Περιεχόμενα
Οι περισσότερες γκαλερί τέχνης και μουσεία φημίζονται για τα έργα τέχνη που εκθέτουν. Για παράδειγμα όσοι επισκεφτούν την Εθνική Πινακοθήκη του Λονδίνου θα δουν τα «Ηλιοτρόπια» του Βαν Γκογκ.
Όσοι επισκέπτονται το Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης της Νέας Υόρκης θα δουν έργα όπως η «Έναστρη Νύχτα» του Βαν Γκογκ, η «Η εμμονή της μνήμης» του Σαλβαδόρ Νταλί με τα ρολόγια που λιώνουν, τα «Δοχεία σούπας Campbell» του Άντι Γουόρχολ και την αυτοπροσωπογραφία της Φρίντα Κάλο.
Το Μουσείο Ιζαμπέλα Στιούαρτ Γκάρντνερ στη Βοστώνη, ωστόσο, είναι διάσημο για ένα έργο τέχνης που δεν υπάρχει, ή τουλάχιστον, που δεν υπάρχει πλέον.
Στις 18 Μαρτίου 1990, το μουσείο έπεσε θύμα της μεγαλύτερης ληστείας τέχνης στην ιστορία. Δεκατρία έργα τέχνης που εκτιμάται ότι αξίζουν πάνω από μισό δισεκατομμύριο δολάρια – συμπεριλαμβανομένων τριών Ρέμπραντ και ενός Βερμέερ – κλάπηκαν στη μέση της νύχτας, ενώ οι ληστές είχαν ήδη περάσει χειροπέδες στους νεαρούς φρουρούς, τους είχαν φιμώσει και είχαν περάσει κολλητική ταινία γύρω από τα μάτια τους.
Ένα νέο επεισόδιο του «How It Really Happened» του CNN που προβλήθηκε την Κυριακή 19 Μαΐου περιλαμβάνει μια συνέντευξη με έναν από αυτούς τους φρουρούς: τον Ρικ Άμπαθ, ο οποίος έδωσε τη μοναδική του τηλεοπτική συνέντευξη στο CNN το 2013 και ο οποίος πέθανε τον Φεβρουάριο του 2024 σε ηλικία 57 ετών.
Η ληστεία είναι αποτέλεσμα εκπληκτικών γεγονότων και απροσδόκητων ανατροπών. Εδώ είναι πέντε πράγματα που κάνουν το Μουσείο Ιζαμπέλα Στιούαρτ Γκάρντνερ και τη διάσημη κλοπή του, τόσο ενδιαφέρουσα.
Η γυναίκα πίσω από το κτήριο
Η Ιζαμπέλα Στιούαρτ Γκάρντνερ, ιδρύτρια και συνονόματη του μουσείου, είναι ένας συναρπαστικός χαρακτήρας. Χήρα δύο επιτυχημένων επιχειρηματιών, η Γκάρντνερ ήταν φιλάνθρωπος και συλλέκτης έργων τέχνης που έχτισε το μουσείο για να στεγάσει τους πίνακές της.
Photo Credit: commons.wikimedia – Η Ιζαμπέλα Στιούαρτ Γκάρντνερ ήταν σημαντική Αμερικανίδα συλλέκτρια έργων τέχνης, ευεργέτιδα και προστάτιδα των καλών τεχνών, γνωστή ως ιδρύτρια του ομώνυμου Μουσείου Ιζαμπέλα Στιούαρτ Γκάρντνερ στη Βοστώνη. Η Γκάρντνερ διέθετε μια ενεργητική διανοητική περιέργεια και αγάπη για τα ταξίδια.
«Όταν άνοιξε το μουσείο το 1903, έδωσε εντολή η είσοδος να είναι δωρεάν, για να κερδίσει την εκτίμηση και την προσέλευση όλης της Βοστώνης», δήλωσε στο CNN ο Στέφεν Κουρκζιν, συγγραφέας του «Master Thieves: The Boston Gangsters Who Pulled Off the World’s Greatest Art Heist». «Το μουσείο της, εκείνη την εποχή, είχε τη μεγαλύτερη συλλογή έργων τέχνης από ιδιώτη στην Αμερική».
