Περιεχόμενα
Εικόνες που ανοίγουν βαθιές πληγές. Εικόνες που σοκάρουν και παγώνουν τη ψυχή. Ένα τραυματικό τέλος. Η αποχώρηση των Αμερικανών, το 2021, έπειτα από 20 χρόνια στο Αφγανιστάν, είναι μία ιστορική συγκυρία για την οποία οι ΗΠΑ προτιμούν να σιωπούν. Κανείς δεν θέλει να του θυμίζουν τις αποτυχίες του.
Όμως και κανείς απ’ όσους είδαν, τα έζησαν, δεν μπορεί να ξεχάσει. Γονείς σε κατάσταση νευρικής κρίσης να σπάνε πύλες αεροδρομίου με βαλίτσες και παιδιά ανά χείρας. Πανικόβλητοι άνθρωποι να σκαρφαλώνουν σε φτερά αεροπλάνων που ξεκινούσαν για απογείωση – κάποιοι τα κατάφεραν μόνο και μόνο για να πέσουν λίγο αργότερα βίαια στο έδαφος. Βουτιά από ψηλά σε μολυβένια θάλασσα.
H αρχή του εφιάλτη για χιλιάδες Αφγανούς – Οι ευθύνες της Δύσης
Ήταν Αύγουστος του 2021 και οι Ταλιμπάν είχαν μόλις εισβάλει στην Καμπούλ. Λίγες ώρες αφότου, ξαφνικά και απροειδοποίητα, οι Αμερικανοί στρατιώτες είχαν εγκαταλείψει την πρωτεύουσα του Αφγανιστάν. Αφήνοντας τη χώρα έρμαιο στα χέρια αυτών που είχαν διώξει πριν από 20 ολόκληρα χρόνια.
Για αμέτρητους Αφγανούς αυτή ήταν μόνο η αρχή του εφιάλτη. Η αρχή μια μακράς, οδυνηρής αναζήτησης της ασφάλειας. Είναι μια κάποια εύκολη προσέγγιση το να πει κανείς ότι οι Αμερικανοί δεν είχαν καμιά δουλειά στο Αφγανιστάν, οπότε καλώς έγινε και έφυγαν. Δεν λέμε απαραίτητα πως δεν είναι έτσι. Λέμε πως δεν είναι μόνο έτσι.
Ουσία είναι πως επρόκειτο για ένα ανάξιο τέλος μιας επιχείρησης που από την μια πλευρά απαιτούσε τεράστιες δυνάμεις και θυσίες, και από την άλλη χαρακτηρίστηκε από δυτική αφέλεια, ασυνέπεια και λανθασμένες εκτιμήσεις στη διαχείριση μιας από τις παλαιότερες εστίες κρίσης στον κόσμο.
Οι ΗΠΑ, κατά τον Τζο Μπάιντεν, δεν είχαν άλλα συμφέροντα στην ασιατική χώρα. Ο Αμερικανός πρόεδρος δεν είναι ο μοναδικός υπεύθυνος για την αποτυχία. Αλλά ξεκάθαρα ευθύνεται για το αναξιοπρεπές και χαοτικό τέλος αυτής της αποστολής.
Όσο περισσότερο παρέμεναν οι στρατιωτικές δυνάμεις των δυτικών, τόσο περισσότερο επαναπαυόταν σε αυτές η αφγανική κυβέρνηση. Και όταν αποχώρησαν, κατέρρευσε το οικοδόμημα σαν χάρτινος πύργος.
Όσοι είχαν υποστηρίξει τη Δύση όλα αυτά τα χρόνια βρέθηκαν έκθετοι. Ανήμποροι μπρος στη μανία των Ταλιμπάν για εκδίκηση. Οι οποίοι είχαν πλέον δικό τους όλο το γήπεδο για να παίξουν μπάλα. Χωρίς αντίπαλο να τους περιορίζει, χωρίς να φοβούνται κανέναν, με την αλαζονεία του νικητή να τους κάνει ακόμα πιο στυγνούς.
