Περιεχόμενα
Την παραμονή του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, σε μια Αμερική που ζούσε και ανέπνεε για το μποξ, έγινε ένας αγώνας που ενσάρκωσε όλες τις μεγάλες διαμάχες του καιρού εκείνου: Μαύροι εναντίον λευκών, δημοκρατία εναντίον φασισμού, Εβραίοι εναντίον Ναζί. Η αναμέτρηση μεταξύ του Τζο Λιούις και του Μαξ Σμέλινγκ, στις 22 Ιουνίου 1938, ήταν μια στιγμή που ο αθλητισμός αποτέλεσε απλώς το κάδρο για κάτι πολύ μεγαλύτερο. Ένας πόλεμος κόσμων…
Εκατομμύρια άνθρωποι, και δεν υπάρχει υπερβολή στον αριθμό, παρακολούθησαν με κομμένη την ανάσα την αναμέτρηση από τους ραδιοφωνικούς τους δέκτες. Ήταν ένα σημείο της ιστορίας απ’ αυτά που αφήνουν ανεξίτηλο αποτύπωμα στο χρόνο.
Όλος ο πλανήτης είχε στραμμένα τα μάτια του στη μάχη που έλαβε χώρα στη Νέα Υόρκη. Πέντε μήνες πριν από το την περίφημη «Νύχτα των Κρυστάλλων», το πογκρόμ δηλαδή που σηματοδότησε το τέλος οποιασδήποτε εναπομείνασας κανονικής εβραϊκής ζωής στη Γερμανία.
Συμβολισμός. Πάνω από οτιδήποτε άλλο. Δεν ήταν απλώς ένας αγώνας μποξ. Κάτι κακό ερχόταν με φόρα να απλώσει το σκοτάδι του στον κόσμο. Κι αυτό ήταν ο ναζισμός. «Οι πόλεμοι, που αφορούν τη μοίρα των εθνών, μαίνονται αλλού σε αυτήν την υδρόγειο», έγραφε η New York Mirror εκείνο το πρωί, «αλλά τα μάτια του κόσμου θα είναι στραμμένα απόψε σε μια μάχη δύο ατόμων, σε μια ακτίνα φωτός που μαχαιρώνει το σκοτάδι».
Η πυγμαχία ήταν το πιο δημοφιλές άθλημα της εποχής. Ήταν και το «πατριωτικό» στοιχείο που απογείωνε το ενδιαφέρον. Εβραίοι, Ιρλανδοί, Πολωνοί, Ιταλοί, δεν αγωνιζόντουσαν μόνο για τον εαυτό τους αλλά και για την εθνολογική ομάδα που εκπροσωπούσαν. Το αυτό ίσχυε και στην προκειμένη περίπτωση. Ένας 24χρονος Αφροαμερικανός κόντρα σε έναν Γερμανό, 9 χρόνια μεγαλύτερό του. Ο εν ενεργεία κάτοχος του τίτλου με τον πρώην πρωταθλητή.
Σμέλινγκ: Οι Ναζί έτρεξαν να οικειοποιηθούν τον αναπάντεχο θρίαμβό του
Δύο χρόνια πριν, ο Σμέλινγκ είχε βγάλει νοκ άουτ μετά από 12 γύρους τον θεωρητικά αχτύπητο Λιούις, που προερχόταν από 24 συνεχόμενες νίκες. Ήταν ο ορισμός της έκπληξης. Στην Αμερική δεν μπορούσαν να το πιστέψουν, αδυνατούσαν να εξηγήσουν με τη λογική αυτό το γεγονός και ήταν πρόθυμοι να ενστερνιστούν κάθε δικαιολογία, κάθε θεωρία ακόμα και συνωμοσίας.
