Η πρώτη σκέψη μας ήταν ότι πρόκειται για τρολιά. Η δεύτερη ότι πρόκειται για κάποιους γραφικούς, οι οποίοι βρήκαν τον τρόπο να διαφημίσουν τον απομακρυσμένο τόπο τους. Κι όμως, δεν πρόκειται για τίποτε από τα δύο. Το εκλεγμένο 21μελές συμβούλιο των Νησιών Όρκνεϊ, ενός αρχιπελάγους που βρίσκεται λίγο μακρύτερα από τις βόρειες ακτές της Σκωτίας, ανακοίνωσε ότι συζήτησε σοβαρά «εναλλακτικούς τρόπους διακυβέρνησης». Οι οποίοι φτάνουν μέχρι και στην απόσχισή των νησιών από τη Μεγάλη Βρετανία και την ενσωμάτωσή τους στη Νορβηγία!
Μετά τη Σκωτία, λοιπόν, η οποία ετοιμάζεται για ένα δεύτερο δημοψήφισμα σχετικά με την ανεξαρτησία της από τη Βρετανία, ένα ακόμα έδαφος του Ηνωμένου Βασιλείου κάνει γνωστή την πρόθεσή του να αποχωρήσει. Για λόγους που προφανώς έχουν να κάνουν με το επίπεδο ζωής των κατοίκων τους και την προσοχή που (πρέπει να) τους δίνει η κεντρική κυβέρνηση.
Κατ’ αρχάς, λίγη γεωγραφία και ιστορία: Τα νησιά Όρκνεϊ (τα οποία στους παλιούς ελληνικούς γεωγραφικούς χάρτες αναφέρονται ως Ορκάδες) είναι ένα αρχιπέλαγος 70 νησιών, εκ των οποίων 20 κατοικούνται, έξω από τις βόρειες ακτές της Σκωτίας. H συνολική τους έκταση είναι 990 τ.χλμ., δηλαδή κάτι περισσότερο από τη Χίο. Κι εκεί κατοικούν περίπου 22.000 κάτοικοι. Παρά το ότι βρίσκονται στο βορρά, τα νησιά έχουν σχετικά ήπιο κλίμα, η γη είναι πολύ γόνιμη και σχεδόν όλο το έδαφος είναι καλλιεργήσιμο.
Όρκνεϊ: Τα πήραν οι Σκωτσέζοι αντί για προίκα!
Παρά το ότι βρίσκονταν δίπλα στη Βρετανία, αυτά τα νησιά, όπως και το αρχιπέλαγος Σέτλαντ που βρίσκεται βορειότερα, βρέθηκαν για περίπου πέντε αιώνες στη δικαιοδοσία του βασιλείου της Νορβηγίας! Οι Βίκινγκς από τη Σκανδιναβία κατέλαβαν τα νησιά και είτε έδιωξαν, είτε υποδούλωσαν τις ντόπιες φυλές Πίκτων (πρόγονων των σημερινών Σκωτσέζων). Η Νορβηγία κατέλαβε κι επισήμως το αρχιπέλαγος το 875 μ.Χ. και το κράτησε μέχρι το 1.472 μ.Χ.
Εκείνη τη χρονιά, το κοινοβούλιο της Σκωτίας αποφάσισε να καταλάβει τα νησιά, όπως και τα Σέτλαντ, για μια… προίκα που δεν δόθηκε! Ο βασιλιάς Ιάκωβος Γ’ της Σκωτίας παντρεύτηκε το 1469 την Μαργαρίτα της Δανίας, από την οικογένεια των βασιλιάδων της Νορβηγίας. Περίμενε τρία χρόνια να του δώσουν την προίκα που του είχαν υποσχεθεί, αλλά όταν είδε πως η οικογένεια της νύφης δεν έστελνε τα λεφτά, αποφάσισε να πάρει τα νησιά Όρκνεϊ ως αντάλλαγμα. Οι Νορβηγοί δεν υπερασπίστηκαν την κτήση τους κι έτσι και τα δύο αρχιπελάγη έκτοτε ενσωματώθηκαν στο βασίλειο της Σκωτίας. Το οποίο, το 1707 μ.χ. ενώθηκε μ’ αυτό της Αγγλίας για να σχηματίσουν το Ηνωμένο Βασίλειο της Μεγάλης Βρετανίας.
Η κουλτούρα των νησιών, πάντως, ήταν επί αιώνες διαφορετική από αυτήν των σκωτσέζικων χάιλαντς. Το παραδοσιακό σκωτσέζικο κιλτ δεν υπάρχει στα νησιά, ούτε και τα καρό σύμβολα των οικογενειών (ταρτάν), ούτε και οι παραδοσιακές γκάιντες υπήρξαν μέρος της τοπικής μουσικής. Ακόμα και η τοπική γλώσσα που μιλούν σήμερα οι κάτοικοι (εκτός από τα αγγλικά, φυσικά) είναι κάπως διαφορετική, έχει περισσότερα δάνεια από τη Αρχαία Νορβηγική, την παλιά κοινή γλώσσα όλων των Σκανδιναβών.
