53… και σήμερα για τις εκλογές
Εκλογικές ιστορίες #1 – 16 Δεκεμβρίου 1923
Το κλίμα: η Μικρασιατική Καταστροφή είναι πρόσφατη, η εκτέλεση των 6 στο Γουδί ακόμη πιο πρόσφατη και η Ελλάδα, υπό την επαναστατική κυβέρνηση των Νικολάου Πλαστήρα και Στυλιανού Γονατά, προκηρύσσει εκλογές για την ανάδειξη της Δ’ Συντακτικής Εθνοσυνέλευσης η οποία και θα αποφασίσει για το πολίτευμα της Ελλάδας. Το «βασιλιάς ή όχι» κυριαρχούσε και η επάνοδος του Βενιζέλου, ως λυτρωτή, ήταν βέβαιη. Οι εκλογές αυτές υπήρξαν μονόπλευρες επειδή ο κύριος σχηματισμός των αντιβενιζελικών, η Ηνωμένη Αντιπολίτευσις (ήτοι, το Λαϊκό Κόμμα και οι σύμμαχοί του) επέλεξε την αποχή μόλις 15 ημέρες πριν η διενέργειά τους – διαβλέποντας φυσικά τη συντριπτική ήττα.
Δημιούργημα του Παπανδρέου
Το εκλογικό σύστημα: συνδυασμός στενής εκλογικής περιφέρειας (Στερεά Ελλάδα, Πελοπόννησος, Κυκλάδες)) και ευρείας (Νέες Χώρες). Η Αθήνα, ο Πειραιάς και η Θράκη ψήφισαν με χάρτινα ψηφοδέλτια, οι υπόλοιπες περιοχές με σφαιρίδια. To σύστημα ήταν δημιούργημα του τότε νεαρού υπουργού Εσωτερικών, Γεώργιου Παπανδρέου και που ευνόησε σε μεγάλο βαθμό τη βενιζελική παράταξη.
250 έδρες από τις 397
Τα αποτελέσματα: Τα μέσα ψηφοφορίας (σφαιρίδιο και χειρόγραφα ψηφοδέλτια) και η ύπαρξη κοινών συνδυασμών απέκλειαν τον υπολογισμό της εκλογικής δύναμης σε ψήφους ή ποσοστά των διαφορών, βενιζελογενών κυρίως, πολιτικών μορφωμάτων που συμμετείχαν. 250 έδρες (από τις 397) έβγαλαν οι Φιλελεύθεροι του Ελευθέριου Βενιζέλου και 120 η συμμαχία της Δημοκρατικής Ενωσης του Αλέξανδρου Παπαναστασίου και των Δημοκρατικών Φιλελευθέρων του Γεωργίου Ρούσου ενώ η αποχή εκτιμάται στο 30%.
Λιγότερες έβγαλαν οι Ανεξάρτητοι Δημοκρατικοί (7), Αντιβενιζελικοί (6), οι Εβραίοι Θεσσαλονίκης (4), Αγροτικοί (3), οι Μουσουλμάνοι Δυτικής Θράκης (3), τρεις ανεξάρτητοι βουλευτές και μια έδρα οι Σοσιαλιστές. Η τελευταία ανήκε στον Ιωάννη Πασσαλίδη, ιδρυτή της ΕΔΑ το 1951. Το Σοσιαλιστικό Εργατικό Κόμμα Ελλάδας (μετέπειτα ΚΚΕ) συγκέντρωσε γύρω στις 50.000 ψήφους χωρίς να εκλέξει βουλευτή
Η παραίτηση και το δημοψήφισμα
Το μετά: η Συντακτική Συνέλευση συνήλθε στις 2 Ιανουαρίου 1924. Με την έναρξη των εργασιών της νέας Βουλής ο στρατηγός Πλαστήρας κατέθεσε την εξουσία του στην Εθνοσυνέλευση και αποσύρθηκε από την ενεργό πολιτική. Στις 4 Ιανουαρίου ο Ελευθέριος Βενιζέλος σχημάτισε κυβέρνηση ωστόσο παραιτήθηκε στις 6 Φεβρουαρίου και τη θέση του πήρε ο Γεώργιος Καφαντάρης. Ο Βενιζέλος παραιτήθηκε καθώς ήθελε μόνο να αποκαταστήσει τη Βουλή του 1915 αλλά δεν μπόρεσε να εφαρμόσει κανένα από τα σχέδιά της, μια που η αντιπαράθεσή του με τον Παπαναστασίου σχετικά με το «Πολιτειακό» ήταν έντονη.
Ο Βενιζέλος ήταν υπέρ της Συνταγματικής Βασιλείας, ενώ ο Παπαναστασίου υπέρ της Αβασίλευτης Δημοκρατίας. Νέα κυβέρνηση υπό τον Αλέξανδρο Παπαναστασίου ανέλαβε στις 24 Μαρτίου 1924 και όρισε δημοψήφισμα για τις 13 Απριλίου ενώ το κόμμα των Φιλελευθέρων διασπάστηκε σε τρία κομμάτια όπου οι μισοί βουλευτές ακολούθησαν τον Καφαντάρη (Προοδευτικοί Φιλελεύθεροι), περίπου 40 τον Ανδρέα Μιχαλακόπουλο (Συντηρητικοί Φιλελεύθεροι) και περίπου 60 τον Θεμιστοκλή Σοφούλη. Και το δημοψήφισμα με τίτλο «Περί εκπτώσεως της Δυναστείας και ανακηρύξεως της Δημοκρατίας» κήρυξε έκπτωτη τη βασιλεία με ποσοστό 69,95%.
