Περιεχόμενα
Το αποτύπωμα ενός ανθρώπου (Ναπολέων) που κατέκτησε δύο φορές την Ευρώπη, δύσκολα θα μπορούσε να σβηστεί στο πέρασμα των χρόνων. Αντίστοιχα, το αποτύπωμα αυτό θα μπορούσε να «αραχνιάζει» στα ιστορικά βιβλία, στριμωγμένα σε λυγισμένα ράφια δαιδαλωδών βιβλιοθηκών. Ο Ναπολέων, όμως, δεν μπορεί να περιοριστεί απλά σε σελίδες βιβλίων και παρόλο που εσφαλμένως περιγράφεται ως κοντός, ο μύθος του έχει γιγαντωθεί.
Ήταν 1984 όταν ο Τζακ Νίκολσον πλήρωσε περίπου 300.000 ευρώ για τα δικαιώματα ενός φιλμ που θα αφορούσε τη ζωή του Κορσικανού στρατηγού. Θα είχε ενδιαφέρον να δούμε τον τρεις φορές οσκαρικό νικητή να ενσαρκώνει τον Ναπολέοντα. Δυστυχώς, το όραμα του Νίκολσον παρέμεινε όραμα, σε αντίθεση με άλλους ηθοποιούς, όπως οι Χόακιν Φοίνιξ, Μάρλον Μπράντο, Ροντ Στάιγκερ, Ντάνι ντε Βίτο, Γκράουτσο Μαρξ, Ρόουαν Άτκινσον.
Ο Ναπολέων απεικονίστηκε σε φιλμ και μιούζικαλ, τηλεοπτικές σειρές και διαφημιστικά σποτ. Στις τέχνες, σε μυθιστορήματα και σε βιντεοπαιχνίδια. Κι αν οι πολεμικές τακτικές του διδάσκονται ακόμη στις στρατιωτικές σχολές, αυτό που μοιάζει ενδιαφέρον είναι πως τον συναντάμε ακόμη και στην επιστήμη της Ψυχολογίας.
Ο Ναπολέων πρωταγωνιστεί ακόμη στη σύγχρονη ζωή, 250 περίπου χρόνια μετά τη γέννησή του, στο Αζακσιό της Κορσικής, τον 15αύγουστο του 1769. Η ξεκάθαρη επιρροή του στην ποπ κουλτούρα αποδεικνύεται εύκολα στην παρακάτω λίστα.
Ο Ναπολέων και το Σύνδρομο του Μικρού Άντρα
Ο Ναπολέων είχε πολλά προσωνύμια («Ο μικρός δεκανέας», «Ο μικροσκοπικός τύραννος», «Το μικρό κόκαλο») όλα εμπνευσμένα από το ύψος του. Ωστόσο, αυτό μπορεί να είναι ένα από τα μεγαλύτερα fake news του 19ου αιώνα. Στην αυτοψία του, ο γιατρός Φραντσέσκο Αντομάρκι, έγραψε πως ο Ναπολέοντας είχε ύψος ως 1,57. Μόνο που ο γιατρός χρησιμοποιούσε τη γαλλική μονάδα μέτρησης «pouce». Το αγγλικό του αντίστοιχο θα ήταν περίπου 1,70. Αυτό που δεν τον βοηθούσε ιδιαίτερα ήταν πως στους πίνακες της εποχής αποτυπωνόταν να περιβάλλεται από θηριώδεις άντρες της Αυτοκρατορικής Φρουράς.
Φυσικά, ο βρετανικός Τύπος της εποχής με ενθουσιασμό υπενθύμιζε πόσο «μικρός το δέμας» ήταν ο Ναπολέοντας. Στο «Μια Νύχτα στο Μουσείο 2», ο χαρακτήρας που ενσαρκώνει ο Μπεν Στίλερ λέει στον Ναπολέοντα: «Υπάρχει ένα σύμπλεγμα που έχει πάρει το όνομά σου… Είσαι διάσημος λόγω ύψους».
Το σύμπλεγμα στο οποίο αναφερόταν ο Στίλερ είναι η θεωρία του «συνδρόμου του κοντού άνδρα», που προτάθηκε για πρώτη φορά από τον ψυχολόγο Άλφρεντ Άντλερ το 1908. Η θεωρεία αυτή ισχυρίζεται ότι οι μικροσκοπικοί άνδρες αντισταθμίζουν την έλλειψη ύψους με επιθετικές και αυταρχικές συμπεριφορές.
