας ένα τουφέκι AK-47 γύρω από τον αριστερό του ώμο και ένα μεγάλο ραβδί στο δεξί του χέρι, ο Αμπντούλ χτυπά τα «κεφάλια» των φυτών της παπαρούνας όσο πιο δυνατά μπορεί. Τα κοτσάνια πετούν στον αέρα, όπως και ο χυμός από τον βολβό της παπαρούνας, απελευθερώνοντας τη χαρακτηριστική, πικάντικη μυρωδιά του οπίου στην πιο ακατέργαστη μορφή του.
Μέσα σε λίγα λεπτά, ο Αμπντούλ και μια ντουζίνα άλλοι άντρες ισοπεδώνουν τη σοδειά παπαρούνας που κάλυπτε το μικρό χωράφι. Στη συνέχεια, οι ένοπλοι άνδρες, όλοι φορώντας shallwar kameez (παραδοσιακός αφγανικός χιτώνας με φαρδιά παντελόνια), οι περισσότεροι με μακριά γένια, στοιβάζονται στο πίσω μέρος ενός φορτηγού και προχωρούν στο επόμενο αγρόκτημα.
Οι άνδρες ανήκουν σε μια μονάδα κατά των ναρκωτικών των Ταλιμπάν στην ανατολική επαρχία Νανγκαρχάρ του Αφγανιστάν και δόθηκε στους δημοσιογράφους του BBC σπάνια πρόσβαση για να συμμετάσχουν σε μια από τις περιπολίες τους για εξάλειψη της καλλιέργειας παπαρούνας.
Το BBC στο Αφγανιστάν
Πριν από περίπου δύο χρόνια οι άνδρες αυτοί ήταν αντάρτες, μέρος ενός πολέμου για την κατάληψη του ελέγχου της χώρας. Τώρα έχουν επικρατήσει και βρίσκονται στην κυβερνώσα πλευρά, επιβάλλοντας τις εντολές του αρχηγού τους.
Τον Απρίλιο του 2022, ο ανώτατος ηγέτης των Ταλιμπάν Χαϊμπατουλάχ Αχουντζάντα αποφάσισε ότι η καλλιέργεια της παπαρούνας -από την οποία μπορεί να εξαχθεί το όπιο, το βασικό συστατικό της ναρκωτικής ηρωίνης- απαγορεύτηκε αυστηρά. Όποιος παραβιάζει την απαγόρευση θα χάνει το χωράφι του και θα τιμωρείται σύμφωνα με το νόμο της Σαρία.
Ένας εκπρόσωπος των Ταλιμπάν είπε στο BBC ότι επέβαλαν την απαγόρευση λόγω των βλαβερών επιπτώσεων του οπίου -το οποίο λαμβάνεται από τις κάψουλες με παπαρουνόσπορο- και επειδή έρχεται σε αντίθεση με τις θρησκευτικές τους πεποιθήσεις.
Το Αφγανιστάν παρήγαγε περισσότερο από το 80% του παγκόσμιου οπίου, ενώ η ηρωίνη από αφγανικό όπιο αποτελεί το 95% της αγοράς στην Ευρώπη.
Το BBC ταξίδεψε στο Αφγανιστάν και χρησιμοποίησε δορυφορική ανάλυση για να εξετάσει τις επιπτώσεις της άμεσης δράσης στην καλλιέργεια της παπαρούνας οπίου. Οι ηγέτες των Ταλιμπάν φαίνεται ότι ήταν πιο επιτυχημένοι στην καταστολή της καλλιέργειας από οποιονδήποτε άλλον ποτέ.
Διαπιστώθηκε μια τεράστια πτώση στην ανάπτυξη της παπαρούνας στις μεγάλες επαρχίες που καλλιεργούν όπιο, με έναν ειδικό να λέει ότι η ετήσια καλλιέργεια θα μπορούσε να μειωθεί κατά 80% σε σχέση με πέρσι. Οι λιγότερο κερδοφόρες καλλιέργειες σιταριού έχουν αντικαταστήσει τις παπαρούνες στα χωράφια και πολλοί αγρότες λένε ότι υποφέρουν οικονομικά.
