Στις 12 Οκτωβρίου 1944 η πολυβασανισμένη Αθήνα ξυπνά με τις καμπάνες να ηχούν για πρώτη φορά -έπειτα από 4 χρόνια, χαρούμενα. Οι Ναζί αποχωρούν και ο Φιλοποίμην Φίνος, μετέπειτα «Μίδας» του Ελληνικού κινηματογράφου, παίρνει την κάμερά του και αρχίζει να αποτυπώνει τις ιστορικές στιγμές.
Το υλικό θα χρησιμοποιούταν για να παίξει στα «Επίκαιρα» των κινηματογράφων (ένα βίντεο για τα νέα από όλο τον κόσμο που προβαλλόταν πριν τις ταινίες), ωστόσο δεν προβλήθηκε ποτέ λόγω των Δεκεμβριανών. Το φιλμ χάθηκε για χρόνια και το επανάφερε ο Ροβήρος Μανθούλης για λογαριασμό της ΕΡΤ.
Η Αθήνα του 1944
Με την απόβαση στη Νορμανδία και τις επιτυχίες των Συμμάχων στην Ιταλία, η Αθήνα φαινόταν να είναι η επόμενη Ευρωπαϊκή πρωτεύουσα που θα απελευθερωθεί. Οι δύο συναντήσεις μεταξύ του Γερμανού στρατηγού Φέλμι και του Αρχιεπισκόπου Δαμασκηνού έφεραν τη συμφωνία: Η γερμανική πλευρά θα αποχωρούσε ησύχως χωρίς να προκαλέσει δολιοφθορές στις υποδομές της Αθήνας (φράγμα Μαραθώνα, Πειραιάς) με αντάλλαγμα την ανεμπόδιστη αποχώρηση των μονάδων τους.
08:00, 12 Οκτωβρίου 1944. Ο Γερμανός στρατηγός Φέλμι συνοδεία του διορισμένου από τους Ναζί δημάρχου Αθηναίων, Άγγελου Γεωργάτου, καταθέτει στεφάνι στον μνημείο του Αγνώστου Στρατιώτη, με τις μηχανοκίνητες γερμανικές φάλαγγες να εγκαταλείπουν από τα ξημερώματα την Αθήνα μέσω της Ιεράς Οδού.
Αφού φεύγουν από το σημείο, οι πολίτες ποδοπατούν επιδεικτικά το στεφάνι.
09.00. Η Γερμανική Φρουρά υποστέλλει για τελευταία φορά τη Ναζιστική σημαία από την Ακρόπολη.
Το υλικό που έχει συγκεντρώσει ο Φίνος είναι συγκλονιστικό. Βρίσκεται στο σημείο και κινηματογραφεί τον τρομαγμένο ναζί στρατιώτη να έχει τυλιχτεί με τη σβάστικα καθώς αποχωρεί από την Ακρόπολη. Σε άλλα πλάνα αποτυπώνονται οι καταστροφές των Γερμανών κατά τη συντεταγμένη αποχώρησή τους (στο λιμάνι του Πειραιά), αλλά και η μαρτυρική γειτονιά της Καισαριανής. Η Αθήνα δείχνει να στέκεται ξανά στα πόδια της, με τον κόσμο ενθουσιασμένο έπειτα από 1264 ημέρες Κατοχής.
09:15. Στην Ακρόπολη, η γερμανική φρουρά της Ακρόπολης προχώρησε στην υποστολή της ναζιστικής σημαίας έπειτα από συνολικά 1.624 μέρες κατοχής (ή 3,5 έτη, που μεσολάβησαν από τον Απρίλιο του 1941 έως εκείνη την ημέρα) και ένας στρατιώτης τύλιξε βιαστικά το σύμβολο της κατοχής και αποχώρησε από τον Ιερό Βράχο.
Ο -τότε 16χρονος- ποιητής Τίτος Πατρίκιος, μιλώντας στην εκπομπή της ΕΡΤ «Οι μέρες της Απελευθέρωσης» (σενάριο-σκηνοθεσία Βασίλη Μωυσίδη-παραγωγής 2017) θυμάται εκείνη τη γλυκιά αναμονή, καθώς μέρα με την ημέρα, γειτονιά τη γειτονιά, η Αθήνα απελευθερωνόταν. Η συγγραφέας Άλκη Ζέη είχε μιλήσει και εκείνη για εκείνες τις ημέρες, υπογραμμίζοντας πως η Ζωρζ Σαρρή και άλλοι φίλοι της πολεμούσαν κάθε βράδυ στις συνοικίες της πόλης. «Σκαλί σκαλί διώξανε τους Γερμανούς από την Αθήνα» σημειώνει χαρακτηριστικά.
Η συγγραφέας, που τότε ζούσε στην πλατεία Αμερικής, είχε περιγράψει τον παράδοξο τρόπο με τον οποίο η γειτονιά έμαθε ότι οι Γερμανοί αποχωρούσαν: «Ήταν ένα 10χρονο ορφανό παιδάκι, οι γονείς τους είχαν σκοτωθεί σε βομβαρδισμούς, που φώναζε, “Ξυπνήστε βρε, φύγανε, φύγανε”».
Είναι η ημέρα που η Αθήνα θα θυμάται για πάντα. «Τέτοιο ξέφρενο πανηγύρι δεν είχαμε ζήσει ποτέ» θυμάται ο Τίτος Πατρίκιος και συνεχίζει, «ο λαός ήταν ενωμένος, δεν υπήρχαν απρόοπτα».
«Ήταν ένα κάρο φορτωμένο νέους και νέες που ξεφωνίζανε» γράφει ο Γιώργος Θεοτοκάς στα Τετράδια Ημερολογίου (Εστία) και συνεχίζει: «Στο άλογο που τραβούσε το κάρο καθότανε καβάλα μια γυναίκα μελαχρινή σα γύφτισσα που είχε στο κεφάλι και στους ώμους ένα σάλι επαναστατικά κατακόκκινο. Φορούσε κίτρινο φουστάνι κι είχε διάφορα χαϊμαλιά στο στήθος, κρατούσε μια ελληνική σημαιούλα και ξεφώνιζε τραγουδώντας: “Απ’ τα κόκκαλα βγαλμένη…”».
»Μια παρέα μάγκες γυρίζανε με ένα χαρτονένιο Χίτλερ κρεμασμένο σε ένα κοντάρι και φωνάζανε ρυθμικά «Εμπατίρησε»(καινούργια λέξη argot)… Πολλά τραμ και καμιόνια ανεβοκατέβαιναν τους κεντρικούς δρόμους φορτωμένα παιδιά του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ που φωνάζανε συνθήματα των οργανώσεών τους. Είδα και μια παρέλαση πιτσιρίκων με ξύλινα τουφέκια, του «παιδικού μετώπου» του ΕΑΜ»,
Η αναγγελία της απελευθέρωσης της πρωτεύουσας από τον Ραδιοφωνικό Σταθμό Αθηνών σώζεται ως ηχητικό ντοκουμέντο, στο οποίο, πέρα από τον Ελληνικό Εθνικό Ύμνο, ακούμε και τον αγγλικό.