Ωστόσο, οι σύγχρονοι κοινωνικοί επιστήμονες δεν μπορούν να συμφωνήσουν σχετικά με το αν το σύμπλεγμα είναι ένα μεγάλο παραμύθι ή όχι. Μια μελέτη του 2007 από το Πανεπιστήμιο του Lancashire απέρριψε τον μύθο του «συμπλέγματος του Ναπολέοντα».
Ωστόσο, ψυχολόγοι της Εξέλιξης στο Πανεπιστήμιο του Άμστερνταμ το 2018 είπαν ότι «άνδρες με μικρό ανάστημα» που «συναγωνίστηκαν σωματικά» με ψηλότερους συναδέλφους τους, αντέδρασαν με «έμμεση επιθετικότητα» και στη συνέχεια «εμφανίστηκε η ψυχολογία του Ναπολεόντειου συμπλέγματος».
Ναπολέων ο trend setter
Στον Ναπολέοντα άρεσαν τα μεγάλα του καπέλα. Οι μεγάλοι Βρετανοί σκιτσογράφοι της εποχής διακομωδούσαν τον Γάλλο αυτοκράτορα. Σατίριζαν πίνακες του Jacques-Louis David, δημιουργώντας καρικατούρες του Ναπολέοντα σε ένα κωμικά τεράστιο καπέλο.
Όταν ο Ναπολέων «βρέθηκε» στους Sopranos
Ο Ναπολέοντας με το περίφημο δίκερο εμφανίστηκε σε μια αξέχαστη σκηνή στο The Sopranos, στην οποία το «αφεντικό», Τόνι Σοπράνο, επισκέπτεται το σπίτι του Πόλι Γκουαλτιέρι.
Ο Τόνι είχε διατάξει να καεί μια ελαιογραφία που τον αναπαριστούσε να στέκεται δίπλα στο άλογό του, Pie O My. Ο Πόλι είχε σώσει το πορτρέτο από τη φωτιά και το είχε ξαναζωγραφίσει ντύνοντας το αφεντικό του με μια στολή «σαν του Ναπολέοντα». Όταν ο Τόνι κοίταξε τον πίνακα, τον οποίο είχε κρεμασμένο πάνω από το τζάκι, γίνεται έξαλλος στη θέα της στολή του Ναπολέοντα και του δίκερου.
Ο Ναπολέων συναντά τον Doctor Who
Πέρα από την «εμφάνισή» του στη Μάγισσα (Bewitched) και στο Blackadder ως ένας κοντός, χοντρός και θηλυπρεπής Γάλλος που τρομάζει από ένα πυροβολισμό, το 1964 ο Ναπολέων εμφανίστηκε και σε ένα επεισόδιο της σειράς Doctor Who.
Στο συγκεκριμένο επεισόδιο ο Doctor Who ταξιδεύει στο Παρίσι το 1794 και παρακολουθεί το πραξικόπημα κατά του Ροβεσπιέρου, που υποτίθεται ότι οργανώθηκε από τον νεαρό στρατηγό Ναπολέοντα Βοναπάρτη. Το επεισόδιο, που ονομάζεται The Reign of Terror, προκάλεσε μια θυμωμένη επιστολή από τον M.M.G. Oborski, επίτιμο γραμματέα του Ιδρύματος Ναπολέων, ο οποίος έγραψε στο BBC διαμαρτυρόμενος για ιστορικές ανακρίβειες. «Το BBC έχει καθήκον να μην παραπληροφορεί τα παιδιά», έγραψε ο Oborski.
Ανάμεσα στις πολυάριθμες τηλεοπτικές απεικονίσεις του Γάλλου αυτοκράτορα ήταν και η γαλλοκαναδική μίνι σειρά Ναπολέων του 2002 – με πρωταγωνιστή τον Κριστιάν Κλαβιέ – η οποία εκείνη την εποχή έγινε η πιο ακριβή τηλεοπτική μίνι σειρά στην Ευρώπη, με κόστος παραγωγής πάνω από 40 εκατομμύρια ευρώ.
Ο Στίβεν Σπίλμπεργκ φέρεται να σκέφτεται να μετατρέψει το πρωτότυπο έργο του Τζακ Νίκολσον για τον Ναπολέοντα – το οποίο έφτασε στο στάδιο να γράψει ένα σενάριο ο Στάνλεϊ Κιούμπρικ – σε μια νέα τηλεοπτική μίνι σειρά.
Ο Ναπολέων οδήγησε τον Ροντ Στάιγκερ στο αλκοόλ
Ο Ναπολέων παρουσιάστηκε για πρώτη φορά στις κινηματογραφικές οθόνες από τους αδελφούς Λουμιέ το 1897. Η επόμενη σημαντική εμφάνιση του στρατηγού στην οθόνη ήταν όταν τον έπαιξε ο σταρ του βωβού κινηματογράφου Αλμπέρ Ντιεντονέ στην εξάωρη επική βιογραφική ταινία Ναπολέων του Αμπέλ Γκανς, το 1927.