Οι δημοσιογράφοι ταξίδεψαν σε επαρχίες όπως το Νανγκαρχάρ, το Κανταχάρ και το Χελμάντ, οδήγησαν μέσα από ανώμαλους δρόμους με λάσπη, περπάτησαν για μίλια σε απομακρυσμένες ορεινές περιοχές, διασχίζοντας καλλιεργήσιμες εκτάσεις, πηδώντας σε γάργαρα ρέματα για να δουν την πραγματικότητα στο έδαφος.
Τα πρώτα αποτελέσματα
Το διάταγμα των Ταλιμπάν στο Αφγανιστάν δεν εφαρμόστηκε στη συγκομιδή οπίου το 2022, η οποία σύμφωνα με το Γραφείο των Ηνωμένων Εθνών για τα Ναρκωτικά και το Έγκλημα (UNODC) αυξήθηκε κατά ένα τρίτο σε σχέση με το 2021.
Φέτος όμως είναι πολύ διαφορετική η κατάσταση. Ο David Mansfield, κορυφαίος ειδικός στο εμπόριο ναρκωτικών στο Αφγανιστάν, συνεργάζεται με την Alcis – μια βρετανική εταιρεία που ειδικεύεται στη δορυφορική ανάλυση.
«Είναι πιθανό ότι η καλλιέργεια θα είναι μικρότερη από το 20% αυτού που ήταν το 2022. Η κλίμακα της μείωσης θα είναι άνευ προηγουμένου», λέει.
Ένας μεγάλος αριθμός αγροτών έχουν συμμορφωθεί με την απαγόρευση και οι μαχητές των Ταλιμπάν καταστρέφουν τις καλλιέργειες εκείνων που δεν το έχουν κάνει.
Ο Toor Khan, ο διοικητής της μονάδας περιπολίας των Ταλιμπάν, λέει ότι αυτός και οι άνδρες του καταστρέφουν χωράφια με παπαρούνες για σχεδόν πέντε μήνες και έχουν καθαρίσει δεκάδες χιλιάδες εκτάρια από τη σοδειά.
«Καταστρέφεις το χωράφι μου, ο Θεός να καταστρέψει το σπίτι σου», φωνάζει θυμωμένη μια γυναίκα στη μονάδα των Ταλιμπάν καθώς γκρεμίζουν το χωράφι της με παπαρούνες.
«Σου είχα πει σήμερα το πρωί να το καταστρέψεις μόνη σου. Δεν το έκανες, οπότε τώρα πρέπει να το κάνω», ουρλιάζει ο Toor Khan και η γυναίκα αποσύρεται στο εσωτερικό της οικίας της.
Ο γιος της συνελήφθη από τους Ταλιμπάν, αλλά αφέθηκε ελεύθερος με προειδοποιητικούς όρους λίγες ώρες αργότερα.
Γιατί καλλιεργούν όπιο στο Αφγανιστάν;
Οι Ταλιμπάν πηγαίνουν οπλισμένοι και σε μεγάλους αριθμούς, επειδή υπήρξαν περιπτώσεις αντίστασης από θυμωμένους ντόπιους σε αυτήν την περιοχή. Τουλάχιστον ένας άμαχος σκοτώθηκε σε πυροβολισμούς κατά τη διάρκεια της εκστρατείας εκρίζωσης και υπάρχουν αναφορές για άλλες βίαιες συγκρούσεις.
Ο αγρότης Ali Mohammed Mia έχει ένα τρομαγμένο βλέμμα στο πρόσωπό του καθώς παρακολουθεί τη μονάδα να καταστρέφει το χωράφι του. Ροζ λουλούδια παπαρούνας, πράσινοι βολβοί και σπασμένοι μίσχοι καλύπτουν το έδαφος όταν τελειώσουν.
