Περιεχόμενα
Αν γράψεις τη λέξη «Hezbollah» (Χεζμπολάχ) στο Google θα σου εμφανιστούν περισσότερα από 86.000.000 αποτελέσματα σε λιγότερο από ένα δευτερόλεπτο. Ανάμεσα σε όσα έχουν γραφτεί για την Χεζμπολάχ, σιιτική οργάνωση που απειλεί να μπει στον πόλεμο με το Ισραήλ και να τον γενικεύσει, είναι μερικά από τα πιο αντιφατικά μπορεί να διαβάσει κανείς.
Για τα περισσότερα κράτη του δυτικού κόσμου είναι μια τρομοκρατική οργάνωση. Για τον αραβικό κόσμο είναι μαχητές που υπερασπίζονται το ισλάμ και, όταν δεν πολεμούν, κάνουν μέχρι και αγαθοεργίες. Την έχουν χαρακτηρίσει, όχι άδικα, «κράτος εν κράτει», δεδομένου ότι στις περιοχές που ελέγχει έχει περισσότερη δύναμη από την κυβέρνηση του Λιβάνου. Την έχουν αποκαλέσει, επίσης, «μακρύ χέρι του Ιράν» στη Μέση Ανατολή, λόγω της κοινής τους πίστης στο σιιτικό ισλάμ.
Τι είναι η Χεζμπολάχ; Και γιατί όλοι φοβούνται ότι, αν εμπλακεί επισήμως στον πόλεμο της Μέσης Ανατολής, θα είναι η σπίθα που θα προκαλέσει τη γενικευμένη σύρραξη;
Πριν ξεδιπλώσουμε τη Χεζμπολάχ, λίγα πράγματα, ελάχιστα, για τον Λίβανο. Επειδή εκεί εδρεύει η Χεζμπολάχ και δεν γίνεται να ασχοληθείς μ’ αυτήν χωρίς να δώσεις, έστω, το περίγραμμα ενός από τα πιο αλλοπρόσαλλα κράτη που έφτιαξε η διεθνής διπλωματία.
Ο Λίβανος, ιστορικά, εθνικά, και γεωγραφικά είναι ένα κομμάτι της Συρίας. Το γιατί έγινε ανεξάρτητο κράτος και δεν έμεινε μέρος της Συρίας αναζητήστε τον στον Άγιο Μάρωνα. Έναν χριστιανό μοναχό του 4ου αιώνα μ.Χ., ο οποίος έζησε και δίδαξε στη Συρία. Μετά το θάνατό του, οι ακόλουθοί του για να αποφύγουν τους διωγμούς εγκαταστάθηκαν στο όρος Λίβανος και ίδρυσαν δική τους εκκλησία, τους Μαρωνίτες. Η εκκλησία αυτή μπορεί να είναι αυτόνομη, όμως είναι σε πλήρη κοινωνία με την Καθολική Εκκλησία και τον πάπα.
Όταν οι Αγγλογάλλοι έβαλαν πόδι στη Μέση Ανατολή και πήραν τα κομμάτια της ηττημένης στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, η περιοχή της Συρίας και του Λιβάνου πέρασε σε γαλλική διοίκηση. Τότε ρίχτηκε η ιδέα της δημιουργίας ενός «χριστιανικού» κράτους στη Μέση Ανατολή, γύρω από το όρος Λίβανο, όπου ζουν ακόμα οι Μαρωνίτες χριστιανοί.
Οι γύρω περιοχές που αποτελούν το σύγχρονο κράτος του Λιβάνου, όπως χάραξαν τα σύνορα οι Γάλλοι, είναι κυρίως μουσουλμανικές. Για την ακρίβεια, η περιοχή εκεί είναι από τις πιο μπερδεμένες θρησκευτικά της υφηλίου: Το επίσημο κράτος του Λιβάνου αναγνωρίζει 18 (!) διαφορετικά δόγματα, χριστιανικά και μουσουλμανικά, μέσα στη χώρα.
