Περιεχόμενα
Στις βουνοπλαγιές του Νεπάλ και της Τουρκίας, οι μέλισσες παράγουν ένα παράξενο και επικίνδυνο παρασκεύασμα: το μέλι της τρέλας.
Είναι μια σπάνια ποικιλία του φυσικού υγρού. Σε σύγκριση με πολλές εκατοντάδες άλλα είδη μελιού που παράγονται σε όλο τον κόσμο, το μέλι της τρέλας είναι πιο κόκκινο και έχει λίγο πιο πικρή γεύση, ενώ προέρχεται από τη μεγαλύτερη μέλισσα στον κόσμο, την Apis dorsata laboriosa.
Αλλά αυτό που πραγματικά διακρίνει το μέλι της τρέας είναι οι επιδράσεις του. Σε χαμηλότερες δόσεις προκαλεί ζάλη, ζαλάδα και ευφορία. Υψηλότερες δόσεις μπορεί να προκαλέσουν παραισθήσεις, εμετό, απώλεια συνείδησης, επιληπτικές κρίσεις και, σε σπάνιες περιπτώσεις, θάνατο.
Η «ζεστασιά» που εκπέμπει το μέλι της τρέλας
Ακολουθεί ένας απολογισμός του πώς είναι να παίρνεις μια μέτρια δόση από το μέλι της τρέλας, που παρέχεται από έναν παραγωγό του VICE που ταξίδεψε στο Νεπάλ για να συμμετάσχει μαζί με «κυνηγούς» μελιού σε μια εκστρατεία συγκομιδής:
«Έφαγα δύο κουταλάκια του γλυκού, την ποσότητα που συνιστούσαν οι κυνηγοί μελιού, και μετά από περίπου 15 λεπτά, άρχισα να αισθάνομαι ένα έντονο βούισμα στο κεφάλι μου που μοιάζει με ζιζάνιο», έγραψε ο David Caprara για το VICE.
«Ένιωθα ότι το σώμα μου κρυώνει, ξεκινώντας από το πίσω μέρος του κεφαλιού μου και κάτω από τον κορμό μου. Μια βαθιά, παγωμένη αίσθηση καύσωνα εγκαταστάθηκε στο στομάχι μου και κράτησε για αρκετές ώρες.
Το μέλι ήταν νόστιμο, και παρόλο που μερικοί από τους κυνηγούς λιποθύμησαν επειδή έτρωγαν λίγο, κανείς δεν υπέφερε από τον εμετό του βλήματος ή την εκρηκτική διάρροια για την οποία με είχαν προειδοποιήσει.
Μέσα σε 40 λεπτά μπόρεσα να νιώσω το μέλι να σέρνεται πάνω μου. Το πίσω μέρος του κεφαλιού μου άρχισε να μυρίζει, σαν να έκανα μασάζ στο τριχωτό της κεφαλής. Τότε, από μέσα, ένιωσα μια ζεστασιά γύρω από την καρδιά μου, στο στήθος και την κοιλιά μου.
Τα πράγματα επιβραδύνθηκαν λίγο και η ψυχική μου κατάσταση έγινε ήρεμη. Μέχρι να φύγουμε από το εστιατόριο ένιωθα καλά και περίεργα.»
Δεν υπάρχουν οπτικά στοιχεία, ωστόσο. Έχεις μια ζεστή και χαλαρή αίσθηση που μοιάζει περισσότερο με ηρεμιστικό παρά με ένα συμβατικό ψυχεδελικό».
Τι είναι το μέλι της τρέλας;
Οι ψυχοδραστικές επιδράσεις του μελιού της τρέλας δεν προέρχονται από τις μέλισσες αλλά από αυτό που τρέφονται οι μέλισσες σε ορισμένες περιοχές: ένα γένος ανθοφόρων φυτών που ονομάζονται ροδόδεντρα. Όλα τα είδη αυτών των φυτών περιέχουν μια ομάδα νευροτοξικών ενώσεων που ονομάζονται γραιανοτοξίνες.
Όταν οι μέλισσες τρέφονται με το νέκταρ και τη γύρη ορισμένων τύπων ροδοδεντρών, τα έντομα καταπίνουν γραιανοτοξίνες, οι οποίες τελικά μπαίνουν στο μέλι των μελισσών, κάνοντάς το ουσιαστικά «τρελό».
Οι μέλισσες είναι πιο πιθανό να παράγουν μέλι της τρέλας όταν και όπου κυριαρχούν τα ροδόδεντρα. Ο λόγος έχει να κάνει με τη σπανιότητα. Με λιγότερα είδη φυτών να τρέφονται, τα έντομα τρέφονται σχεδόν αποκλειστικά με ροδόδεντρα, επομένως καταναλώνουν περισσότερες γραιανοτοξίνες. Το αποτέλεσμα είναι ένα ιδιαίτερα αγνό μέλι της τρέλας.
