Οι μυστικές και αδιαφανείς χρηματοδοτήσεις των πολιτικών κομμάτων μπαίνουν στην πρώτη γραμμή της επικαιρότητας στις προεκλογικές περιόδους και στην Ελλάδα. Δεν απασχολούν, όμως, μόνο εμάς . Οι Βρετανοί ανακινούν το θέμα των χρηματοδοτήσεων στα κόμματα, αφού παραδέχονται ότι έχει πάρει πια ανεξέλεγκτες διαστάσεις, με εκατομμύρια στερλίνες να καταλήγουν στα ταμεία τους και ολότελα μυστική προέλευση.
Ο τρόπος που γίνεται αυτό είναι οι λεγόμενες «μη ενσωματωμένες ενώσεις», αγγλιστί «unincorporated associations». Τι είναι αυτό; Κάποιες σκιώδεις ομάδες, ολότελα ανεξέλεγκτες φορολογικά και οικονομικά, οι οποίες εμφανίζονται να χρηματοδοτούν αθρόα τοπικά γραφεία των μεγάλων βρετανικών κομμάτων.
Μόνο τα τελευταία πέντε χρόνια, οι δωρεές σε βρετανικά πολιτικά κόμματα από αυτές τις ελάχιστα γνωστές οντότητες έχουν ξεπεράσει τα 14 εκατομμύρια στερλίνες. Ποσό σχεδόν ισοδύναμο με το σύνολο των δαπανών του κυβερνώντος Συντηρητικού Κόμματος πριν τη νικηφόρα προεκλογική του εκστρατεία το 2019.
Τεράστια τρύπα αδιαφάνειας
Τα πολιτικά κόμματα στη Μεγάλη Βρετανία οφείλουν, σύμφωνα με το νόμο, να είναι διαφανή σχετικά με το πώς και πού συγκεντρώνουν τα μετρητά τους. Ωστόσο, οι «μη ενσωματωμένες ενώσεις» παραμένουν μια τεράστια μαύρη τρύπα διαφάνειας. Οι ειδικοί φοβούνται ότι θα μπορούσαν σε ορισμένες περιπτώσεις να χρησιμοποιηθούν ακόμη και για τη διοχέτευση ξένων χρημάτων στη βρετανική πολιτική, καθώς αποφεύγουν τους ελέγχους των ρυθμιστικών αρχών.
Οι «μη ενσωματωμένες ενώσεις» σχεδιάστηκαν ως ένας τρόπος για τη σύσταση μικρών οργανισμών χωρίς το πρόσθετο κόστος και τη γραφειοκρατία που συνεπάγεται η λειτουργία ως επίσημα εγγεγραμμένη εταιρεία ή φιλανθρωπική οργάνωση. Οποιαδήποτε ομάδα δύο ή περισσότερων ατόμων που εργάζεται για έναν κοινό στόχο και δεν επικεντρώνεται στο κέρδος μπορεί να δημιουργήσει μια τέτοια ένωση. Αλλά αυτή η απλότητα φέρνει και μια σειρά από καμπανάκια όσον αφορά τη διαφάνεια στα χρήματα που διαχειρίζονται τα κόμματα.
Οι ενώσεις αυτές δεν χρειάζεται να δηλώσουν επίσημα την ύπαρξή τους σε κανένα εξωτερικό φορέα. Δεν χρειάζεται να υποβάλλουν ετήσιες οικονομικές καταστάσεις ή να ανοίγουν επιχειρηματικούς τραπεζικούς λογαριασμούς. Δεν χρειάζεται καν να έχουν όνομα. Και ο ορισμός τους είναι τόσο τεράστιος που ορισμένοι ειδικοί λένε ότι είναι δυνατό να σχηματιστεί τεχνικά ένα «UA» χωρίς καν να συνειδητοποιήσουν όσοι συμμετέχουν σ’ αυτό ότι το ξεκίνησαν!
Σύμφωνα με τον βρετανικό εκλογικό νόμο, τα πολιτικά κόμματα πρέπει να ενημερώσουν τον επόπτη στην Εκλογική Επιτροπή αν έχουν λάβει μετρητά από ένα UA. Αλλά ο έλεγχος σταματάει εκεί: Δεν γίνεται καμία έρευνα για να βγει στο φως ποιος πραγματικά χρηματοδοτεί αυτό το UA είναι μια διαφορετική ιστορία.