Όταν οι δημοσιογράφοι τον ρωτούν γιατί καλλιεργεί ένα απαγορευμένο φυτό, αυτός απαντάει «αν δεν έχετε φαγητό στο σπίτι και τα παιδιά σας πεινάνε, τι άλλο θα κάνατε; Δεν έχουμε μεγάλα κομμάτια γης. Αν καλλιεργούσαμε σιτάρι σε αυτά, θα φτιάχναμε ένα πολύ μικρό ποσοστό από ό,τι μπορούσαμε από το όπιο».
Ταχύτατοι και αποτελεσματικοί οι Ταλιμπάν στο Αφγανιστάν
Αυτό που είναι αξιοσημείωτο είναι η ταχύτητα με την οποία οι Ταλιμπάν στο Αφγανιστάν εκτελούν τη δουλειά χρησιμοποιώντας μόνο μπαστούνια. Έξι χωράφια, το καθένα με μέγεθος μεταξύ 200-300 τ.μ., καθαρίζονται σε λίγο περισσότερο από μισή ώρα.
«Πώς νιώθουν που καταστρέφουν μια πηγή εισοδήματος για τους δικούς τους ανθρώπους που πεινούν», ρώτησαν οι δημοσιογράφοι τον Toor Khan.
«Είναι εντολή του αρχηγού μας. Η πίστη μας σε αυτόν είναι τέτοια που αν έλεγε στον φίλο μου να με κρεμάσει, θα το δεχόμουν και θα έδινα μόνος μου τον εαυτό μου στον φίλο μου», λέει.
Η επαρχία Χελμάντ στα νοτιοδυτικά ήταν η καρδιά του οπίου του Αφγανιστάν, που παρήγαγε περισσότερο από το ήμισυ του οπίου της χώρας. Το κλιμάκιο των δημοσιογράφων του BBC ταξίδεψε εκεί ανεξάρτητα από τη μονάδα κατά των ναρκωτικών των Ταλιμπάν, για να δουν από πρώτο χέρι πώς είναι τώρα.
Η ανάλυση του Alcis δείχνει ότι η καλλιέργεια παπαρούνας στη Χελμάντ έχει μειωθεί περισσότερο από 99%. «Οι εικόνες υψηλής ανάλυσης της επαρχίας Χελμάντ δείχνουν ότι η καλλιέργεια παπαρούνας έχει μειωθεί σε λιγότερο από 1.000 εκτάρια όταν ήταν 129.000 εκτάρια το προηγούμενο έτος», λέει ο David Mansfield.
Οι δημοσιογράφοι συνάντησαν τον αγρότη Niamatullah Dilsoz στην περιοχή Μαργιάχ, νότια της πρωτεύουσας της Χελμάντ, ενώ θερίζει σιτάρι. Πέρσι καλλιέργησε παπαρούνα στο ίδιο χωράφι. Λέει ότι οι αγρότες στο Χελμάντ, ένα προπύργιο των Ταλιμπάν, έχουν συμμορφωθεί με την απαγόρευση.
«Μερικοί αγρότες προσπάθησαν να καλλιεργήσουν παπαρούνα στις αυλές τους κρυμμένες πίσω από τοίχους, αλλά οι Ταλιμπάν το έμαθαν και κατέστρεψαν αυτά τα χωράφια», λέει ο Niamatullah.
Εκτός από τον ήχο από το κόψιμο των μίσχων σιταριού και τις φωνές των πουλιών, υπάρχει ησυχία στο αγρόκτημα. Κατά τη διάρκεια του πολέμου, το πεδίο ήταν πρώτη γραμμή. Η Χελμάντ ήταν όπου τα βρετανικά στρατεύματα είχαν μια βάση και όπου έδωσαν μερικές από τις πιο σκληρές μάχες τους.
