Περιεχόμενα
6 Αυγούστου 1941, έναν χρόνο και τρεις ημέρες πριν το «Ματς του Θανάτου» (Death Match). Ο πολυμέτωπος πόλεμος ανάμεσα στους Ναζί και τους Συμμάχους βρίσκεται στο αποκορύφωμά του. Οι Γερμανοί εφαρμόζοντας με επιτυχία το «Blitzkrieg», μια στρατηγική κατά την οποία η επίθεση είναι συνδυασμένη και αστραπιαία, μην αφήνοντας καν το περιθώριο της οπισθοχώρησης και ανασύνταξης των εχθρών, έχουν καταλάβει το ηπειρωτικό τμήμα της Ευρώπης.
Τις ημέρες εκείνες όλα τα βλέμματα ήταν στραμμένα στη Σοβιετική Ένωση, τα εδάφη της οποίας γίνονται θέρετρο σφοδρών πολεμικών επιχειρήσεων. Οι ειδικοί το γνωρίζουν: Αν η θηριώδης Σοβιετική Ένωση, με τα κοιτάσματα πετρελαίου και μεταλλευμάτων, πέσει στα χέρια των Ναζί, η έκβαση του πολέμου θα είναι προδιαγραμμένη. Το Στάλινγκραντ είναι η πόλη στην οποία θα συγκρουστούν δύο παλαιοί εχθροί, δύο διαφορετικές κουλτούρες…
1300 χιλιόμετρα μακριά, το Κίεβο έχει κατακτηθεί ήδη από τους Ναζί. Επί 72 ημέρες οι υπερασπιστές της πρωτεύουσας της Σοβιετικής Δημοκρατίας της Ουκρανίας είχαν παλέψει για την ελευθερία της πόλης τους, σε έναν αγώνα άνισο. Μετά την επικράτηση, οι Ναζί θέλουν να δείξουν πως η ευημερία θα επιστρέψει ξανά στην πρωτεύουσα. Προσπαθούν να δημιουργήσουν την ψευδαίσθηση μιας ευμάρειας διοργανώνοντας διάφορες πολιτιστικές εκδηλώσεις και ενσωματώνοντας τον αθλητισμό στην καθημερινή ζωή του απλού πολίτη. Ήταν μια ψευδαίσθηση που πολλοί είδαν αμέσως.
Η δημιουργία μιας αήττητης ομάδας
Ένας Τσέχος από τη Μοραβία, ο Γιόζεφ Κόρντικ, διορίζεται στη θέση του διευθυντή στο εργοστάσιο ψωμιού του Κιέβου. Είναι λάτρης του ποδοσφαίρου, οπότε ενθουσιάζεται όταν κάποια στιγμή συναντά έναν άντρα που κερδίζει τα προς το ζην πουλώντας αναπτήρες και αποδεικνύεται πως είναι ο πρώην τερματοφύλακας της Ντιναμό Κιέβου.
Ο Κόρντικ προσφέρει δουλειά στο εργοστάσιο στον Τρούσεβιτς και σταδιακά, συνάδελφοί του γίνονται κάποιοι από τους παλιούς συμπαίκτες και αντιπάλους του: τρεις από τη Ντιναμό Κιέβου, ενώ οι υπόλοιποι έξι αγωνίζονταν κάποτε με τα χρώματα της Σπαρτάκ Οδησσού, της Λοκομοτίβ Κιέβου και άλλους συλλόγους της πρωτεύουσας. Αποφασίζουν τότε να ιδρύσουν την ομάδα του εργοστασίου ψωμιού. Στην ομάδα εντάσσονται ένας σεφ, ένας φρουρός και τρεις αστυνομικοί. Το όνομα της ομάδας είναι Σταρτ.
Σχεδόν ταυτόχρονα με τη Σταρτ ιδρύεται η Ρουχ. Ο ιδρυτής της, Γκεόργκι Σβέτσοφ, γνωρίζει καλά το υψηλό επίπεδο των παικτών της Ντιναμό Κιέβου και τους καλεί να φορέσουν τη φανέλα της νεοσύστατης ομάδας του. Εκείνη αρνούνται την πρόσκλησή του, γνωρίζοντας ότι ο Σβέτσοφ είναι φίλος των Ναζί και επομένως το club του, που απαρτιζόταν από αξιωματούχους επιβολής του νόμου και εργάτες από εργοστάσια, ήταν μια φιλοναζιστική οργάνωση. Οι διαφορετικές ιδεολογίες της Σταρτ και της Ρουχ ήταν εξαρχής ξεκάθαρες σε όλους: πατριώτες εναντίον συμπαθούντων, Ουκρανία εναντίον Γερμανίας.