Η Γκάρντνερ είχε επίσης δεσμούς με τη νεοσύστατη εκστρατεία για τα πολιτικά δικαιώματα των γυναικών. Το μουσείο παρουσιάζει τις φωτογραφίες και τις επιστολές της φίλης της Τζούλια Ουάρντ Χάου, διοργανώτριας δύο αμερικανικών εταιρειών ψηφοφορίας, και της Έθελ Σμάιθ, συνθέτριας και στενής φίλης της ηγέτιδας της αγγλικής σουφραζέτας Έμελιν Πάνκχερστ.
Η Γκάρντνερ διέθετε μια ενεργητική διανοητική περιέργεια και αγάπη για τα ταξίδια. Οι γνωριμίες της περιελάμβαναν αξιόλογους καλλιτέχνες και συγγραφείς της εποχής της, όπως τους Τζον Σίνγκερ Σάρτζεντ, Τζέιμς Μακνήλ Χουίσλερ, Άντερς Ζορν, Χένρι Τζέιμς και Οκακούρα Κακούζο.
Πολλή «τροφή» έδιναν εξάλλου στις κοινωνικές στήλες των εφημερίδων της εποχής οι στιλιστικές της επιλογές όσο και η αντισυμβατική συμπεριφορά της. Την αποκαλούσαν και με ονομασίες όπως «Belle», «Ντόνα Ιζαμπέλα», «Ισαβέλλα της Βοστώνης» ή «κυρία Τζακ».
Το έργο τέχνης που δεν κλάπηκε
Τα λάφυρα των κλεφτών εκτιμάται ότι αξίζουν πάνω από μισό δισεκατομμύριο δολάρια. Ωστόσο, άφησαν το πιο ακριβό τεχνούργημα του μουσείου: «Ο βιασμός της Ευρώπης» του Τιτσιάνο, το οποίο η Γκάρντνερ αγόρασε από μια γκαλερί τέχνης του Λονδίνου το 1896, τότε σε τιμή ρεκόρ για έναν πίνακα ζωγραφικής.
Photo Credit: commons.wikimedia – Ο «βιασμός της Ευρώπης» είναι ένας πίνακας του Βενετού καλλιτέχνη Τιτσιάν, ζωγραφισμένος περίπου. 1560–1562. Βρίσκεται στη μόνιμη συλλογή του Μουσείου Ιζαμπέλα Στιούαρτ Γκάρντνερ της Βοστώνης της Μασαχουσέτης. Ο πίνακας με λάδι σε καμβά έχει διαστάσεις 178 επί 205 εκατοστά.
Γιατί να διαπράξετε τη μεγαλύτερη ληστεία τέχνης της ιστορίας και να φύγετε χωρίς το πιο ακριβό κομμάτι στο μουσείο;
Λοιπόν, το μέγεθος μπορεί να έπαιξε κάποιο ρόλο. Το μεγαλύτερο έργο τέχνης που έκλεψαν ήταν ο «Χριστός στην καταιγίδα στη θάλασσα της Γαλιλαίας» του Ρέμπραντ, διάσημο ως το μοναδικό θαλασσινό τοπίο του Ρέμπραντ και έχει διαστάσεις περίπου 1,5×1,2 μέτρα. «Ο βιασμός της Ευρώπης», εν τω μεταξύ, είναι μεγαλύτερος, σχεδόν 1,8×2,3 μέτρα.
Ο παράγοντας Ναπολέων
Γύρω στο 2005, η έρευνα για τα κλεμμένα έργα τέχνης έφτασε στο γαλλικό νησί της Κορσικής στη Μεσόγειο Θάλασσα. Δύο Γάλλοι με υποτιθέμενους δεσμούς με τη μαφία της Κορσικής προσπαθούσαν να πουλήσουν δύο πίνακες: έναν Ρέμπραντ και έναν Βερμέερ. Ο πρώην ειδικός πράκτορας του FBI Μπόμπ Γουίτμαν συμμετείχε ως δόλωμα στην προσπαθήσει να τα αγοράσει – αλλά η επιχείρηση τελικά δεν στράφηκε με επιτυχία όταν οι άνδρες συνελήφθησαν για πώληση έργων τέχνης που κλάπηκαν από το Μουσείο Μοντέρνας και Σύγχρονης Τέχνης στη Νίκαια.
