Περιεχόμενα
Το κρεβάτι αποτελεί αυτό το έπιπλο με το οποίο νιώθουμε απόλυτα συνδεδεμένοι. Λέμε συχνά «ξεκουράζομαι μόνο στο κρεβάτι μου» ή «να γυρίσω στο κρεβάτι μου». Ποια ιστορία όμως έχουν τα κρεβάτια και πότε ανακαλύφθηκαν;
Ανάμεσα στην ανεμοδαρμένη έκταση του κόλπου του Skaill, στη δυτική ακτή του νησιού Orkney της Σκωτίας, βρίσκεται το αρχαίο χωριό Skara Brae.
Αυτός ο λαβύρινθος από ασαφή πράσινα αναχώματα -μεγάλα σπίτια μονόχωρα που περιβάλλονται από χοντρούς τοίχους με γρασίδι και συνδέονται με καλυμμένα πέτρινα περάσματα- εγκαταλείφθηκε πριν από περίπου τεσσεράμισι χιλιάδες χρόνια.
Όμως μέσα σε κάθε κατοικία υπάρχουν δύο αντικείμενα που εξακολουθούν να φαίνονται οικεία στα μοντέρνα μάτια: είναι τα κρεβάτια.
Οι κατοικίες στο Skara Brae, στο μακρινό βόρειο τμήμα της Σκωτίας, έχουν ως επί το πλείστον την ίδια διάταξη -ένα δωμάτιο περίπου 40 τετραγωνικών μέτρων με κεντρική εστία και μια ποικιλία από προϊστορικά έπιπλα.
Δίπλα σε κουτιά αποθήκευσης και μπουντουάρ με ράφια, υπάρχουν δύο ορθογώνια περιβλήματα, περίπου στο μήκος ενός ανθρώπου. Όπως τα περισσότερα από τα τεχνουργήματα που βρέθηκαν σε αυτό το νησί χωρίς δέντρα, αυτά τα προϊστορικά κρεβάτια είναι κατασκευασμένα από πλάκες ψυχρής, σκληρής πέτρας.
Κι όμως, με ψηλά κεφαλάρια και υπερυψωμένα πλαϊνά, έχουν άμεσα αναγνωρίσιμο σχήμα. Αν παραμερίσουμε τις αρχαίες επιγραφές που βρέθηκαν σε μερικά -και τον περιστασιακό σκελετό που κρύβεται από κάτω- ίσως θα μπορούσαν σχεδόν να ανήκουν στον 21ο αιώνα.
Οι άνθρωποι φτιάχνουν κρεβάτια εδώ και εκατοντάδες χιλιάδες χρόνια. Στο βιβλίο «Τι κάναμε στο κρεβάτι: μια οριζόντια ιστορία» ο ανθρωπολόγος Brian Fagan του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνια, Santa Barbara και η αρχαιολόγος Nadia Durrani σχεδιάζουν την ανάπτυξη του επίπλου που κοιμόμαστε πάνω τους από την αρχή.
Για το μεγαλύτερο μέρος της ύπαρξης του είδους μας, πιστεύεται ότι τα κρεβάτια αποτελούνταν από βαθιές σωρούς από προσεκτικά στρωμένο φύλλωμα με μαλακά, ανθεκτικά στα παράσιτα φύλλα. Τότε άρχισαν να εμφανίζονται τα πρώτα κουφώματα κρεβατιού.
Τα κρεβάτια από ψαμμίτη στο Skara Brae είναι από τα παλαιότερα που έχουν βρεθεί ποτέ, μαζί με σειρά από εντυπώσεις που έχουν απομείνει στο χώμα στον οικισμό Durrington Walls κοντά στο Stonehenge -τα φασματικά περιγράμματα ξύλινων κουτιών κρεβατιού που έχουν εξαφανιστεί από καιρό, όπου οι κατασκευαστές αυτού του μνημείου μπορεί να έχουν κοιμηθεί μια φορά έστω.
Εμφανίστηκαν με αυτή τη μορφή λίγο περισσότερο από 5.000 χρόνια πριν, λίγο καιρό έπειτα από άλλες πρωτοποριακές τεχνολογίες, όπως η γραφή. Τα κουφώματα κρεβατιού εμφανίστηκαν σε πολλά σημεία την ίδια περίπου εποχή.