Ίδια ονόματα, διαφορετικές ομάδες
Ένα παράδειγμα: στην περιφέρεια του Ροσεντεϊλ, στη βορειοδυτική Αγγλία, το τοπικό κλαμπ των Συντηρητικών έχει λάβει δωρεές πάνω από 80.000 λίρες από μία ένωση που ονομάζεται Portcullis Club. Η συγκεκριμένη ομάδα δεν έχει παρουσία στο διαδίκτυο, ούτε δημόσια διαθέσιμες πληροφορίες που να εξηγούν πώς χρηματοδοτείται. Έδρα της δήλωνε ένα διαμέρισμα στο νότιο Λονδίνο. Υπάρχουν άλλες έξι (!) ομάδες με το ίδιο όνομα που δρουν στη Βρετανία. Δεν υπάρχει καμία ένδειξη ότι παραβιάστηκαν κανόνες με αυτήν τη ρύθμιση, όμως η υποστήριξη αυτή παραμένει αδιαφανής.
Η αδιαφάνεια του τρέχοντος συστήματος καθιστά απίστευτα δύσκολη την παρακολούθηση της διαδρομής του χρήματος. Υπάρχουν ομάδες που στηρίζουν το έτοιμο φαγητό, την κατασκευή χάλκινων αγαλμάτων (!) για πολιτικούς, μέχρι και ορισμένες που σχετίζονται με σχολές ιππασίας και ασφαλιστικές εταιρείες.
Σύμφωνα με την ισχύουσα νομοθεσία για τα κόμματα, που θεσπίστηκε μόλις το 2021, μόνο αν μία UA κάνει πολιτικές δωρεές άνω των 25.000 λιρών κάθε χρόνο, υπόκειται σε πρόσθετες απαιτήσεις διαφάνειας της Εκλογικής Επιτροπής. Αν μία UA όντως φτάσει αυτό το όριο, πρέπει να ενημερώσει τον φύλακα για τυχόν δώρα άνω των 7.500 λίρες που έλαβε από μία μόνο πηγή σε μια περίοδο 12 μηνών.
Αλλά και σ’ αυτή τη διαδικασία υπάρχουν παραθυράκια: Οι UA pρέπει να υπολογίζουν μόνο δωρεές 500 λιρών ή περισσότερων σε αυτό το όριο των 7.500 λιρών. Και αυτό σημαίνει ότι οι δωρητές που επιθυμούν να διατηρήσουν το όνομά τους θα μπορούσαν απλώς να κάνουν επαναλαμβανόμενες συνεισφορές ύψους 499 λιρών — χωρίς ποτέ να ενεργοποιήσουν την απαίτηση αναφοράς.
Η Εταιρεία Εκλογικής Μεταρρύθμισης είπε ότι η αναθεώρηση αυτών των «σκοτεινών διευθετήσεων», όπως τις αποκαλεί, είναι πλέον κρίσιμη για τη βελτίωση της εμπιστοσύνης του κοινού στην πολιτική. Η κυβέρνηση έχει αντισταθεί μέχρι στιγμής στις εκκλήσεις για αλλαγή, επιμένοντας το 2019 ότι η διαδικασία ελέγχου στα κόμματα είναι ολοκληρωμένη για να σταματήσει τις ανεπίτρεπτες δωρεές και παράλληλα αποφεύγει τη γραφειοκρατία μικρότερων κοινωνικών ομάδων. Η Εκλογική Επιτροπή, η οποία είναι υπεύθυνη για την παρακολούθηση και την επιβολή των εκλογικών νόμων του Ηνωμένου Βασιλείου, έχει περιορισμένη αρμοδιότητα ρύθμισης και, αντ’ αυτού, πρέπει να βασίζεται σε μεγάλο βαθμό στους UA για την αυτο-αστυνόμευση που κάνουν τα κόμματα στον εαυτό τους.
Παρά τις δωρεές δεκάδων εκατομμυρίων λιρών μέσω των UAs την τελευταία δεκαετία, το μητρώο της Εκλογικής Επιτροπής δείχνει ότι μόνο μία (!) ομάδα έχει αναφέρει ότι ξεπέρασε το όριο των £ 7.500, κάτι που απαιτεί περαιτέρω έρευνα.
** Με πληροφορίες από το POLITICO.