Από τότε, ο Ναπολέων έχει αποτελέσει αντικείμενο αξιομνημόνευτων ερμηνειών. Από τον Μάρλον Μπράντο –στην ιστορική ταινία Désirée του 1954– μέχρι τον τότε 20χρονο Ντένις Χόπερ, στο The Story of Mankind του 1957.
Παρά το γεγονός ότι εξέφρασε τον «θαυμασμό» του για τον Ναπολέοντα, ο Χόπερ τον απεικόνισε ως γκρινιάρη, σε μια ταινία γεμάτη αστέρια στην οποία συμμετείχαν επίσης οι Ρόναλντ Κόουλμαν, Βίνσεντ Πράις, Χέντι Λαμάρ.
Ο βραβευμένος με Όσκαρ Ροντ Στάιγκερ πέρασε άθλιες στιγμές παίζοντας τον Ναπολέοντα στην ταινία Βατερλώ του 1970. Ο Στάιγκερ ήταν σε κατάθλιψη μετά την κατάρρευση του γάμου του με την Κλερ Μπλουμ και περνούσε τον περισσότερο χρόνο του στο δωμάτιό του, καταναλώνοντας μεγάλες ποσότητες ουίσκι Johnnie Walker Red Label.
Ήταν ανήσυχος για το άλογο που θα έπρεπε να ιππεύσει και όταν μια βόμβα εξερράγη σε λάθος σημείο, το άλογο παραλίγο θα τον πετούσε πολλά μέτρα μακριά. Η σκηνή γυρίστηκε ξανά αυτή τη φορά χρησιμοποιώντας ένα ξύλινο άλογο.
Ο Ναπολέων παρουσιάζεται ως μια γελοία φιγούρα στο Love and Death του Woody Allen (τον υποδύεται ο Τζέιμς Τόλκαν). Σατιρίζεται επίσης στο Bill & Ted’s Excellent Adventure. Σε αυτήν την κωμωδία του 1989, στην οποία πρωταγωνίστησε ο Τέρι Καμιλιέρι ως Ναπολέοντας Βοναπάρτης, οι χρονοταξιδιώτες Τεντ Λόγκαν και Μπιλ Πρέστον μεταφέρουν τον Ναπολέοντα από τη διοίκηση του γαλλικού στρατού το 1805 σε μια μικρή πόλη της Καλιφόρνια 183 χρόνια αργότερα. Αφήνουν τον Ναπολέοντα με τον μικρότερο αδερφό του Τεντ, τον Ντίκον, αλλά ο Γάλλος εξαφανίζεται.
Ο μυθιστορηματικός Ναπολέων
Ο Ναπολέων, ο οποίος έγραψε μια νουβέλα του 1795 με τίτλο Clisson et Eugénie για ένα καταδικασμένο ειδύλλιο ανάμεσα σε ένα στρατιώτη και την ερωμένη του (βασισμένο στη σχέση του με την Eugénie Désirée), ήταν ένας αδηφάγος αναγνώστης. Πάντα έπαιρνε μαζί του ένα σημαντικό αριθμό βιβλίων κατά τις πολεμικές του εκστρατείες.
Η ζωή του Ναπολέοντα ήταν επική: η άνοδός του στην εξουσία, η πτώση του από τη δόξα, η καταστροφική του απόφαση να επιχειρήσει να εισβάλει στη Ρωσία το 1812, η συντριπτική του ήττα στο Βατερλώ, η εξορία του. Δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι υπάρχουν χιλιάδες ιστορικά βιβλία και δοκίμια για τον Ναπολέοντα, καθώς και ένας τεράστιος αριθμός μυθιστορημάτων που διαδραματίζονται στην εποχή του Ναπολέοντα.
Μεταξύ των αξιοσημείωτων, φανταστικών εμφανίσεών του, ο Ναπολέων «περνάει» από το Πόλεμος και Ειρήνη του Λέοντος Τολστόι. «Ναπολέων» ονομαζόταν και το γουρούνι – τύραννος στη Φάρμα των Ζώων του Τζορτζ Όργουελ.
Ο Ναπολέων παρέχει επίσης έμπνευση για συγγραφείς του 21ου αιώνα. Το graphic novel του J.W. Clennett, The Diemenois, παρουσιάζει μια εναλλακτική ιστορία, στην οποία ο Ναπολέων Βοναπάρτης δεν πέθανε από καρκίνο του στομάχου. Στο βιβλίο του Clennett, δραπετεύει από το βρετανικό νησί της Αγίας Ελένης, στον Νότιο Ατλαντικό Ωκεανό, και καταφεύγει σε μια γαλλική αποικία της Τασμανίας. Το βιβλίο κέρδισε το βραβείο Silver Ledger για Graphic Novels.