Περίπου 1.700 μίλια (2.735 χιλιόμετρα) από το Orkney, στη Μάλτα, τελετουργικές ταφικές σήραγγες έχουν αποκαλύψει στοιχεία πρώιμων ενσαρκώσεων αυτών των επίπλων – συμπεριλαμβανομένου ενός πήλινου ειδώλου μιας γυναίκας που κοιμάται ειρηνικά στο πλάι, με το ένα χέρι κάτω από το κεφάλι της, σε μια απλή υπερυψωμένη πλατφόρμα. Αυτά τα πρώιμα κρεβάτια δεν ήταν απλώς μέρη για ξεκούραση. Συχνά είχαν βαθιές συμβολικές έννοιες και δεσμούς με τη μετά θάνατον ζωή, σύμφωνα με τους Fagan και Durrani.
Στις χιλιετίες που διανύσαμε από τότε, το κρεβάτι έχει εξελιχθεί, για να λάβει πολλές διαφορετικές μορφές –αντανακλώντας τις πεποιθήσεις και τις πρακτικές ανησυχίες των πολιτισμών στους οποίους έχουν βρεθεί οι άνθρωποι. Ακολουθεί μια σύντομη ιστορία αυτών των «ναών» του ύπνου, τουλάχιστον στον δυτικό κόσμο.
Αρχαία Αίγυπτος – Κρεβάτια με προσκέφαλα και πλατφόρμες ύπνου
Όταν ο Χάουαρντ Κάρτερ έσπασε τη γύψινη πόρτα στον τάφο του βασιλιά Τουταγχαμών το 1922, τον υποδέχτηκαν με έναν αστραφτερό θησαυρό από χρυσά αντικείμενα –και έξι από αυτά τα αντικείμενα ήταν κρεβάτια.
Η ποικιλία αντικειμένων, που είχαν πεταχτεί τυχαία έπειτα από δύο αρχαίες ληστείες, περιελάμβανε ένα νεκρικό κρεβάτι διακοσμημένο με την εικόνα της θεάς αγελάδας Mehet-weret, ένα επιχρυσωμένο ξύλινο κρεβάτι και ένα πρακτικό κρεβάτι στρατοπέδου για ταξίδια που παρουσίαζε επαναστατική πτυσσόμενη τεχνολογία και ενδέχεται να ήταν το πρώτο στο είδος του.
Όπως τα περισσότερα αρχαία αιγυπτιακά κρεβάτια, που ήταν κατασκευασμένα για την ελίτ, τα κρεβάτια του Τουταγχαμών αποτελούνται κυρίως από ένα ξύλινο σκελετό με υφαντή βάση από καλάμια ή σπάγκο.
Και όπως συνηθιζόταν εκείνη την εποχή, ο νεαρός βασιλιάς έβαζε το νυσταγμένο κεφάλι του σε ένα άκαμπτο, σηκωμένο προσκέφαλο κάθε βράδυ, αντί σε ένα μαλακό μαξιλάρι. Αυτό το σύστημα βρέθηκε συχνά σε ζεστά κλίματα, όπου μπορεί να συνέβαλλε στην βελτίωση της κυκλοφορίας του αέρα.
Θα μπορούσε επίσης να ήταν ελκυστικό ως ένας τρόπος προστασίας των προσεκτικά στυλιζαρισμένων χτενισμάτων -οι αρχαίοι Αιγύπτιοι, συμπεριλαμβανομένης της γιαγιάς του Τουταγχαμών, επέλεγαν να έχουν τα μαλλιά τους μπούκλες, πλεγμένα ή σε κοτσίδες.
Αρχαία Ρώμη – κρεβάτια για κάθε περίσταση
Στην αρχαία Ρώμη, όπως και σε πολλές κοινωνίες, το κρεβάτι που κοιμόνταν οι άνθρωποι συνδεόταν με την κοινωνική τους θέση.
Ενώ μερικοί σκλάβοι μπορεί να κουλουριάζονταν κάθε βράδυ σε ένα χαλάκι από αποξηραμένα φύλλα ή δέρματα ζώων ή απλώς κουλουριάζονταν στο γυμνό έδαφος, άλλοι ήταν πιο άνετοι.
Το 2021, οι αρχαιολόγοι καθώς έκαναν ανασκαφή στο έδαφος μιας αρχαίας βίλας στην Civita Giuliana, ένα προάστιο της ρωμαϊκής πόλης της Πομπηίας, ανακάλυψαν ένα υπνοδωμάτιο που είχε παραμείνει παγωμένο στο χρόνο για σχεδόν 2.000 χρόνια.