Η σύγκρουση των αήττητων
Η Σταρτ γίνεται γρήγορα η ομάδα που εντυπωσιάζει, αφού εξευτελίζει όποια ομάδα στέκεται απέναντί της: Κερδίζει τη μισητή Ρουχ 7-2, φιλοδωρούν με έξι γκολ (6-2 το τελικό σκορ) την ομάδα της ουγγρικής φρουράς και κάνουν περίπατο αντιμετωπίζοντας μια γερμανική μονάδα πυροβολικού 7-1. Οι Γερμανοί εντυπωσιάζονται τόσο πολύ που στέλνουν την καλύτερη ομάδα τους, την οποία θεωρούσαν ανίκητη, για να αντιμετωπίσει τους Ουκρανούς.
Η Φλάκελφ είχε στελεχωθεί από πυροβολητές αντιαεροπορικούς της Luftwaffe, πιλότους και μηχανολόγους μηχανικούς από το αεροδρόμιο του Κιέβου. Η Φλάκελφ ήταν το καμάρι των Ναζί και εποπτευόταν προσωπικά από τον Χέρμαν Γκέρινγκ (τον πανίσχυρο υπουργό του Χίτλερ, βετεράνο πιλότο και ήρωα του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου), ο οποίος απαγόρευε την αποστολή των παικτών στο μέτωπο της μάχης καθώς πρόκειται για τους πιο ταλαντούχους ποδοσφαιριστές της Γερμανίας.
Η σύγκρουση ανάμεσα σε Σταρτ και Φλάκελφ πραγματοποιήθηκε στις 6 Αυγούστου 1942. Δεν επεφύλασσε καμία αγωνιώδη εξέλιξη για τους θεατές του ματς, αφού οι Ουκρανοί κατατρόπωσαν τους Γερμανούς, με το τελικό σκορ στο 5-1. Οι Ναζί, φυσικά, δεν μπορούσαν να δεχτούν τη συντριβή από τους «κατώτερους» αντιπάλους τους, οπότε ζητούν αμέσως ρεβάνς για να διαλύσουν οποιαδήποτε «σύγχυση» μπορούσε να προκαλέσει αυτή η ταπείνωση, ειδικά από τη στιγμή που νέοι παίκτες έρχονται για να ενισχύσουν τη Φλάκελφ. Το ματς αυτό θα χαρακτηριζόταν αργότερα ως «Ματς του Θανάτου» (The Death Match).
Στις 9 Αυγούστου πραγματοποιείται ο επαναληπτικός αγώνας. Στο ημίχρονο το σκορ είναι 3-1 για τη Σταρτ, που φαίνεται πως θα έχει ένα ακόμη εύκολο απόγευμα. Αυτό μέχρι να μπει στα αποδυτήρια των Ουκρανών ένας Γερμανός αξιωματικός, ο οποίος είχε ένα μήνυμα για εκείνους: «Μόνο Γερμανοί μπορούν να κερδίσουν σήμερα».
Αφού έκλεισε την πόρτα των αποδυτηρίων της Σταρτ, ο ίδιος αξιωματικός άνοιξε εκείνη της Φλάκελφ, μεταφέροντας ένα μήνυμα και για τους συμπατριώτες του: «Πρέπει να κερδίσετε και να αποδείξετε την ανωτερότητα της Άριας φυλής!». (Αργότερα, τα λόγια αυτά επιβεβαιώθηκαν από τους παίκτες των δύο πλευρών).
Φαίνεται πως ο Γερμανός αξιωματικός έπεισε και τις δύο πλευρές με την αποφασιστικότητα των μηνυμάτων του. Η Φλάκελφ, στο ξεκίνημα του δευτέρου ημιχρόνου ισοφάρισε. Αλλά αυτή η ισοπαλία φαινόταν πως θα είναι παροδική. Κόντρα στο μήνυμα, οι παίκτες της Σταρτ δεν σκόραραν απλά μια φορά, αλλά δύο, αψηφώντας το τελεσίγραφο των Γερμανών. Το τελικό σκορ έμελλε και πάλι να είναι ταπεινωτικό: 5-3.
Σύμφωνα με το μύθο, οι θεατές που στριμώχτηκαν στις εξέδρες άρχισαν να φωνάζουν αντιναζιστικά συνθήματα με ένα κύμα πατριωτισμού και γενναιότητας να ξεσπά. Αυτός δεν ήταν απλώς ένας ποδοσφαιρικός αγώνας για εκείνους, αλλά μια μάχη μεταξύ Ουκρανίας και Γερμανίας, μεταξύ κομμουνισμού και φασισμού.