Αλλά η πρόσβαση σε κηρήθρες που το περιέχουν μπορεί να είναι δύσκολη. Ένας λόγος είναι ότι τα ροδόδεντρα αναπτύσσονται καλύτερα σε μεγαλύτερα υψόμετρα και οι μέλισσες συχνά χτίζουν τις κυψέλες τους σε γκρεμούς κοντά στα φυτά, πράγμα που σημαίνει ότι οι τρυγητές πρέπει να σκαρφαλώσουν στις βουνοπλαγιές για να μαζέψουν το μέλι.
Ωστόσο, οι θεριζοαλωνιστικές μηχανές είναι αρκετά τολμηρές ώστε οι κηρήθρες να έχουν κέρδος. Ο Guardian ανέφερε ότι ένα κιλό μελιού της τρέλας υψηλής ποιότητας μπορεί να πωληθεί για περίπου 360 δολάρια σε καταστήματα σε όλη την Τουρκία, ενώ το National Geographic σημείωσε ότι ένα κιλό κοστίζει περίπου 60 δολάρια στις μαύρες αγορές της Ασίας. Γενικά, η αξία που έχει το μέλι της τρέλας είναι πολύ μεγαλύτερη από το κανονικό.
Αυτό οφείλεται εν μέρει στο ότι πολλοί άνθρωποι πιστεύουν ότι το τρελό μέλι έχει μεγαλύτερη ιατρική αξία από το κανονικό. Στην περιοχή της Μαύρης Θάλασσας και πέραν αυτής, οι άνθρωποι το χρησιμοποιούν για τη θεραπεία παθήσεων όπως η υπέρταση, ο διαβήτης, η αρθρίτιδα και ο πονόλαιμος, αν και η έρευνα για τα ιατρικά οφέλη του παραισθησιογόνου μελιού από το Νεπάλ και την Τουρκία είναι ασαφής.
Στη βορειοανατολική Ασία, ορισμένοι αγοραστές πιστεύουν ότι το μέλι της τρέλας «πολεμάει» τη στυτική δυσλειτουργία, γεγονός που μπορεί να εξηγήσει γιατί η πλειονότητα των περιπτώσεων δηλητηριάσεων από αυτό αφορά μεσήλικες άνδρες, όπως σημειώνεται σε μια έκθεση του 2018 που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό RSC Advances.
Πώς το μέλι της τρέλας επηρεάζει τον οργανισμό;
Αν και τα ιατρικά οφέλη που έχει το μέλι της τρέλας δεν είναι ξεκάθαρα, το σίγουρο είναι ότι οι άνθρωποι μπορεί να δηλητηριαστούν καταναλώνοντας υπερβολική ποσότητα μελιού πλούσιου σε γραιανοτοξίνη, το οποίο μπορεί να προκαλέσει επικίνδυνες μειώσεις στην αρτηριακή πίεση και τον καρδιακό ρυθμό.
Ο ιατροδικαστής τοξικολόγος Justin Brower ανέπτυξε αναλυτικά στο ιστολόγιό του, Nature’s Poisons:
«Οι γραιανοτοξίνες ασκούν την τοξικότητά τους δεσμεύοντας τα κανάλια ιόντων νατρίου στις κυτταρικές μεμβράνες και εμποδίζοντάς τα να κλείσουν γρήγορα, όπως η ακονιτίνη. Το αποτέλεσμα είναι μια κατάσταση εκπόλωσης στην οποία ιόντα νατρίου ρέουν ελεύθερα στα κύτταρα και η εισροή ασβεστίου αυξάνεται».
Αυτή η διαδικασία μπορεί να οδηγήσει σε μια σειρά συμπτωμάτων που περιλαμβάνουν αυξημένη εφίδρωση, σιελόρροια και ναυτία, είπε ο Brower, σημειώνοντας ότι τα συμπτώματα συνήθως εξαφανίζονται μέσα σε 24 ώρες, όπως συνέβη σε έναν άνδρα στο Σιάτλ που υπέστη δηλητηρίαση από μέλι το 2011.
«Η κατανάλωση περίπου 15-30 gr από το μέλι της τρέλας οδηγεί σε μέθη και τα συμπτώματα εμφανίζονται μετά από μισή έως 4 ώρες. Το επίπεδο δηλητηρίασης δεν εξαρτάται μόνο από την ποσότητα του μελιού που καταναλώνεται αλλά και από τη συγκέντρωση της γραιανοτοξίνης στο μέλι και την εποχή παραγωγής. Σύμφωνα με τους Ozhan et al., η κατανάλωση ενός κουταλιού του γλυκού μπορεί να οδηγήσει σε δηλητηρίαση».
Αν και η Τουρκία καταγράφει περίπου δώδεκα περιπτώσεις δηλητηριάσεων από μέλι της τρέλας ετησίως, μια μελέτη του 2012 που δημοσιεύτηκε στο Cardiovascular Toxicology σημείωσε ότι είναι σπάνιο να πεθάνουν άνθρωποι από την ουσία αυτή, αν και έχουν αναφερθεί περιπτώσεις θανάτων ζώων.