Το περίεργο Σύνταγμα και οι υποβαθμισμένοι σιίτες
Oι Γάλλοι έδωσαν ανεξαρτησία στο Λίβανο το 1943, εν μέσω του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Πριν φύγουν, όμως, φρόντισαν να «δέσουν» συνταγματικά την πρωτοκαθεδρία των χριστιανών Μαρωνιτών. Σύμφωνα με το Σύνταγμα που έφτιαξαν (το οποίο ακόμα ισχύει), ανεξάρτητα από την εθνολογική και θρησκευτική σύνθεση στο μέλλον, ο πρόεδρος της χώρας πρέπει να είναι οπωσδήποτε χριστιανός Μαρωνίτης, ο πρωθυπουργός μουσουλμάνος σουνίτης και ο πρόεδρος της βουλής μουσουλμάνος σιίτης.
Οι διάφορες θρησκευτικές σέκτες και δόγματα έκαναν κάποιες προσπάθειες να ζήσουν μαζί. Όσο το κατάφερναν, ο Λίβανος άνθιζε. Όσο έμπαιναν μεταξύ τους οι έριδες για την πρωτοκαθεδρία, η ένταση μεγάλωνε και στο τέλος ήλθε η καταστροφή. Από το 1975, όταν ξεκίνησε ένας αιματηρός 15ετής εμφύλιος πόλεμος, μέχρι και τώρα, οι Λιβανέζοι δεν μπορούν να σηκώσουν κεφάλι. Όλο σκοτωμοί, δολοφονίες, μάχες μέσα στις πόλεις και «ειρηνευτικές συνομιλίες» που δεν οδηγούσαν πουθενά, με ελάχιστες εξαιρέσεις.
Οι σιίτες, σύμφωνα με δικούς τους υπολογισμούς, από τη δεκαετία του 1960 ακόμα έγιναν η πολυπληθέστερη θρησκευτική ομάδα στη χώρα. Εγκλωβισμένοι, όμως, στο Σύνταγμα του 1943, είχαν πολύ μικρότερη πολιτική επιρροή απ’ όση «δικαιούνταν». Επιπλέον, οι σιίτες αισθάνονταν και απροστάτευτοι, δεδομένου ότι ζούσαν στο νότιο μέρος της χώρας, στα σύνορα με το Ισραήλ, του οποίου η συντριπτική πλειοψηφία του αραβικού κόσμου δεν δεχόταν καν την ύπαρξη.
Το 1982 ο ισραηλινός στρατός εισέβαλλε στο νότιο Λίβανο, στα εδάφη των σιιτών, όπου βέβαια επί δεκαετίες φιλοξενούσαν και Παλαιστίνιους πρόσφυγες και την ηγεσία της PLO, της Οργάνωσης για την Απελευθέρωση της Παλαιστίνης.
Χεζμπολάχ: Με τη βοήθεια του Χομεϊνί
Οι σιίτες κληρικοί του Λιβάνου εκείνη την εποχή είχαν βαθιά επηρεαστεί από τον ομόδοξό τους αγιατολάχ Χομεϊνί, ο οποίος είχε πετύχει την ισλαμική επανάσταση στο Ιράν και είχε διώξει το φιλοδυτικό καθεστώς του σάχη. Με ιρανική βοήθεια σύστησαν, λοιπόν, την Χεζμπολάχ. Το όνομα στα αραβικά σημαίνει «κόμμα του Αλλάχ», του θεού. Η οργάνωση είχε και πολιτικό και στρατιωτικό τμήμα, το οποίο εκπαιδεύτηκε δωρεάν από Ιρανούς Φρουρούς της Επανάστασης, της πανίσχυρης στρατιωτικής οργάνωσης της Τεχεράνης.
Πριν από την Χεζμπολάχ, η κύρια σιιτική οργάνωση στο νότιο Λίβανο ήταν η Αμάλ, η οποία δεν είχε καλές σχέσεις με τους (κυρίως σουνίτες) Παλαιστίνιους πρόσφυγες. Η Χεζμπολάχ υιοθέτησε πολύ σκληρή ρητορική και πρακτικές κατά του Ισραήλ, των ΗΠΑ και της Δύσης. Ήταν από τις πρώτες ισλαμικές οργανώσεις στην περιοχή που χρησιμοποίησε βομβιστές αυτοκτονίας σε πολυσύχναστα μέρη, δολοφονίες, απαγωγές ξένων στρατιωτών και αεροπειρατίες.