Στην πραγματικότητα, η κατάσταση που επικρατούσε στις κερκίδες παραμένει σε μεγάλο βαθμό ανεπιβεβαίωτη. Στον λαϊκό μύθο, οι άνθρωποι διηγούνται ιστορίες για ένα θορυβώδες πλήθος που αψηφά τους Ναζί. Άλλες αφηγήσεις μιλούν για θεατές που φοβόντουσαν να εκφράσουν τα συναισθήματά τους υπό τον φόβο της σύλληψης, της φυλάκισης ή ακόμα και της εκτέλεσης. Η αλήθεια λογικά/πάντα βρίσκεται κάπου στη μέση.
Τι πραγματικά συνέβη μετά το ιστορικό ματς
Οι μαρτυρίες ενός ήσυχου πλήθους που λειτουργούσε υπό φόβο φαίνονται πιο πιθανές, κρίνοντας από τη φωτογραφία που έβγαλαν οι αντίπαλες ομάδες με το τέλος του ματς. Η συγκεκριμένη φωτογραφία καταρρίπτει τον ευρέως διαδεδομένο μύθο που υποδηλώνει ότι όλοι οι παίκτες της Σταρτ πυροβολήθηκαν μετά το τέλος του παιχνιδιού.
Από τον μύθο αυτό εκπορεύεται και ο μετέπειτα τίτλος του «The Death Match». Εκείνο το βράδυ, οι παίκτες της Σταρτ συγκεντρώθηκαν μαζί με τον προπονητή τους, Μιχάλ Πουτίστιν, και τίμησαν τη μνήμη του φίλου τους, Αλεξάντερ Τκατσένκο, ο οποίος είχε σκοτωθεί μια μέρα νωρίτερα.
Ωστόσο, είναι γεγονός αδιαμφισβήτητο πως, αφού είδε την ανωτερότητα των παικτών της Start έναντι των Γερμανών, ο Φρίντριχ Ρογκάουσκ, ο επικεφαλής Ναζί του Κιέβου, απαγόρευσε τα παιχνίδια μεταξύ σοβιετικών και γερμανικών ποδοσφαιρικών ομάδων για να αποφύγει οποιαδήποτε αμηχανία για το Τρίτο Ράιχ.
Αδιαμφισβήτητο είναι και το γεγονός πως, στις 18 Αυγούστου 1942, εννέα ημέρες μετά το συγκεκριμένο ματς, όλοι οι παίκτες της Σταρτ από το Εργοστάσιο Ψωμιού συνελήφθησαν ξαφνικά για λόγους που δεν έχουν ακόμη επιβεβαιωθεί. Κάποιοι πίστευαν ότι τους πρόδωσε ο πράκτορας των γερμανικών μυστικών υπηρεσιών, Γκεόργκι Βιάτκις. Αμέσως μετά, αυτοί που ήταν πρώην παίκτες της Λοκομοτίβ αφέθηκαν ελεύθεροι, ενώ οι υπόλοιποι παρέμειναν υπό κράτηση ως ύποπτοι για συνεργασία με την NKVD, τη μυστική αστυνομία της ΕΣΣΔ.
Όταν οι Ναζί επιβεβαίωσαν πως ένας από τους παίκτες, ο Νικολάι Κορότκικ, ήταν πράγματι ενεργός αξιωματικός της NKVD, τον βασάνισαν με αποτέλεσμα να πάθει καρδιακή προσβολή, από την οποία δεν κατάφερε να επιβιώσει.
Λίγο αργότερα, η αλήθεια για τους παίκτες της Σταρτ και τη μυστική συγκέντρωση που οργάνωσαν στο Κίεβο –με στόχο να παρεισφρήσουν στα γερμανικά στοιχεία της κοινωνίας– θα αποκαλυπτόταν. Όταν οι αποκαλύψεις έφτασαν στους Γερμανούς, οι υπόλοιποι ποδοσφαιριστές τέθηκαν σε απομόνωση και αναγκάστηκαν να δουλέψουν για τους Γερμανούς ως ηλεκτρολόγοι και κατασκευαστές αρβυλών.
