Περιεχόμενα
Η είδηση αναφέρθηκε μεν, αλλά όχι με τον τρόπο και την ένταση που θα έπρεπε. Πιθανότατα θα το πληροφορηθήκατε ότι ο Ρώσος στρατιωτικός blogger Βλάντλεν Τατάρσκι σκοτώθηκε την Κυριακή 2 Απριλίου από έκρηξη βόμβας σε καφετέρια στην Αγία Πετρούπολη. Ο Τατάρσκι, ο οποίος αποδείχτηκε ότι κανονικά ονομαζόταν Μαξίμ Φόμιν, υποτίθεται ότι είχε ραντεβού με εκπροσώπους μιας παραστρατιωτικής ομάδας, που θα του έδιναν πληροφορίες για τον πόλεμο στην Ουκρανία. Τελικά είχε ραντεβού με το θάνατο.
Η δολοφονία του Τατάρσκι έφερε στο προσκήνιο αυτή την δημοφιλή κάστα: Τους στρατιωτικούς bloogers, κανονικούς influencers στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, οι οποίοι μαζεύουν εκατοντάδες χιλιάδες ακόλουθους. Ο ρόλος τους, πάντως, είναι μάλλον σκοτεινός. Η ανεξαρτησία της γνώμης τους αμφισβητείται, όπως και η υποτιθέμενη ελευθερία να μεταδώσουν ό,τι μαθαίνουν και να κάνουν κριτική σε όποιον θέλουν. Παρ’ ότι θεωρητικά έχουν κριτική στάση απέναντι στον ρωσικό στρατό, στην ουσία λειτουργούν ως μηχανισμός προπαγάνδας του Πούτιν. Ένας πολύ αποτελεσματικός μηχανισμός, είναι η αλήθεια.
Με το όπλο στη ζώνη
Ο Τατάρσκι δεν ήταν μια τυχαία φιγούρα. Το κανάλι του στο Telegram αριθμούσε πάνω από 500.000 ακόλουθους, οι οποίοι καταβρόχθιζαν τα videos και τις πληροφορίες που αναρτούσε. Πληροφορίες που έπαιρνε από αμφιλεγόμενες πηγές, ανεξάρτητες, γι’ αυτό και πολλές φορές περιείχαν και επικρίσεις για τις κινήσεις των ενόπλων δυνάμεων και συγκεκριμένων στρατιωτικών.
Η παρουσία του ιδρυτή της ομάδας Βάγκνερ Γεβγένι Πριγκόζιν στην κηδεία του λέει πολλά για την πηγή αυτών των πληροφοριών. Ούτως ή άλλως ο Τατάρσκι υπερηφανευόταν ότι στο παρελθόν είχε υπάρξει ο ίδιος μαχητής, άρα είχε προσωπική σχέση με ανθρώπους που βρίσκονται ακόμα στο μέτωπο και μπορούσε να τους μιλήσει απευθείας. Γεννημένος στην Ουκρανία ο ίδιος, είχε και οικογενειακούς δεσμούς με την περιοχή που βρίσκεται στη φωτιά από το 2014. Είχε αναρτήσει και φωτογραφίες, στις οποίες εμφανιζόταν μ’ ένα όπλο στη ζώνη. Τώρα, τι είδους ανεξάρτητη δημοσιογραφία έκανε, αυτό αφήνεται να το συμπεράνει ο καθένας.
Γεγονός είναι, πάντως, ότι ο Τατάρσκι και όσοι κάνουν την ίδια δουλειά μ’ αυτόν έχουν κληθεί να γεμίσουν ένα κενό. Θεωρούνται ανεξάρτητες φωνές, σε μια Ρωσία όπου αντιπολιτευόμενο μέσο ενημέρωσης δεν υπάρχει ούτε για δείγμα. Το τελευταίο έκλεισε με την εισβολή στην Ουκρανία το 2022. Πλέον η ενημέρωση είναι απόλυτα ελεγχόμενη και οτιδήποτε ξεφεύγει από τα λιτά κρατικά δελτία τύπου θεωρείται θησαυρός. Γι’ αυτό και οι στρατιωτικοί bloggers έχουν πολλούς «δυτικούς» ακόλουθούς: Όλοι τους παρακολουθούν, κι ας μην παίρνουν τοις μετρητοίς όσα αναρτούν. Τα θεωρούν τη μία πλευρά της ιστορίας.