Η οικονομική καταστροφή του Αφγανιστάν
Ο Niamatullah είναι στα είκοσί του. Αυτή είναι η πρώτη φορά στη ζωή του που δεν φοβάται να χτυπηθεί από βόμβα όταν βγαίνει έξω. Αλλά για έναν λαό που έχει ήδη χτυπηθεί από έναν μακροχρόνιο πόλεμο, η απαγόρευση του οπίου έχει προκαλέσει ένα συντριπτικό πλήγμα, όπως συμβαίνει εν μέσω μιας οικονομικής κατάρρευσης που έχει προκαλέσει σχεδόν παγκόσμια φτώχεια στο Αφγανιστάν. Τα δύο τρίτα του πληθυσμού δεν γνωρίζουν από πού θα προέλθει το επόμενο γεύμα τους.
«Είμαστε πολύ στεναχωρημένοι. Με το σιτάρι κερδίζουμε λιγότερο από το ένα τέταρτο αυτού που κερδίζαμε από το όπιο. Δεν μπορώ να καλύψω τις ανάγκες της οικογένειάς μου. Έπρεπε να πάρω ένα δάνειο. Η πείνα είναι στο αποκορύφωμά της και δεν έχουμε καμία βοήθεια από την κυβέρνηση», δηλώνει χαρακτηριστικά.
Η απάντηση των Ταλιμπάν
Οι δημοσιογράφοι ρώτησαν τον Zabiullah Mujahid, κύριο εκπρόσωπο της κυβέρνησης των Ταλιμπάν, τι κάνει η κυβέρνησή του για να βοηθήσει τους ανθρώπους.
«Γνωρίζουμε ότι οι άνθρωποι είναι πολύ φτωχοί και υποφέρουν. Αλλά η βλάβη του οπίου υπερτερούσε των οφελών του. Τέσσερα εκατομμύρια άνθρωποι από έναν πληθυσμό 37 εκατομμυρίων υπέφεραν από εθισμό στα ναρκωτικά. Αυτός είναι ένας μεγάλος αριθμός. Όσον αφορά τις εναλλακτικές πηγές βιοπορισμού, θέλουμε η διεθνής κοινότητα να βοηθήσει τους Αφγανούς που αντιμετωπίζουν απώλειες», τονίζει
Απορρίπτει τους ισχυρισμούς του ΟΗΕ, των ΗΠΑ και άλλων κυβερνήσεων ότι το όπιο ήταν μια σημαντική πηγή εισοδήματος για τους Ταλιμπάν όταν πολεμούσαν ενάντια στις δυτικές δυνάμεις και το προηγούμενο αφγανικό καθεστώς.
«Η διεθνής κοινότητα δεν πρέπει να συνδέει ανθρωπιστικά ζητήματα με πολιτικά ζητήματα», απαντά ο Mujahid. «Το όπιο δεν βλάπτει μόνο το Αφγανιστάν, αλλά ολόκληρος ο κόσμος επηρεάζεται από αυτό. Εάν ο κόσμος σωθεί από αυτό το μεγάλο κακό, τότε είναι δίκαιο ο Αφγανός να λάβει βοήθεια σε αντάλλαγμα».
Στην πηγή, ο αντίκτυπος της απαγόρευσης στις τιμές του οπίου είναι ήδη εμφανής. Στην Κανταχάρ, το πνευματικό «σπίτι» των Ταλιμπάν και παραδοσιακά μια άλλη μεγάλη περιοχή καλλιέργειας παπαρούνας, οι δημοσιογράφοι συνάντησαν έναν αγρότη που κρατά ένα μικρό απόθεμα από τη συγκομιδή του από το προηγούμενο έτος – δύο πλαστικές σακούλες, η καθεμία στο μέγεθος ενός ποδοσφαίρου, γεμάτες με σκούρα, δύσοσμη ρητίνη οπίου.
