Στη συντριπτική πλειοψηφία των ανθρώπινων κοινωνιών υπάρχουν γεγονότα που γίνονται δεκτά με χαρές και γλέντια και άλλα που αντιμετωπίζονται με αμηχανία και σιωπή. Ένας γάμος, για παράδειγμα, τέλος πάντων μια ένωση μεταξύ ενός ζευγαριού, είναι λόγος για διασκέδαση σε όλες τις καταγεγραμμένες κοινωνίες. Αλλά ένα διαζύγιο; Στη Μαυριτανία έχουν άλλον…θεό!
Πριν βιαστείτε να σκεφτείτε ότι οι αντιδράσεις στο διαζύγιο κυμαίνονται από την αδιαφορία και τη σιωπή μέχρι τα κλάματα και τους οδυρμούς, ρίξτε μια ματιά και στη Μαυριτανία. Σ’ αυτή την πολιτισμικά καθυστερημένη μουσουλμανική χώρα κάτω από το Μαρόκο η πλειοψηφία των γυναικών όχι μόνο δεν ντρέπεται όταν παίρνει διαζύγιο, αλλά το γιορτάζει με τραγούδια και φωνές χαράς, αλλά και το κουβαλάει ως σημάδι υπερηφάνειας!
Είναι μια πανάρχαια παράδοση αυτή στη Μαυριτανία, μια χώρα που τα τηρεί αυτά, ακροβατώντας ανάμεσα στις σύγχρονες αντιλήψεις κι αυτές που έρχονται από την παραδοσιακή νομαδική ζωή που ζούσαν οι κάτοικοί της αιώνες τώρα. Οι παραδόσεις αυτές συνιστούν μερικά από τα πιο οξύμωρα που μπορεί να συναντήσει κανείς.
Στη βαθιά μουσουλμανική Μαυριτανία η γυναίκα είναι παραδοσιακά ελεύθερη να γιορτάσει το διαζύγιό της, ενώ η χώρα είναι η τελευταία χρονικά που κατάργησε επισήμως το θεσμό της δουλείας, μόλις το 1981!
Το «επισήμως» προφανώς δεν γράφτηκε τυχαία: Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις διεθνών οργανισμών η δουλεία υφίσταται ακόμα στη Μαυριτανία, έστω και καλυμμένη με έναν υποτυπώδη μανδύα «εργασίας» έναντι ελάχιστης αμοιβής. Και αφορά όχι μερικούς άτυχους, αλλά δεκάδες χιλιάδες, ενδεχομένως κι εκατοντάδες χιλιάδες, σ’ έναν πληθυσμό 4,5 εκατομμυρίων ανθρώπων.
Το διαζύγιο προσθέτει αξία
Η γιορτή του διαζυγίου δεν αποτελεί παραδοσιακά το πανηγύρι που στήνεται για την «επιστροφή» της γυναίκας στην οικογένειά της μετά από έναν αποτυχημένο γάμο. Μπορεί η πρώην σύζυγος να παίρνει τα παιδιά της και να επιστρέφει στο πατρικό της σπίτι (όπου την υποδέχονται με αλαλαγμούς η μητέρα και οι αδελφές της, ανύπαντρες και διαζευγμένες), ωστόσο η διαδικασία συμβολίζει μια αίσθηση ελευθερίας, ανεξαρτησίας, ωριμότητας, ακόμα και… αξίας!
Στη βαθιά συντηρητική κοινωνία των μαυριτανικών φυλών, όπου οι εξωτερικές επαφές ήταν από ελάχιστες ως ανύπαρκτες, συχνά πολλές γυναίκες παντρεύονταν τα ξαδέλφιά τους. Οι γάμοι ήταν συνήθως δυσλειτουργικοί, οπότε το διαζύγιο δεν αντιμετωπίστηκε ως όνειδος, όπως αλλού.
Η Μαυριτανή γυναίκα επιδεικνύει με υπερηφάνεια τα σύμβολα από τον προηγούμενο ή τους προηγούμενους γάμους της. Οι πολλαπλοί γάμοι θεωρούνται απόδειξη της ομορφιάς και της ελκυστικότητάς της. Υπάρχουν γυναίκες που έχουν κάνει μέχρι και εννέα (!) γάμους, που κατέληξαν όλοι σε διαζύγιο, αλλά συνεχίζει να περνάει η μπογιά τους.