Το 1990, όταν τελείωσε ο λιβανέζικος εμφύλιος, η Συρία (που έκανε κουμάντο τότε στη χώρα) επέτρεψε στην Χεζμπολάχ να κρατήσει όλο το οπλοστάσιό της, με την υπόσχεση όμως ότι θα μετατρεπόταν σε πολιτική οργάνωση. Πράγματι, η Χεζμπολάχ έγινε κόμμα και από τότε παίρνει μέρος σε όλες τις εκλογές που γίνονται στο Λίβανο, εκλέγει κανονικά βουλευτές και σε αρκετές περιπτώσεις συμμετέχει στην κυβέρνηση κι έχει και υπουργούς! Το στρατιωτικό της κομμάτι, όμως, όχι μόνο δεν εξαρθρώθηκε, αλλά συνέχισε κανονικά τη δράση του εναντίον του Ισραήλ.
Νοσοκομεία, οπλοστάσιο και δορυφορικό κανάλι
Με τα χρόνια, αλλά και την αθρόα ιρανική υλική βοήθεια, η Χεζμπολάχ εξελίχθηκε σε οργάνωση «προστασίας» όλων των σιιτών του Λιβάνου. Ειδικά στο νότο της χώρας, όπου κυριαρχεί το σιιτικό στοιχείο, έχουν ουσιαστικά αντικαταστήσει τις κρατικές δομές. Έχουν δικά τους νοσοκομεία, χρηματοδοτούν δικά τους σχολεία (και θρησκευτικά, αλλά και συμβατικά), είναι υπεύθυνοι για τη διανομή τροφίμων και φαρμάκων.
Το δε οπλοστάσιό της οργάνωσης είναι απευθείας συνδεδεμένο με το Ιράν και είναι τόσο εξελιγμένο, που υπερτερεί (κατά πολύ) των ενόπλων δυνάμεων του Λιβάνου. Ακόμα και οι πιο δυναμικές λιβανέζικες κυβερνήσεις κοιτάζουν πρώτα απ’ όλα να τα’ χουν καλά με την Χεζμπολάχ, διότι γνωρίζουν ότι δεν μπορούν να τα βγάλουν πέρα μαζί της. Αυτή τη στιγμή η Χεζμπολάχ έχει 13 βουλευτές στο κοινοβούλιο του Λιβάνου και συμμετέχει στον συνασπισμό κομμάτων που στηρίζουν την κυβέρνηση.
O πρώτος ισχυρός άνδρας της Χεζμπολάχ ήταν ο Αμπάς Αλ Μουσαβί, ένας από τους πιο σκληρούς κληρικούς, ο οποίος ήταν συνιδρυτής της οργάνωσης και είχε το πόστο του γενικού της γραμματέα. Στις 16 Φεβρουαρίου 1992 δολοφονήθηκε μαζί με την οικογένειά του (σύζυγο και γιο), καθώς και τέσσερις άλλους, σε επιδρομή ισραηλινών ελικοπτέρων. Από τότε και για πάνω από 30 χρόνια ηγέτης της Χεζμπολάχ είναι ο Χασάν Νασράλα, επίσης κληρικός σπουδαγμένος στην Κομ, την ιερή πόλη των σιιτών, που βρίσκεται φυσικά στο Ιράν.
Λόγω της σκληρής δράσης της σε μη πολεμικά μέτωπα η Χεζμπολάχ έχει χαρακτηριστεί τρομοκρατική οργάνωση από τις ΗΠΑ, την Ευρωπαϊκή Ένωση και (από το 2017) τις περισσότερες χώρες του Αραβικού Συνδέσμου. Η ίδια χαρακτηρίζει τον εαυτό της ως αντι-ιμπεριαλιστική και αντι-σιωνιστική οργάνωση (και όχι αντι-σημιτική, όπως υποστηρίζουν τα στελέχη της). Εκτός από ισχυρό οπλοστάσιο, διαθέτει και πλούσιο μηχανισμό πληροφόρησης: Από εφημερίδες και ραδιοφωνικό σταθμό μέχρι δορυφορικό τηλεοπτικό κανάλι (Al Manar TV) το οποίο εκπέμπει σε όλες τις αραβικές χώρες.