Πολλοί έμειναν πίσω ενώ η φυγή από το Αφγανιστάν έγινε γι’ αυτούς μονόδρομος
Τις τελευταίες ημέρες της αμερικανικής κατοχής το 2021, η κυβέρνηση Μπάιντεν μετέφερε περίπου 88.500 Αφγανούς από τη χώρα, μια προσπάθεια που ο Αμερικανός πρόεδρος χαρακτήρισε «εξαιρετική». «Μόνο οι Ηνωμένες Πολιτείες είχαν την ικανότητα, τη θέληση και την ικανότητα να το κάνουν», θα πει αργότερα.
Ωστόσο, δεκάδες χιλιάδες άλλοι Αφγανοί που συνεργάστηκαν με την κυβέρνηση των ΗΠΑ ή με αμερικανικές οργανώσεις κατά τη διάρκεια του πολέμου κινδυνεύουν από αντίποινα. Λιγότεροι από 25.000 εξ αυτών έλαβες ειδικές βίζες ή καθεστώς πρόσφυγα στις Ηνωμένες Πολιτείες το 2021. Και οι λύσεις είναι ακόμα λιγότερες για άτομα που δεν συνεργάστηκαν με τις Ηνωμένες Πολιτείες, αλλά εξακολουθούν να βρίσκονται σε κίνδυνο.
Περίπου 52.000 Αφγανοί έχουν υποβάλει αίτηση για ένα πρόγραμμα ανθρωπιστικής βοήθειας υπό όρους. Μέχρι τα μέσα Απριλίου, είχαν λάβει έγκριση μόλις 760 άτομα. Συγκριτικά, περισσότεροι από 300.000 Ουκρανοί έφτασαν στις Ηνωμένες Πολιτείες στο πλαίσιο διαφόρων προγραμμάτων σε λίγο περισσότερο από ένα χρόνο.
Χιλιάδες Αφγανοί προσπαθούν, με κάθε τρόπο, να εγκαταλείψουν τη χώρα τους. Δεν το θέλουν. Είναι αναγκασμένοι να το κάνουν. Απελπισμένοι, ξέρουν πως η φυγή είναι ο μόνος τρόπος για να έχουν πιθανότητες επιβίωσης.
Άνθρωποι μορφωμένοι, άνθρωποι σπουδαγμένοι. Είχαν καλές δουλειές, καλές ζωές. Και ξαφνικά βρέθηκαν στο δρόμο, οικογένειες ολόκληρες. Πούλησαν τις περιουσίες τους και έφυγαν στο άγνωστο με βάρκα την ελπίδα. Οι παρίες του πλανήτη, να τρέχουν να γλιτώσουν από την κόλαση ζώντας μια άλλη, άλλου τύπου, καθημερινά.
Αρκετοί φεύγουν για Πακιστάν, Ιράν και Τουρκία. Το πρώτο στάδιο για να πάνε στην Ευρώπη ή στην Αμερική – αυτά έχουν στο μυαλό τους ως Γη της Επαγγελίας. Σύμφωνα με τον ΟΗΕ, τουλάχιστον 1.250 Αφγανοί έχουν χάσει τη ζωή τους αναζητώντας καταφύγιο από τότε που έφυγαν οι Αμερικανοί.
Και περισσότεροι από 3.600 έχουν αποτολμήσει το αγωνιώδες, επίπονο, μακρύ και χωρίς καμία βεβαιότητα ταξίδι που οδηγεί ως τις ΗΠΑ. Να η σύνδεση των δύο μεγαλύτερων προβλημάτων της κυβέρνησης του Τζο Μπάιντεν: Της βιαστικής δηλαδη αποχώρησης από το Αφγανιστάν και του αριθμού-ρεκόρ των μεταναστών που περνούν τα σύνορα των ΗΠΑ.
Η κόλαση του Ντάριεν, το πέρασμα του θανάτου
Ο μοναδικός χερσαίος δρόμος που οδηγεί εκεί, είναι το πέρασμα του Ντάριεν, ανάμεσα σε Κολομβία και Παναμά. Λιγότεροι από 11.000 άνθρωποι διέσχιζαν αυτή την εντελώς αφιλόξενη ζούγκλα κατά μέσο όρο ετησίως την περίοδο 2011-20. Φέτος μόνο, αναμένονται να είναι περισσότεροι από 400.000.