Το μέλι της τρέλας ανά τους αιώνες
Τα παράξενα αποτελέσματα του μελιού της τρέλας έχουν «αιχμαλωτίσει» τους ανθρώπους κοντά στη Μαύρη Θάλασσα για χιλιετίες. Μια από τις παλαιότερες μαρτυρίες προέρχεται από το 401 π.Χ., όταν Έλληνες στρατιώτες περνούσαν στην Τραπεζούντα και βρήκαν άφθονο μέλι. Ο Αθηναίος στρατιωτικός ηγέτης και φιλόσοφος Ξενοφών έγραψε στο βιβλίο του Ανάβασις:
«Ο αριθμός των κυψελών ήταν εξαιρετικός, και όλοι οι στρατιώτες που έτρωγαν από τις κηρήθρες, έχασαν τις αισθήσεις τους, έκαναν εμετό και κανένας από αυτούς δεν μπορούσε να σταθεί όρθιος.
Όσοι είχαν φάει μόνο λίγο έμοιαζαν με ανθρώπους πολύ μεθυσμένους, και όσοι είχαν φάει πολύ έμοιαζαν με τρελούς και μερικοί σαν άτομα στο σημείο του θανάτου.
Έπεσαν στο έδαφος, κατά συνέπεια, σαν να είχε υπάρξει ήττα μαζί με γενική απογοήτευση. Την επόμενη μέρα κανένας από αυτούς δεν βρέθηκε νεκρός και ανέκτησαν τις αισθήσεις τους περίπου την ίδια ώρα που τις είχαν χάσει την προηγούμενη μέρα. Την τρίτη και την τέταρτη μέρα σηκώθηκαν σαν να μην είχε συμβεί τίποτα».
Αιώνες αργότερα, το 67 π.Χ., οι Ρωμαίοι στρατιώτες δεν ήταν τόσο τυχεροί. Καθώς καταδίωκαν τον βασιλιά Μιθριδάτη του Πόντου και τον περσικό στρατό του, βρήκαν μέλι της τρέλας που οι Πέρσες είχαν αφήσει σκόπιμα πίσω τους, σκοπεύοντας να χρησιμοποιήσουν την ουσία ως βιολογικό όπλο. Ο Vaughn Bryant, καθηγητής ανθρωπολογίας στο Texas A&M University, εξήγησε σε ένα δελτίο τύπου:
«Οι Πέρσες μάζεψαν δοχεία γεμάτα ντόπιο μέλι και τα άφησαν για τα βρουν τα ρωμαϊκά στρατεύματα. Έφαγαν το μέλι, αποπροσανατολίστηκαν και δεν μπορούσαν να παλέψουν. Ο περσικός στρατός επέστρεψε και σκότωσε πάνω από 1.000 Ρωμαίους στρατιώτες με λίγες δικές του απώλειες».
Αλλά το συγκεκριμένο μέλι χρησιμοποιήθηκε συχνότερα για μη βίαιους σκοπούς. Οι άνθρωποι στην περιοχή της Μαύρης Θάλασσας καταναλώνουν από καιρό μικρές ποσότητες της ουσίας (περίπου ένα κουταλάκι του γλυκού), σε βραστό γάλα ή μόνο του, τόσο για ευχαρίστηση όσο και ως σπιτικό φάρμακο.
Τον 18ο αιώνα, οι έμποροι στην περιοχή της Μαύρης Θάλασσας πουλούσαν μέλι στους Ευρωπαίους, οι οποίοι έβαζαν στο ποτό λίγη από αυτή ουσία για να απολαύσουν τα πιο ήπια αποτελέσματά του.
Το μέλι της τρέλας σήμερα
Σήμερα, οι μελισσοκόμοι στο Νεπάλ και την Τουρκία εξακολουθούν να συλλέγουν μέλι της τρέλας, αν και αντιπροσωπεύει ένα μικρό κλάσμα της συνολικής παραγωγής μελιού των εθνών. Και οι δύο χώρες επιτρέπουν την παραγωγή, την πώληση και την εξαγωγή, αλλά η ουσία είναι παράνομη σε άλλες χώρες, όπως η Νότια Κορέα, η οποία την απαγόρευσε το 2005.
Ενώ οι ενδιαφερόμενοι αγοραστές στις ΗΠΑ μπορούν να αγοράσουν μέλι της τρέλας από χώρες όπως το Νεπάλ και η Τουρκία, ίσως αξίζει να παραμείνουν στα κανονικά προϊόντα. Εξάλλου, οι λίγες εμπειρίες που δημοσιεύονται στον ιστότοπο του μη κερδοσκοπικού οργανισμού ψυχεδελικής έρευνας Erowid.org δεν ακούγονται πολύ δελεαστικές.
Ένας χρήστης είπε ότι «δεν θα συνιστούσα καν να το δοκιμάσετε». Ένας άλλος χρήστης υπέστη σοβαρή δηλητηρίαση από μέλι αφού πήρε πάρα πολύ, γράφοντας ότι «τα συμπτώματα μπορεί να φαίνονται απειλητικά για τη ζωή» και ότι ελπίζουν ότι η αναφορά του μπορεί να βοηθήσει «κάποιον εκεί έξω να μην κάνει το ίδιο λάθος».