Ανεξάρτητες πληροφορίες ή κεντρική γραμμή;
Το ζήτημα είναι αν οι συγκεκριμένοι bloggers είναι πράγματι ελεύθεροι να αποκαλύψουν πληροφορίες που δεν θέλει η Μόσχα, άσχετα με το τι πιστεύουν όσοι τους ακολουθούν. Τις πηγές πληροφόρησής τους δεν τις αποκαλύπτουν, είναι κι αυτό μέρος του παιχνιδιού. Είναι όντως μεμονωμένοι στρατιωτικοί όσοι τους παρέχουν πληροφορίες ή δίνεται μια κεντρική γραμμή, άρα υπάρχει έλεγχος από το στρατό και σ’ αυτό το κανάλι;
Για τη νομιμοφροσύνη τους στο ρωσικό κράτος και το ρωσικό στρατό, ουδείς αμφιβάλλει. Όλοι έχουν παρελθόν στις ένοπλες δυνάμεις και απόψεις απόλυτα φιλορωσικές, που θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν ακραίες. Φράσεις όπως «ρωσική αυτοκρατορία» και «ορθόδοξη πατρίδα» βρίσκονται πολύ συχνά στα κείμενα και τα τηλεοπτικά τους μηνύματα. Γι’ αυτό και, όπως αποδεικνύεται, ακόμα και η σκληρή κριτική πρέπει να απευθύνεται σε συγκεκριμένες κατευθύνσεις για να «περάσει» την (αυτο)λογοκρισία.
Το Telegram δεν μπορεί να το φιμώσει ο Πούτιν, κι ας προσπάθησε. Η FSB, η ρωσική υπηρεσία πληροφοριών, έχει ζητήσει επανηλειμμένα κωδικούς για συγκεκριμένους λογαριασμούς, αλλά το μέσο αρνείται να τους δώσει. Οι ίδιοι οι bloggers έχουν καταλάβει πώς παίζεται το παιχνίδι κι επιμένουν να καλλιεργούν ένα προφίλ που δίνει ψήγματα ανεξαρτησίας, για να μαζεύουν κόσμο, ενώ κάποια ζωτικά θέματα τα προσπερνούν χωρίς να τα ερευνούν καθόλου.
Στο στόχαστρο στρατηγοί, αλλά όχι σφαγές
Πολλές φορές οι στρατιωτικοί bloggers έχουν βάλει στο στόχαστρο ανώτατους αξιωματικούς του ρωσικού στρατού. Τους κατηγορούν για ολιγωρία, για λάθος χειρισμούς στο πεδίο, για έλλειψη προγραμματισμού. Είναι μια τακτική που θεωρητικά μειώνει το κύρος του στρατεύματος, από την άλλη όμως βολεύει απόλυτα τον Πούτιν. Ο οποίος κάπου πρέπει να ρίξει το φταίξιμο για την παταγώδη αποτυχία της Ρωσίας να τελειώσει τη δουλειά στην Ουκρανία, παρά την αναμφισβήτητη υπεροχή της σε όλους τους τομείς.
Όταν, όμως, η κουβέντα πάει σε φρικαλεότητες του στρατού, οι bloggers σιωπούν. Κανείς δεν έχει ασχοληθεί με συγκεκριμένα ρεπορτάζ. Οι ρωσικές αρχές είναι αμείλικτες σε τέτοιες δημοσιεύσεις, όπως φαίνεται από την περίπτωση του Ίλια Γιασίν. Ο αντιπολιτευόμενος ακτιβιστής καταδικάστηκε για διάδοση «ψευδών πληροφοριών» σχετικά με τον ρωσικό στρατό, αφού ανέφερε για τις σφαγές στη Μπούτσα και φυλακίστηκε για 8,5 χρόνια. Μια άλλη δημοσιογράφος, η Μαρία Πονομαρένκο, καταδικάστηκε σε έξι χρόνια φυλάκιση για μια ανάρτηση στο Telegram σχετικά με μια ρωσική αεροπορική επιδρομή σε θέατρο στη Μαριούπολη που σκότωσε εκατοντάδες, και για την οποία οι ρωσικές αρχές αρνούνται την ευθύνη.
Το πράγμα έχει ξεκαθαριστεί: Οι bloggers είναι θιασώτες του πολέμου και υποστηρικτές του. Κριτικάρουν περισσότερο με παράπονο παρά με εχθρική διάθεση, κατηγορούν τους στρατιωτικούς επειδή θεωρούν ότι πλήττουν τα ρωσικά συμφέροντα. Ακόμα και η Μαρία Ζαχάροβα, η εκπρόσωπος του ρωσικού υπουργείου Εξωτερικών, έχει αναφερθεί στη δουλειά τους λέγοντας ότι χάρη σ’ αυτούς «ο κόσμος βλέπει αληθινά και επιχειρησιακά πλάνα και μαθαίνει πληροφορίες για το τι συμβαίνει στην Ουκρανία».
Η δολοφονία του Τατάρσκι αναλύεται ως ένα μήνυμα. Κάντε τη δουλειά σας, αλλά μην υπερβαίνετε τα όρια. Ποια ήταν αυτά που ξεπέρασε ο Τατάρσκι, δεν έχει γνωστοποιηθεί. Από την άλλη, ακόμα και το ρωσικό καθεστώς αντιλαμβάνεται ότι χρειάζονται. Από τους καταναλωτές των ειδήσεων και των videos έρχεται το συντριπτικά μεγαλύτερο μέρος των εθελοντών, που σπεύδουν να καταταγούν στο στρατό ή να πυκνώσουν τις τάξεις της ομάδας Βάγκνερ. Μια πολύ επικερδής προπαγάνδα, που αποφέρει πολλά λεφτά στους πιο δημοφιλείς απ’ αυτούς. Κι όχι μόνο από τα clicks στα videos.