Αργότερα, οι Ναζί εκτέλεσαν περίπου τους μισούς εργάτες του Εργοστασίου Ψωμιού, και πάλι κάτω από μη ξεκάθαρες συνθήκες. Οι εκδοχές είναι αντικρουόμενες: κάποιοι υποστηρίζουν πως αυτό συνέβη επειδή κάποιος χτύπησε κατά λάθος το σκυλί του επιθεωρητή του στρατοπέδου, ενώ άλλοι πιστεύουν ότι ήταν αποτέλεσμα των εργαζομένων που έβαζαν κομμάτια από γυαλιά στο αλεύρι του ψωμιού που προορίζονταν για τους Ναζί.
Όποιος κι αν ήταν ο πραγματικός λόγος, πολλοί άνθρωποι σκοτώθηκαν εκείνη την ημέρα και τρία πρώην αστέρια της Ντιναμό Κιέβου ήταν μεταξύ των θυμάτων. Όλοι τους, ωστόσο, ήταν υπολοχαγοί του NKVD.
Οι έρευνες γύρω από το Death Match
Η εισαγγελία του Αμβούργου ξεκίνησε την έρευνα της υπόθεσης «Death Match» το 1972. Εργαζόταν πάνω σε αυτήν μέχρι το 2005, αν και ποτέ δεν ανακάλυψε πραγματικά για ποιο λόγο συνελήφθησαν οι παίκτες της Σταρτ και αν ο θάνατός τους συνδέθηκε με κάποιο τρόπο με την έκβαση εκείνου του κρίσιμου αγώνα εναντίον του Φλάκελφ.
Ωστόσο, ο ανώτερος εισαγγελέας, Γιόχεν Κούλμαν, έχει μια μακροχρόνια προσωπική πεποίθηση: «Οι θάνατοι των παικτών δεν έχουν καμία σχέση με το αποτέλεσμα του αγώνα. Οι άντρες πυροβολήθηκαν με εντολή του επιστάτη».
Το 1943, η εφημερίδα Izvestia ήταν η πρώτη που αποκάλεσε το συγκεκριμένο ματς «The Death Match». Από τότε το ματς απέκτησε υπόσταση θρύλου. Σε ορισμένους από τους παίκτες της Σταρτ απονεμήθηκαν μετάλλια τιμής, το 1964, ενώ σε άλλους δόθηκαν μετάλλια για πολεμικές υπηρεσίες μετά θάνατον.
Το 1971, ένα μνημείο που απεικονίζει τις φιγούρες τεσσάρων ποδοσφαιριστών ανεγέρθηκε έξω από το στάδιο Valeriy Lobanovskyi Dynamo στη μνήμη των πράξεων των ηρώων.
To 2011 κυκλοφόρησε η ομώνυμη ταινία (Death Match) η οποία και απαγορεύτηκε από την ουκρανική κυβέρνηση. Αυτό γιατί στο Death Match εμφανίζονται Ουκρανοί ως συνεργάτες των Ναζί, στοιχείο που από την ουκρανική κυβέρνηση θεωρήθηκε προπαγάνδα.
Ποιοι ήταν λοιπόν αυτοί οι γενναίοι άντρες που κέρδισαν τους πάντες στο γήπεδο και για ποιο λόγο έχασαν τη ζωή τους ή υπέφεραν; Σήμερα, μια υπόθεση λέει ότι ήταν ειδικοί πράκτορες που συγκέντρωναν μυστικές πληροφορίες στο Κίεβο και τις προωθούσαν σε έναν Σοβιετικό κατάσκοπο που λειτουργούσε με το όνομα Άντον Μάιερ.
Υπάρχει ακόμη και μια θεωρία που υποδηλώνει ότι ήταν ο ίδιος ο Μάιερ που ενημέρωσε τον Ιωσήφ Στάλιν για τα σχέδια του Χίτλερ να επιτεθεί στο Στάλινγκραντ. Έχοντας μάθει αυτό, ο Στάλιν είχε χρόνο να προετοιμάσει την πόλη για την άμυνά της.
Το 1943, η Μάχη του Στάλινγκραντ έγινε καθοριστική για την έκβαση του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Η ήττα των Ναζί οδήγησε τον Χίτλερ να τερματίσει το σχέδιό του για την κατάκτηση της ΕΣΣΔ και σήμανε την αρχή του τέλους για τον ευρωπαϊκό φασισμό.
Όποια και αν είναι τα πραγματικά γεγονότα γύρω από το Death Match, παραμένει ένας από τους πιο πολιτικά φορτισμένους, ενδιαφέροντες και σκληρούς αγώνες στην ιστορία του ποδοσφαίρου. Χρησιμεύει επίσης ως μεγάλη στάση του ουκρανικού πατριωτισμού και ένα αιώνιο χτύπημα στα ναζιστικά ιδεώδη του φασισμού και του ελέγχου της «Άριας φυλής».