Photo Credit: commons.wikimedia – Η καταιγίδα στη θάλασσα της Γαλιλαίας – Ελαιογραφία του 1633 από τον Ολλανδό ζωγράφο Ρέμπραντ φαν Ράιν.
Γιατί «Κορσικανοί μαφιόζοι», όπως τους περιέγραψε ο ανταποκριτής του CNN Ράντι Κέιν στην εκπομπή, να ενδιαφέρονται να ληστέψουν ένα μουσείο τέχνης της Βοστώνης; Η απάντηση θα μπορούσε να βρίσκεται στον αετό της Αυτοκρατορικής Φρουράς που κλάπηκε από την κορυφή μιας σημαίας του Ναπολέοντα κατά τη διάρκεια της ληστείας.
«Ήταν κάπως περίεργη επιλογή για τους κλέφτες να πάρουν (τον αετό )», είπε ο Κέιν, «αλλά αποδεικνύεται ότι η Κορσική είναι ουσιαστικά η πατρίδα του Ναπολέοντα». Ο Γάλλος αυτοκράτορας γεννήθηκε στο νησί το 1769 και ένα εθνικό μουσείο στεγάζεται τώρα στο πρώην οικογενειακό του σπίτι.
Ένας ύποπτος της rock’n’roll
Στις 18 Μαρτίου 1990 δεν ήταν η πρώτη φορά που ένας Ρέμπραντ είχε κλαπεί από μουσείο της Βοστώνης. Το 1975, ο εγκληματίας κλέφτης έργων τέχνης Μάιλς Κόνορ μπήκε στο Μουσείο Καλών Τεχνών της Βοστώνης και βγήκε με έναν Ρέμπραντ κρυμμένο στην υπερμεγέθη τσέπη του παλτού του. Ήταν ο πρώτος ύποπτος του FBI στην υπόθεση Γκάρντνερ, ωστόσο οι τοίχοι της ομοσπονδιακής φυλακής – όπου φυλακίστηκε με κατηγορίες για ναρκωτικά – του έδωσαν ένα αρκετά σταθερό άλλοθι.
Όταν δεν έκλεβε διάσημα έργα τέχνης από τις οθόνες τους, ο Κόνορ ήταν μουσικός.
Το 1976 ο Κόνορ φυλακίστηκε για μια κλοπή έργων τέχνης που διαπράχθηκε στο Μέιν. Ελπίζοντας να χρησιμοποιήσει τον κλεμμένο Ρέμπραντ για να εκτίσει μια μικρότερη ποινή, έπεισε τον Αλ Ντοτόνι – ο οποίος ήταν σε περιοδεία με την Ντιόν Γουόργουικ – να παραδώσει τον πίνακα στις αρχές για λογαριασμό του.
Ένας αόρατος κλέφτης;
Ένα από τα κλεμμένα έργα τέχνης, το “Chez Tortoni” του Εντουάρ Μανέ, αφαιρέθηκε από το Μπλε δωμάτιο του μουσείου στον πρώτο όροφο. Ο πίνακας ξεχωρίζει για δύο λόγους, ο πρώτος είναι το πλαίσιό του. Οι κλέφτες άφησαν σχεδόν όλο τα πλαίσιο πίσω.
Photo Credit: Public domain – Το «Chez Tortoni» είναι ένας πίνακας του Γάλλου καλλιτέχνη Édouard Manet, ζωγραφισμένος περίπου το 1875. Ο πίνακας με λάδι σε καμβά έχει διαστάσεις 26 Χ 34 εκατοστά. Ο πίνακας απεικονίζει έναν άγνωστο κύριο να κάθεται σε ένα τραπέζι στο Café Tortoni de Paris ενώ σχεδιάζει σε ένα σκίτσο. Ένα μισοάδειο ποτήρι μπύρα στέκεται στο τραπέζι.