Για τους Ναζί αντίθετα, ήταν μια αναπάντεχη χρυσή ευκαιρία για να προπαγανδίσουν υπέρ της ανωτερότητας της Αρίας Φυλής. Ο Σμέλινγκ ήταν μεν απολιτίκ, αλλά και αρκετά συγκαταβατικός ως χαρακτήρας. Έπαιξε συνεπώς το ρόλο που τον έβαλαν, έγινε δηλαδή κατά κάποιο τρόπο σύμβολο του ναζισμού, χωρίς να το πολυκαταλάβει.
Να υπήρχε άραγε άλλος άνθρωπος που έλαβε συγχαρητήριο τηλεγράφημα από τον Φράνκλιν Ρούσβελτ και λίγους μήνες αργότερα, να έλαβε γαμήλιο δώρο από τον Αδόλφο Χίτλερ; Ναι, ήταν αντιφατική περίπτωση αυτός ο Γερμανός μποξέρ. Εδώ είχε Εβραίο μάνατζερ. Τον Τζο Τζέικομπς. Και δεν τον άλλαξε ακόμα κι όταν κατάλαβε πως αυτό μπορούσε να του προκαλέσει μεγάλο πρόβλημα εξ αντανακλάσεως. Έμεινε πιστός στον συνεργάτη του.
Και πώς τον άφησαν οι Ναζί να κάνει κάτι τέτοιο; Επειδή πέρα από κήρυκες και εκφραστές του μίσους, ήταν και πραγματιστές. Το να αφήσουν τον Σμέλινγκ να κρατήσει τον μάνατζερ του, τουλάχιστον εκτός Γερμανίας, συνειδητοποίησαν ότι ήταν το κόστος για να κάνουν μπίζνες στη Νέα Υόρκη. Και το επέτρεψαν να συμβεί.
Στην πράξη επίσης, ο Σμέλινγκ ουδόλως εκπλήρωνε τα ναζιστικά πρότυπα. Ήταν μελαχρινός και μελαγχολικός, με κάπως ασιατικό πρόσωπο, πολύ μακριά από τις εύθυμες ψευδαισθήσεις της Αρίας ξανθιάς φυλής.
Αλλά ο Φύρερ είχε εξυμνήσει την πυγμαχία στο Mein Kampf. Το θάρρος, η αποφασιστικότητα, η ταχύτητα και ο ψυχρός υπολογισμός που έκαναν τους καλούς πυγμάχους δημιούργησαν και τους καλούς στρατιώτες. Και στην ικανότητά του να εκθέτει τους επικριτές του, να ξεπερνάει τις όποιες ήττες, να επικρατεί με καθαρή δύναμη χαρακτήρα και θέλησης, ο Σμέλιγνκ είχε φτάσει να ενσαρκώνει το ναζιστικό όραμα ενός αναγεννούμενου Ράιχ. Έτσι τον απεικόνισαν οι Ναζί στον κρατικά ελεγχόμενο τύπο, και μακριά από το να αντιστέκεται, ο Σμέλινγκ απολάμβανε τον έπαινο τους.
Κάθε φορά που ήταν στις ΗΠΑ, οι δημοσιογράφοι τον πίεζαν με ερωτήσεις για την πατρίδα του, ιδιαίτερα για τα δεινά των Εβραίων. Πάντα, η απάντησή του ήταν η ίδια: οι ιστορίες τρόμου ήταν υπερβολικές. Τα πράγματα ήταν καλά στη Γερμανία. Μετά άλλαζε θέμα, επιμένοντας ότι ήταν αθλητής, όχι πολιτικός. Το ότι μάλιστα είχε Εβραίο μάνατζερ του έδινε άλλοθι, το επικαλούταν συχνά.
Λιούις: Κάτι παραπάνω από ένας μποξέρ
Ο Λιούις, μετά την αναπάντεχη ήττα του το 1936 από τον Σμέλινγκ, είχε βρει αμέσως τον εαυτό του, τα στοιχεία δηλαδή που τον είχαν μετατρέψει σε legend του αθλήματος. Είχε αναδειχτεί ξανά παγκόσμιος πρωταθλητής και ήταν το μεγάλο φαβορί για να πάρει εκδίκηση. Αν και υπήρχε πάντα ένας φόβος για το τι θα μπορούσε να του κάνει ο επιμελής και μεθοδικός Γερμανός αντίπαλός του.