Θεωρητικά, στόχος της Χεζμπολάχ είναι η απομάκρυνση όλων των ιμπεριαλιστικών δυνάμεων από τον Λίβανο και η προάσπιση των συμφερόντων των σιιτών. Από τότε, βέβαια, που μεγάλωσε η υποστήριξή της και το οπλοστάσιό της είναι σε θέση να λειτουργεί ως παίκτης στην περιοχή, όπως κάνουν οι κυβερνήσεις των κρατών. Επιδιώκει καλές σχέσεις με τους χριστιανούς του Λιβάνου, με τους οποίους ενίοτε συνεργάζεται.
Τάχθηκε στο πλευρό του καθεστώτος Άσαντ της Συρίας εναντίον του Ισλαμικού Κράτους (το οποίο χαρακτήρισε «σιωνιστική συνωμοσία»), επίσης πρόσφερε βοήθεια και στην κυβέρνηση του Ιράκ. Από τις παλαιστινιακές οργανώσεις, με τη Χαμάς υπάρχει συνεργασία, όχι όμως σε βαθμό καθοδήγησης. Η Χεζμπολάχ έχει τη δική της ατζέντα, γι’ αυτό άλλωστε προσπαθεί να προωθήσει τα δικά της χτυπήματα κατά του βόρειου Ισραήλ ως κάτι που δεν έχει άμεση σχέση με την σύρραξη Ισραήλ-Χαμάς στη Γάζα.
Η σχέση της Χεζμπολάχ με το Ιράν είναι άμεση, κανείς δεν έχει διάθεση να την κρύψει εδώ και δεκαετίες. Γι’ αυτό η περαιτέρω πολεμική εμπλοκή της Χεζμπολάχ με το Ισραήλ μπορεί να πυροδοτήσει την παρέμβαση του Ιράν. Είναι διαφορετικό να μάχονται οι ισραηλινές ένοπλες δυνάμεις με μία οργάνωση, έστω και αν διαθέτει βαρύ οπλισμό και ρουκέτες, και άλλο να βρουν αντίπαλό τους το Ιράν.
Το Ισραήλ μπορεί να διαμηνύει ότι είναι έτοιμο ακόμα και για «διμέτωπο αγώνα» (με Χεζμπολάχ και Χαμάς), όμως είναι φυσικό να μην τον επιδιώκει. Η Χεζμπολάχ έχει σχέσεις φιλίας με τους Παλαιστίνιους, ωστόσο αποκλείεται να μπει στην πολεμική εξίσωση μόνο και μόνο για να τους σώσει ή για να απασχολήσει ένοπλες δυνάμεις του Ισραήλ από την επίθεση κατά της Γάζας. Η δική της στρατηγική εξυπηρετεί τα συμφέροντα του Ιράν κυρίως και όχι των Παλαιστίνιων. Εννοείται ότι αν διαπιστώσει κάποια αδυναμία στην πολεμική προσπάθεια του Ισραήλ στη Γάζα, τότε θα προσπαθήσει να το εκμεταλλευθεί. Θεωρείται, όμως, απίθανο να κλιμακώσει η ίδια τις επιθέσεις, ειδικά με χερσαίες επιχειρήσεις.
Η εκτόξευση ρουκετών, όσο θανατηφόρα αποτελέσματα κι αν έχει, δυστυχώς θεωρείται μια συνηθισμένη τακτική μεταξύ Ισραήλ και Χεζμπολάχ στο βόρειο Ισραήλ και το νότιο Λίβανο. Το ζήτημα είναι μήπως κάποιο από τα χτυπήματα που επιχειρούν και οι δύο πλευρές θα ερμηνευτεί ως «πολύ σοβαρό» από την άλλη πλευρά και θα κλιμακωθούν οι συγκρούσεις, χωρίς ουσιαστικά καμία πλευρά να το επιδιώκει. Τα παιχνίδια με τη φωτιά είναι πάντοτε επικίνδυνα.
* Φωτογραφία: Getty Images