Ανάμεσα σε ένα σωρό δοχεία, ξύλινα σεντούκια και άλλα αντικείμενα, υπήρχαν τρία κρεβάτια -και από κάτω αποθηκευτικά βάζα που περιείχαν τα υπολείμματα ποντικών που ζούσαν κάτω από αυτά.
Φτιαγμένα από ξύλινους στύλους αρματωμένους με λεπτό σχοινί, πλεγμένο σαν δίχτυ, δεν είχαν στρώματα και αντ’ αυτού ήταν καλυμμένα με μαλακές κουβέρτες.
Από την άλλη, οι εύποροι πολίτες είχαν περισσότερα κρεβάτια απ’ όσα ουσιαστικά χρειάζονταν.
Οι Ρωμαίοι επινόησαν μια ευρεία ταξινόμηση διαφορετικών ειδών κρεβατιών για ποικίλες δραστηριότητες, συμπεριλαμβανομένου του lectus lucubratorius, δηλαδή της μελέτης, του lectus genialis για τα νεόνυμφα ζευγάρια, του lectus tricliniaris για την χαλάρωση και το φαγητό και του lectus cubicularis για τον ύπνο. Είχαν ακόμη και ένα ειδικό κρεβάτι για κηδείες.
Τα περισσότερα από αυτά τα κρεβάτια αποτελούνταν από μια υπερυψωμένη πλατφόρμα κατασκευασμένη από μέταλλο, με ένα λεπτό στρώμα.
Τα περισσότερα από αυτά τα κρεβάτια αποτελούνταν από μια υπερυψωμένη πλατφόρμα κατασκευασμένη από μέταλλο, με ένα λεπτό στρώμα.
Αν και τα στρώματα από κρότωνες αερίζονταν τακτικά -ή τουλάχιστον έπρεπε να αερίζονται- αποτελούσαν ιδανικές περιοχές αναπαραγωγής και δαγκώματος από έντομα.
Σε συνδυασμό με την τότε κοινή συνήθεια να μοιράζονται ένα κρεβάτι με πολλά άλλα άτομα, συμπεριλαμβανομένων εντελώς αγνώστων, συχνά κατέληγαν σε τρομερά μπερδέματα.
Βικτωριανή Αγγλία – hangover και άστεγοι
Μέχρι τον 19ο αιώνα, η ανισότητα στην Αγγλία είχε φτάσει σε υψηλό επίπεδο, καθώς οι εργατικές τάξεις πάλευαν να κερδίσουν τα προς το ζην στη νέα βιομηχανοποιημένη οικονομία.
Αυτό σε συνδυασμό με τον ταχέως αυξανόμενο πληθυσμό οδήγησε σε μια «επιδημία» αστέγων στις πόλεις.
Στο Λονδίνο, φιλανθρωπικές οργανώσεις βρήκαν κάποιες ανορθόδοξες λύσεις για να αντιμετωπίσουν το πρόβλημα.
Μία ήταν το «φέρετρο των τεσσάρων πενών» – κιβώτια σε σχήμα φέρετρου, τοποθετημένα σε σειρές, στα οποία οι άνθρωποι μπορούσαν να πληρώσουν τέσσερις πένες για να κοιμηθούν τη νύχτα.
Ένα άλλο ήταν το σχοινί-κρεβάτι, γνωστό και ως «hangover των δύο δεκάρων», που περιελάμβανε το κάθισμα σε έναν κοινόχρηστο πάγκο και το σκύψιμο πάνω σε ένα μακρύ σχοινί, μαζί με εκατοντάδες άλλους ανθρώπους, μέχρι το πρωί που κοβόταν απότομα για το ξύπνημα, για όποιον κοιμόταν ακόμα. Αυτή είναι μια πιθανή εξήγηση για την προέλευση της λέξης «hangover».
Για όσους βρίσκονται στο άλλο άκρο του οικονομικού φάσματος, ωστόσο, ο ύπνος επρόκειτο να βελτιωθεί σημαντικά. Στα τέλη της δεκαετίας του 1900, ένας Γερμανός εφευρέτης κατέθεσε το δίπλωμα ευρεσιτεχνίας για το πρώτο στρώμα με ελατήρια –και ο ύπνος δεν ήταν ποτέ ο ίδιος από τότε.
Σήμερα υπάρχουν περισσότερες επιλογές από ποτέ, με κρεβάτια από αφρώδες υλικό, κρεβάτια νερού, θερμαινόμενα κρεβάτια, φουτόν, κουκέτες, οθωμανικά κρεβάτια, κρεβάτια με ουρανό… και η λίστα συνεχίζεται…