Ο Αφροαμερικανός μποξέρ ήταν το ταλέντο στην πιο αγνή και επιβλητική μορφή του. Τόσο καλός ώστε να βγάλει νοκ άουτ και τις προκαταλήψεις που γεννούσε το χρώμα του δέρματός του, το ρατσισμό κατά των μαύρων που τότε κυριαρχούσε (και) στο μποξ. Το κοινό τον αγαπούσε no matter what. Οι γροθιές του ήταν από ατσάλι, ήταν γρήγορος, άγριος και επιβλητικός.
Για τους μαύρους ήταν το απόλυτο σύμβολο. Ο δικός τους άνθρωπος που τους κάνει περήφανους. Ήταν ακριβώς ό,τι ήθελαν να είναι. Τον έκαναν είδωλο όσο κανέναν άλλον στον παρελθόν. Τον συνέκριναν με τον Ιησού Χριστό, έδιναν το όνομά του στα παιδιά τους. Γράφανε ποιήματα και τραγούδια για να τον εξυμνήσουν.
Ο αγώνας μποξ που έγινε το απόλυτο σύμβολο
Εκείνη λοιπόν τη ζεστή και υγρή μέρα του Ιουνίου ήταν η ώρα για να διεκδικήσει ο Λιούις τη ρεβάνς. Για μία νίκη που μόνο προσωπική υπόθεση δεν ήταν πια. Είναι χαρακτηριστικό ότι πριν την αναμέτρησ επισκέφτηκε τον Λευκό Οίκο όπου ο πρόεδρος Ρούσβελτ του είπε το εξής: «Τζο χρειαζόμαστε τους μυς σου για να κερδίσουμε τη Γερμανία».
Επί μήνες, ο αγώνας αναλυόταν από κάθε πιθανή και απίθανη σκοπιά, έχοντας ξεπεράσει κάθε προηγούμενο σε προσδοκία. Οι πληγές του κραχ του 1929 ήταν ακόμα ανοιχτές, η προοπτική του επερχόμενου πολέμου τρόμαζε άπαντες, η κοινωνία διψούσε να βρει κάτι για να πιαστεί, να νιώσει ξανά χαρά και περηφάνια.
Ενώ πλησιάζαμε προς την έναρξη, οι δρόμοι στις περισσότερες μεγαλουπόλεις της Αμερικής είχαν ερημώσει. Υπολογίζεται ότι 60 εκατ. Αμερικανοί άκουσαν τον αγώνα από το ραδιόφωνο. Μιλάμε για τον μισό τότε πληθυσμό των ΗΠΑ! Ο αγώνας μεταδόθηκε σε τέσσερις γλώσσες (αγγλικά, γερμανικά, ισπανικά και πορτογαλικά).Τα ξενοδοχεία της Νέας Υόρκης δεν είχαν πού να βάλουν τους πελάτες που είχαν έρθει από το εξωτερικό ειδικά για το μεγάλο γεγονός.
Στο Yankee Stadium, την ημέρα του αγώνα, βρέθηκαν 70.000 θεατές. Δεν έπεφτε καρφίτσα. Εξ αυτών, 2.000 ήταν Γερμανοί. Όλοι με σβάστιγκες στα μπράτσα. Άπαντες ήταν σίγουροι για τη νίκη. Μα ήταν δυνατόν, έλεγαν, να χάσει ο δικός τους από έναν μαύρο; Ο Σμέλινγκ ήταν ανώτερος, ως μποξέρ και ως άνθρωπος, ανέλυσαν το σκεπτικό τους. Το πρωί του αγώνα ο Χίτλερ του είχε στείλει ένα τηλεγράφημα, ευχόμενος καλή επιτυχία στον μελλοντικό πρωταθλητή.