«Το να αφήσω πίσω μου ακόμη και απομεινάρια του πίνακα ήταν άγριο», είπε ο Χόραν. «Στο μυαλό μου, είναι σαν να κόβεις το λαιμό κάποιου».
Ακόμα πιο αξιοσημείωτο, ούτε ένας ανιχνευτής κίνησης δεν ενεργοποιήθηκε στο Μπλε δωμάτιο. Διερευνώντας την πιθανότητα ληστών φαντασμάτων, οι ερευνητές αναρωτήθηκαν αν αυτό έδειχνε ότι η κλοπή των έργων έγινε από κάποιον που εργαζόταν στο μουσείο.
«Στο FBI διαπιστώσαμε ότι περίπου το 89% των ληστειών σε μουσεία γίνεται από εργαζόμενους», δήλωσε ο Γουίτμαν. «Έτσι κλέβονται αυτά τα πράγματα».
Λίγα λόγια για τη ληστεία
Στη 1.20 τα ξημερώματα της 18ης Μαρτίου 1990, δύο αστυνομικοί εμφανίστηκαν στην πλευρική είσοδο του μουσείου και ζήτησαν άδεια από τους δύο φρουρούς να περάσουν μέσα. Ερευνούσαν, σύμφωνα με όσα κατέθεσαν ότι τους είπαν, την πιθανή εισβολή κάποιου μεθυσμένου στον προαύλιο χώρο. Η εμφάνισή τους ήταν τόσο πειστική, ώστε λίγα λεπτά αργότερα οι δύο υποτιθέμενοι αστυνομικοί είχαν κάνει το πρώτο μεγάλο βήμα για την ολοκλήρωση του σχεδίου τους. Ρώτησαν αν υπήρχαν άλλοι φρουροί στο μουσείο, πήραν αρνητική απάντηση και το πάρτι ξεκίνησε.
Ο ένας από τους δύο υπεύθυνους ασφάλειας παρατήρησε ότι το μουστάκι του ενός αστυνομικού έγερνε, ήταν καταφανώς ψεύτικο. Ηταν όμως πια αργά. Οι ληστές είχαν ήδη περάσει χειροπέδες στους νεαρούς φρουρούς, τους είχαν φιμώσει και είχαν περάσει κολλητική ταινία γύρω από τα μάτια τους. Πλέον μπορούσαν να σουλατσάρουν ανενόχλητοι στις αίθουσες του μουσείου.
Η διαδρομή τους αναπαραστάθηκε έκτοτε πολλές φορές, αφού οι ανιχνευτές κίνησης κατέγραψαν κάθε τους βήμα. Για 81 λεπτά οι ληστές περιδιάβαιναν προφανώς άνετοι και χωρίς σπουδή, όπως μαρτυρά ο χρόνος παραμονής τους, τα έργα τέχνης.
Εφυγαν με σοδειά συνολικά δεκατρείς πίνακες, ανάμεσά τους και τη μοναδική θαλασσογραφία του Ρέμπραντ «Η καταιγίδα στη θάλασσα της Γαλιλαίας». Ωστόσο, το μεγαλύτερο λάφυρό τους ήταν το «Κοντσέρτο» του Βερμέερ, ένα από τα 34 σωζόμενα έργα του Ολλανδού ζωγράφου.
Η αξία του σήμερα υπολογίζεται στα 250 εκατ. δολάρια, δηλαδή το ήμισυ των 500 εκατ. δολαρίων στα οποία εκτιμήθηκε η συνολική λεία των άφαντων έως σήμερα ληστών.
Bonus
This Is a Robbery: Η σειρά του Netflix για την πιο ακριβή ληστεία έργων τέχνης στην ιστορία των ΗΠΑ
* Πηγή: CNN