Κι αυτό, διότι οι περισσότεροι άνδρες στη Μαυριτανία θεωρούν ότι μια διαζευγμένη γυναίκα είναι πιο ώριμη, πιο έμπειρη και κατανοεί τις δυσκολίες και τις προκλήσεις της ζωής. Αν, μάλιστα, είναι κι ελκυστική, προφανώς είναι καλύτερη επιλογή από μία ανύπαντρη.
Αντίθετα, οι ανύπαντρες γυναίκες θεωρούνται κάτι σαν ραντεβού στα τυφλά: Δεν ξέρεις τι παίρνεις, δεν είναι δοκιμασμένο πράγμα. Η ανύπαντρη γυναίκα, ειδικά αν έχει φτάσει σε μια ηλικία, μπορεί να θεωρηθεί και εγωίστρια ή ακόμα και νάρκισσος, ότι υπερτιμά την αξία της. Αυτό δεν έχει μόνο συμβολική σημασία: Ο γαμπρός πρέπει να καταβάλει προίκα στην οικογένεια της νύφης για να την πάρει στο σπίτι του, επομένως πρέπει να είναι… σίγουρος, κατά κάποιο τρόπο, ότι αυτό που πληρώνει αξίζει κιόλας.
Τι συμβαίνει, όμως, με τους διαζευγμένους άνδρες; Εδώ τα πράγματα είναι ακριβώς αντίθετα. Ο άνδρας που τον εγκαταλείπει η γυναίκα του κουβαλάει μια ρετσινιά που δύσκολα ξεπλένεται. Τον αντιμετωπίζουν ως ανεύθυνο και ανυπόμονο, ότι δεν μπορεί να ζήσει την οικογένεια και δεν κάνει τα πάντα για τη σύζυγό του. Επιπλέον σε πολλές περιπτώσεις ο άνδρας μπορεί να αποδειχτεί και βίαιος, κάτι που ακόμα και στην συντηρητική κοινωνία της Μαυριτανίας δεν είναι καθόλου αποδεκτό.
Πρόβλημα στα ζευγάρια και τα παιδιά
Μη φανταστεί, βέβαια, κανείς ότι η Μαυριτανία είναι ένας φιλελεύθερος παράδεισος για τα δικαιώματα της γυναίκας. Το γεγονός ότι επισήμως το 1/3 των γάμων καταλήγουν σε διαζύγιο δεν είναι καλό ούτε για τα ζευγάρια, πολύ δε περισσότερο για τα παιδιά, που μεγαλώνουν χωρίς τον φυσικό τους πατέρα.
Τα τελευταία χρόνια έχει ξεκινήσει μια προσπάθεια από την κυβέρνηση για κοινωνιολογική έρευνα όσον αφορά το γάμο και το διαζύγιο, με απώτερο στόχο την μείωση των διαζυγίων στο μισό ως το 2035. Αυτό θα επιδιχωθεί με καλύτερη ενημέρωση των νέων και καλύτερο προγραμματισμό της οικογενειακής ζωής, έτσι ώστε ειδικά οι γυναίκες να μην παντρεύονται τον πρώτο που θα θελήσει να καταβάλει την προίκα.
Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία, το 74% όσων γυναικών παίρνει διαζύγιο δοκιμάζει το γάμο για δεύτερη φορά. Όσες, όμως, αποφασίζουν να πάρουν διαζύγιο και για δεύτερη φορά δεν προχωρούν σε τρίτο γάμο, τουλάχιστον στην πλειοψηφία τους. Μόνο το 25% των γυναικών δοκιμάζουν τη δέσμευση μετά από δύο διαζύγια. Όσο κι αν αποτελεί ζήτημα υπερηφάνειας, η συχνή αλλαγή συντρόφων φαίνεται ότι δεν αντέχεται, ακόμα και στη Μαυριτανία.
** Με πληροφορίες από New York Times.