Το σαρωτικό νοκ άουτ, το πρωτοφανές ξέσπασμα χαράς
Η ένταση ήταν πρωτοφανής. Η αδρεναλίνη στα κόκκινα. Ο χρόνος ήταν σαν να πάγωσε όταν εμφανίστηκαν οι 2 αθλητές, μετά το γήπεδο τραντάχτηκε από τις φωνές. Στη συνέχεια, ο διαιτητής, Άρθουρ Ντόνοβαν, τους κάλεσε στο κέντρο του ρινγκ και τους έδωσε οδηγίες.
Για λίγα δευτερόλεπτα, οι μόνοι θόρυβοι ακούγονταν από το πλήθος. «Σκότωσε τον Ναζί, Τζο! Σκότωσε τον!» ακούστηκε μια φωνή. Ενώ ο Σμέλινγκ στεκόταν ακίνητος, ο Λιούις συνέχισε να χορεύει. «Είχε βλέμμα δολοφόνου στα μάτια του», θα πει αργότερες ένας αυτόπτης μάρτυρας.
Το κουδούνι χτύπησε κι αυτό που ακολούθησε ήταν σαρωτικό. Ο Λιούις πάτησε τον Σμέλινγκ. Τον χτυπούσε δίχως έλεος. Ο αγώνας κράτησε μόλις δύο λεπτά και τέσσερα δευτερόλεπτα μέχρι που ο «Brown Bomber» έριξε τον Γερμανό αντίπαλό του στο καναβάτσο.
Στις κερκίδες, στους δρόμους, χόρευαν και τραγουδούσαν. Ήταν ένα λυτρωτικό ξέσπασμα. Εκατομμύρια καρδιές να χτυπούν σαν μία. Αγνή, ανόθευτη χαρά. «Είναι η νύχτα τους. Αφήστε τους να το χαρούν», έδωσε οδηγία στους αστυνομικούς του ο διευθυντής του τμήματος του Χάρλεμ να είναι επιεικείς με τον κόσμο σε τυχόν παρατυπίες.
Άπαντες ήθελαν να δουν συμβολισμό μέσα από τη νίκη. Πως ο ναζισμός δηλαδή μπορεί να νικηθεί. Οι γροθιές του Λιούις ήταν η απόδειξη γι’ αυτό κι αυτός ήταν πλέον ο απόλυτος ήρωας. Ο Σμέλινγκ μεταφέρθηκε στο νοσοκομείο, με κατάγματα και έμεινε εκεί ακίνητος για 10 μέρες
Θα ακολουθούσε μια 10ετία θριάμβων για τον Λιούις. Μετά ήρθαν τα προβλήματα. Εφορία, ναρκωτικά, ψυχολογικά. Λέει πολλά πάντως τούτο: Ο Σμέλινγκ, που τόσο δαιμονοποιήθηκε τότε από τον αμερικανικό Τύπο, έγινε στη συνέχεια πολύ καλός φίλος με τον Λιούις. Τον βοήθησε οικονομικά στα ζόρια, ενώ ήταν μεταξύ αυτών που κρατούσαν το φέρετρο του πάλαι ποτέ αντιπάλου του, όταν αυτός πέθανε από καρδιακή ανακοπή το 1981.
Μπορεί ο μεταξύ τους αγώνας το 1938 να πολιτικοποιήθηκε στο μέγιστο βαθμό. Μπορεί να προβλήθηκε ως σύγκρουση του καλού με το κακό. Αλλά σε προσωπικό επίπεδο, οι 2 αθλητές δεν είχαν τίποτα να χωρίσουν. Και τελικά αυτό ήταν το πιο λαμπρό μήνυμα που έκρυβε ο αγώνας τους. Άλλο αν κανείς δεν μπορούσε να το αντιληφθεί τότε.
* Με πληροφορίες από Vanity Fair
** Φωτογραφίες: Getty Images