Απομακρυσμένα καθώς είναι, τα νησιά Όρκνεϊ αφέθηκαν στην ησυχία τους για αιώνες. Η συγκοινωνία τους δε με τις σκωτσέζικες ακτές περιοριζόταν στα απολύτως απαραίτητα. Μόνο τις τελευταίες δεκαετίες άρχισαν οι κάτοικοί τους να διαμαρτύρονται, βλέποντας ότι τα νησιά δεν αναπτύσσονται όπως οι υπόλοιπες βρετανικές επαρχίες.
Ένα από τα πιο δημοφιλή αστεία που κάνουν οι ντόπιοι μεταξύ τους είναι η ερώτηση «πότε επιτέλους θα δώσουμε την προίκα»; Εννοούν, φυσικά, ότι κάποια στιγμή θα αποπληρωθεί η προίκα που είχαν υποσχεθεί πριν από αιώνες στον Σκωτσέζο βασιλιά και τα νησιά Όρκνεϊ θα «επιστρέψουν» στη Νορβηγία. Ή, τέλος πάντως, θα αποκτήσουν ένα διαφορετικό στάτους.
Η πολιτική αυτονομία των νησιών είναι μια κατάκτηση. Το 21μελές συμβούλιο, που κάνει κουμάντο στα τοπικά ζητήματα, δεν εκλέγεται υπό τη σκέπη των βρετανικών πολιτικών κομμάτων, ούτε καν του SNP (Εθνικό Κόμμα της Σκωτίας), ούτε των Φιλελεύθερων Δημοκρατών, τους οποίους ψηφίζουν φανατικά οι κάτοικοί των νησιών Όρκνεϊ από τη δεκαετία του 1950. Η γκρίνια εντάθηκε με τα χρόνια για διάφορες αιτίες (από αγροτικές επιδοτήσεις που δεν δίνονταν μέχρι τα αραιά δρομολόγια που συνδέουν τα νησιά με τις σκωτσέζικες ακτές) και υπήρχε μια διάχυτη αίσθηση εγκατάλειψης από τη Βρετανία.
Αυτό ήταν και το κίνητρο για τον Τζέιμς Στόκαν, πρόεδρο του τοπικού συμβουλίου στα Όρκνεϊ, να συγκαλέσει συζήτηση, στην οποία να εξεταστούν «εναλλακτικοί τρόποι διακυβέρνησης», όπως χαρακτηριστικά είπε σε συνέντευξή του στο BBC.
Ποιοι θα μπορούσαν να είναι αυτοί οι «εναλλακτικοί» τρόποι; Η απόσχιση από τη Βρετανία και η ενσωμάτωση στη Νορβηγία μπορεί να φτιάχνει ωραίους τίτλους, αλλά η αλήθεια είναι πως αποτελεί τη λύση με τις μικρότερες πιθανότητες. Το βρετανικό υπουργείο Εσωτερικών, το οποίο κλήθηκε να σχολιάσει το θέμα με τα Όρκνεϊ, διευκρίνισε ότι «δεν υπάρχει μηχανισμός που να επιτρέπει σε μια επαρχία του Ηνωμένου Βασιλείου να αποσχιστεί από το κράτος».
Αυτό που φαίνεται ότι σκέφτονται οι κάτοικοι των νησιών Όρκνεϊ, τουλάχιστον σε πρώτη φάση, είναι να διεκδικήσουν ένα στάτους ανάλογο με των άλλων νησιών πέριξ της Βρετανίας, τα οποία μπορεί να ανήκουν στο στέμμα, αλλά δεν είναι οργανικά μέρη του Ηνωμένου Βασιλείου.
Τέτοια είναι οι Αγγλονορμανδικές Νήσοι (Τζέρσεϊ, Γκέρνσεϊ) ή το Νησί του Μαν στην θάλασσα της Ιρλανδίας. Τα συγκεκριμένα κράτη αποτελούν τυπικά «κτήσεις του στέμματος», απολαμβάνουν διοικητικής αυτονομίας αν και δεν είναι ανεξάρτητα κράτη, κι έχουν εκμεταλλευθεί τα παράθυρα για να μεταβληθούν σε φορολογικούς παράδεισους και να θησαυρίσουν.
Υπάρχει κι άλλο ένα θέμα, που δεν αναφέρθηκε από τον Στόκαν: Τα πετρέλαια. Επί δεκαετίες η Βρετανία εκμεταλλεύεται τα πετρελαϊκά κοιτάσματα της Βόρειας Θάλασσας, τα οποία θα τα διεκδικούσε η Σκωτία, αν ποτέ γινόταν ανεξάρτητο κράτος. Είναι σίγουρο πως τα Όρκνεϊ, αν και δεν έχουν άμεση σχέση με την πετρελαϊκή βιομηχανία, έχουν στο νου τους ότι θα μπορούσαν να διεκδικήσουν περισσότερα έσοδα από το πετρέλαιο, αν άλλαζαν τα θαλάσσια σύνορα.
Όπως και να’ χει, το πρώτο βήμα έγινε στην περιοχή για να ανοίξει ένα ακόμα θέμα αμφισβήτησης των συνόρων. Το αν η βρετανική (και η τοπική σκωτσέζικη) κυβέρνηση θα προσπαθήσει να το λύσει με διαπραγματεύσεις και παροχές στην τοπική κοινότητα ή θα αδιαφορήσει, θεωρώντας το άνευ σημασίας, μένει να το δούμε.