«Πέρσι λίγο πριν από την απαγόρευση, πούλησα μια τσάντα σαν αυτή για το ένα πέμπτο από αυτό που μπορούσα να πάρω τώρα. Περιμένω να αυξηθεί περαιτέρω η τιμή, ώστε να μπορέσω να συντηρήσω την οικογένειά μου. Η κατάστασή μας είναι πολύ κακή. Έχω ήδη πάρει δάνειο για να αγοράσω τρόφιμα και ρούχα. Φυσικά, ξέρω ότι το όπιο είναι επιβλαβές, αλλά ποια είναι η εναλλακτική;», ρωτάει.
«Ενώ οι τιμές του οπίου και της ηρωίνης παραμένουν σε υψηλό 20 ετών, έχουν πέσει τους τελευταίους έξι μήνες, παρά τα τόσο χαμηλά επίπεδα καλλιέργειας παπαρούνας φέτος», λέει ο Mansfield. «Αυτό υποδηλώνει ότι υπάρχουν σημαντικά αποθέματα στο σύστημα και η παραγωγή και το εμπόριο ηρωίνης συνεχίζεται. Οι κατασχέσεις σε γειτονικά κράτη και πέρα από αυτήν υποδηλώνουν επίσης ότι η έλλειψη ηρωίνης δεν είναι σημαντική».
Το παράδειγμα του 2000
Ο Mike Trace – πρώην αξιωματούχος του UNODC – ήταν ανώτερος σύμβουλος της κυβέρνησης του Ηνωμένου Βασιλείου για την πολιτική για τα ναρκωτικά όταν το πρώτο καθεστώς των Ταλιμπάν απαγόρευσε την καλλιέργεια οπίου το 2000, ένα χρόνο πριν από την εισβολή υπό την ηγεσία των ΗΠΑ στο Αφγανιστάν.
«Αυτό δεν οδήγησε σε τεράστιο και άμεσο αντίκτυπο στις δυτικές τιμές και αγορές, επειδή υπάρχει μεγάλο απόθεμα κατά μήκος αυτής της διαδρομής διακίνησης ναρκωτικών», λέει. «Αυτή είναι η φύση της αγοράς και δεν έχει αλλάξει ριζικά τα τελευταία 20 χρόνια».
Δισεκατομμύρια δολάρια δαπανήθηκαν από τις ΗΠΑ στο Αφγανιστάν για να προσπαθήσουν να εξαλείψουν την παραγωγή και τη διακίνηση οπίου, με την ελπίδα να περικόψουν την πηγή χρηματοδότησης των Ταλιμπάν.
Ξεκίνησαν αεροπορικές επιδρομές σε χωράφια παπαρούνας σε εδάφη που ελέγχονταν από τους Ταλιμπάν, έκαψαν αποθέματα οπίου και πραγματοποίησαν επιδρομές σε εργαστήρια ναρκωτικών.
Ωστόσο, το όπιο καλλιεργούνταν επίσης ελεύθερα σε περιοχές που ελέγχονται από το υποστηριζόμενο από τις ΗΠΑ πρώην αφγανικό καθεστώς, κάτι που το BBC είδε πριν από την κατάληψη των Ταλιμπάν το 2021.
Προς το παρόν, οι Ταλιμπάν φαίνεται να έχουν καταφέρει στο Αφγανιστάν αυτό που η Δύση δεν μπόρεσε. Υπάρχουν όμως ερωτήματα για το πόσο καιρό μπορούν να το διατηρήσουν.
Όσον αφορά τον εθισμό στην ηρωίνη στο Ηνωμένο Βασίλειο και στην υπόλοιπη Ευρώπη, ο Mike Trace λέει ότι μια δραματική μείωση της καλλιέργειας οπίου στο Αφγανιστάν είναι πιθανό να αλλάξει τον τύπο των ναρκωτικών που καταναλώνονται. «Οι άνθρωποι είναι πιθανό να στραφούν σε συνθετικά ναρκωτικά που μπορεί να είναι πολύ πιο άσχημα από το όπιο», προειδοποιεί.
* Πηγή: BBC