Ο Ναπολέων παραδόθηκε στο Βατερλό, υπενθυμίζουν οι ABBA
Ο Ναπολέων ήταν επιβεβαιωμένα λάτρης της μουσικής – πήγε σε 163 διαφορετικές όπερες – αν και φέρεται να μην είχε ταλέντο στο να παίζει κάποιο όργανο ή να τραγουδάει.
Η δούκισσα d’Abrantès, η οποία απολάμβανε τη στοργή του Ναπολέοντα, δεν έπαψε να μιλάει για τη «θρασύδειλη και παράφωνη» φωνή του. Το 1955, ο κωμικός Σπάικ Μίλιγκαν έγραψε ένα σενάριο για τους Goons που ονομάζεται Napoleon’s Piano, στο οποίο οι Goons πρέπει να κλέψουν το μουσικό του όργανο. «Είναι αυτό που έπαιξε ο Ναπολέοντας στο Βατερλώ», λέει ο Νέντι Σίγκουν.
Στη Eurovision του 1974 οι ABBA τραγούδησαν το μετέπειτα hit, Waterloo, ίσως το πιο διάσημο τραγούδι που αναφέρεται στον Ναπολέοντα. Υπάρχουν, βέβαια, εκατοντάδες άλλα τραγούδια, όπως εκείνα των Coldplay, Ani DiFranco, Al Stewart, The Kinks, Bee Gees και Mark Knopfler. Η Τόρι Έιμος έγραψε το «Joséphine», το οποίο αφορούσε τα συναισθήματα του Ναπολέοντα για την αυτοκράτειρά του κατά τη διάρκεια της ανεπιτυχούς εισβολής του στη Ρωσία.
Ο… κερατάς Ναπολέων του Γκράουτσο Μαρξ
Το 1924, ο Γκράουτσο Μαρξ και τα αδέρφια του πρωταγωνίστησαν σε ένα επιτυχημένο σόου με τίτλο, I’ll Say She Is. Ο Γκράουτσο φορούσε ένα δίκερο καπέλο καθώς έπαιζε τον Ναπολέοντα, τον αφοσιωμένο εραστή της αυτοκράτειρας Τζοσεφίν.
Ο Ναπολέων, σύμφωνα με το σενάριο, βρίσκει τη γυναίκα του στο κρεβάτι με τα αδέρφια του, κατά τη διάρκεια μιας διαμάχης με την Μπλανς Ντιμπουά για την έγκυο φίλη τους, Στέλλα.
Ο Ναπολέων είναι επίσης ο ήρωας θεατρικών έργων σε Αυστρία, Γαλλία, Ιταλία, αλλά και σε ένα Αγγλικό μιούζικαλ του 2000.
Ναπολέων σε παραλήρημα
Ο Λόρδος Μπάιρον είπε ότι ήταν «αδύνατο να μην θαμπωθείς και να μην σε κυριεύσει ο χαρακτήρας του Ναπολέοντα». Αυτή η συντριπτική επίδραση στους ανθρώπους συνεχίζεται ακόμη και στις ημέρες μας, 198 χρόνια από τον θάνατό του, στις 5 Μαΐου 1821 σε ηλικία 51 ετών, εξορισμένος στην Αγία Ελένη.
Ο ψυχολόγος Daniel Freeman έχει γράψει για την Ιστορία των Ψευδαισθήσεων και λέει ότι το φαινόμενο του αυτοκράτορα ξεκίνησε γρήγορα: 14 μιμητές του Ναπολέοντα παρουσιάστηκαν στο Bicêtre Asylum στο Παρίσι το 1840.
Η αυταπάτη έγινε μέρος της ποπ κουλτούρας. Το 1922, ο Σταν Λόρελ – πριν διαμορφωθεί το δίδυμο «Laurel and Hardy» – έπαιξε έναν πωλητή βιβλίων στη μικρού μήκους ταινία, Mixed Nuts.
Αφού ο χαρακτήρας του Laurel δέχεται ένα χτύπημα στο κεφάλι, αρχίζει να πιστεύει ότι είναι ο Ναπολέοντας και πρέπει να εισαχθεί σε ένα ίδρυμα ψυχικής υγείας.
Η ταινία Ναπολέων του Ρίντλεϊ Σκοτ κυκλοφορεί από τις 23 Νοεμβρίου στους κινηματογράφους.
Με πληροφορίες από τον Independent.