Μια απίστευτη μπίζνα εκατομμυρίων έχει στηθεί σε αυτήν την επί γης κόλαση. Ο κίνδυνος μπορεί να είναι οι (άλλοι) άνθρωποι: Ληστές, βιαστές. Ο κίνδυνος μπορεί να είναι η ανθρώπινη φύση: Πείνα, εξάντληση. Ο κίνδυνος μπορεί να είναι η ιδία η φύση: Φίδια, άγρια ζώα, απόκρημνοι γκρεμοί. Ο κίνδυνος μπορεί να είναι παντού.
Οι συμμορίες των καρτέλ ναρκωτικών που ελέγχουν το πέρασμα, ξεγελούν τους μετανάστες πως θα είναι εύκολο, εκμεταλλεύονται τον πόνο και την αγωνία τους για να τους πάρουν λεφτά και πολύτιμα αντικείμενα. Πολλοί πεθαίνουν καθ’οδόν…
Οι περισσότεροι μετανάστες προέρχονται από τη Βενεζουέλα, την Αϊτή και τον Ισημερινό, αλλά ολοένα αυξάνεται ο αριθμός ανθρώπων με καταγωγή από την Κίνα, την Ινδία, τη Νιγηρία, τη Σομαλία και αλλού.
Πριν οι Αμερικανοί φύγουν από το Αφγανιστάν, οι Αφγανοί δεν ήταν πρακτικά ανάμεσα σε αυτούς. Υπολογίζεται ότι μόνο 100 Αφγανοί συνολικά διέσχισαν το Ντάριεν από το 2010 έως το 2019. Τώρα, όμως, είναι αλλιώς.
Την πόρτα των ΗΠΑ χτυπούν αυτοί που παράτησαν. Θυμίζοντάς τους πως αυτή η ιστορία δεν τελείωσε. Προσπαθούν με κάθε θυσία να επιστρέψουν στο έθνος που τους εγκατέλειψε. Βοηθώντας ο ένας τον άλλο, με συμβουλές από άλλους που τα κατάφεραν, μέσα σε αρχεία που κυκλοφορούν από κινητό σε κινητό.
Ο Μπάιντεν θέλει να κλείσει το κεφάλαιο, αλλά δεν είναι τόσο απλό
Ο Μπάιντεν προσπαθεί σκληρά να κλείσει ένα θέμα που κηλιδώνει τη θητεία του. Τον Απρίλιο, ο Αμερικανός πρόεδρος και οι σύμμαχοί του στην περιοχή ανακοίνωσαν μια εκστρατεία 60 ημερών με σκοπό να τερματιστεί η παράνομη μετακίνηση ανθρώπων μέσω του Ντάριεν.
Η αμερικανική κυβέρνηση επίσης, πρόκειται να επιβάλει νέους κανόνες που θα δυσκολέψουν όλους τους αιτούντες άσυλο. Ετσι ακόμα και όσοι καταφέρουν και επιβιώσουν από αναρίθμητες δυσκολίες και κινδύνους φτάνοντας τελικά στις ΗΠΑ, δεν έχουν καμία εγγύηση πως θα τους δεχτούν, δεν ξέρουν αν θα τους αφήσουν να μείνουν. Η κόλαση έχει πολλές μορφές.
Αλλά όπως το έχει θέσει ένας Αφγανός μετανάστης: «Αν 10 φορές με στείλουν πίσω, 10 φορές θα επιστρέψω». Μπροστά υπάρχει το δικαίωμα στην ελπίδα. Έστω στο 1%. Πίσω όμως, στην πατρίδα, ξέρουν πως δεν έχουν τίποτα να περιμένουν, κανένα μέλλον να ονειρεύονται.
Οι Αμερικανοί κάνουν σαν να μην πήγαν ποτέ στο Αφγανιστάν. Θέλουν να ξεχάσουν. Δεν τους αρέσει λοιπόν να επανέρχεται στην ατζέντα αυτό το οποίο άφησαν για να γλιτώσουν. Ήταν ένα μεγάλο φιάσκο της αμερικανικής διεθνούς πολιτικής. Ωστόσο η πραγματικότητα δεν τους αφήνει να ξεφύγουν.
* Με πληροφορίες από New York Times
** Φωτογραφία: Getty Images
