Ήταν μια μέρα σαν κι αυτή, πριν από 94 ολόκληρα χρόνια, όταν στο πρωτοσέλιδο του «Ριζοσπάστη» φιλοξενήθηκε επιστολή διαμαρτυρίας του Άλμπερτ Αϊνστάιν. Τι είχε συμβεί και ο μέγιστος επιστήμονς έφτασε σε σημείο να επικρίνει τον Ελευθέριο Βενιζέλο;

Το τηλεγράφημα του Αϊνστάιν απευθυνόταν προς την κυβέρνηση Βενιζέλου. Ο επιστήμονας και μέλος της Επιτροπής Αμύνης των Θυμάτων της Λευκής Τρομοκρατίας στα Βαλκάνια, θέλησε να διαμαρτυρηθεί για τις αποβολές φοιτητών από το Πανεπιστήμιο Αθηνών για τα πολιτικά τους φρονήματα, απαιτώντας την ελευθερία της σκέψης των φοιτητών.

«Ο μέγας καθηγητής των μαθηματικών Αλμπερτ Αϊνστάιν διαμαρτυρήθηκε έντονα στο Βενιζέλο και στη Σύγκλητο του Πανεπιστημίου για τις τελευταίες αποβολές των φοιτητών», έγραφε το πρωτοσέλιδο του «Ριζοσπάστη» στις 23 Μαρτίου 1929.

Και, απευθυνόμενος στον τότε Έλληνα πρωθυπουργό, ανέφερε: «Διαμαρτυρόμαστε εντόνως ενάντια στην αποβολή φοιτητών από το Πανεπιστήμιο. Απαιτούμε την ελευθερία στην εκδήλωση των σκέψεων ανάμεσα στους φοιτητές».

Στο τηλεγράφημα ο Αϊνστάν έγραψε και απευθυνόμενος προς τη Σύγκλητο: «Διαμαρτυρόμαστε εντόνως ενάντια στην αποβολή των φοιτητών που αγωνίστηκαν για τα πολιτικά τους φρονήματα. Απαιτούμε την άμεσο επαναγραφή τους».

Λόγω των πεποιθήσεών τους

Τι είχε προηγηθεί; Στις 12 Μαρτίου 1929 τοιχοκολλήθηκε στο Πανεπιστήμιο Αθηνών η απόφαση του συμβουλίου για την αποβολή πέντε φοιτητών. Η Ελένη Σακελλαρίου και οι Τσαγκαράκης, Μαρκοβίτης, Ματθαίου και Κοβατζίδης, αποβλήθηκαν «δια την εν γένει κομμουνιστικήν δράσιν των», σε μια περίοδο έντονων διώξεων κατά των αριστερών πεποιθήσεων.

Με τηλεγράφημα διαμαρτυρίας προς το Αντιφασιστικό Συνέδριο στο Βερολίνο και την Επιτροπή Αμύνης των θυμάτων της Λευκής Τρομοκρατίας στα Βαλκάνια, οι φοιτητές εξέφρασαν την οργή τους για την «τρομοκρατία που βίωναν», ενώ έστειλαν έγγραφο στον Εκπαιδευτικό Όμιλο και τη Φοιτητική Συντροφιά, καλώντας τους να τους στηρίξουν.

Λίγες μέρες μετά, στις αρχές Απριλίου, άρχισε μια μεγάλη κινητοποίηση των φοιτητών της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών, με αιτήματα δωρεάν εγγραφές και συγγράμματα, αλλά και διευκολύνσεις των φοιτητών στις εξετάσεις. Η φοιτητική διαμαρτυρία διήρκησε περίπου 20 μέρες.

Επαναστάτης

Το όνομα του Αϊνστάιν είναι γνωστό σε όλο τον κόσμο από την περίφημη Θεωρία της Σχετικότητας, που επέφερε επανάσταση στη Φυσική. Όμως, στην ιστορία έμεινε και για τις πολιτικές του πεποιθήσεις, καθώς υπήρξε ένας από τους ριζοσπάστες διανοούμενους απ’ όλο τον κόσμο που απηύθυναν έκκληση για να μην εκτελεστούν χρόνια μετά (1952) ο Νίκος Μπελογιάννης και οι σύντροφοί του.

Το «ιδιώνυμο» του Βενιζέλου

Με αυτό τον νομικό όρο έμεινε στην ιστορία ο νόμος 4229 του 1929, που έπληττε ευθέως τα δημοκρατικά δικαιώματα των Ελλήνων πολιτών, με στόχο την καταστολή της κομμουνιστικής προπαγάνδας και δράσης.

Τιτλοφορούνταν ως «Περί μέτρων ασφαλείας του κοινωνικού καθεστώτος και προστασίας των ελευθεριών των πολιτών». Στο στόχαστρο της καθεστηκυίας τάξεως εκείνης της εποχής, το μικρό σε πολιτική δύναμη ΚΚΕ. Ήταν ένα έγκλημα γνώμης, απαράδεκτο για μία δημοκρατική πολιτεία, με εισηγητή ένα φιλελεύθερο πολιτικό, τον Ελευθέριο Βενιζέλο.

Ιδιώνυμο στη Νομική Επιστήμη ονομάζουμε το έγκλημα εκείνο για το οποίο προβλέπονται ιδιαίτερες ποινές σε σχέση με τα εγκλήματα της γενικής κατηγορίας, όπου αυτό υπάγεται. Ο όρος από το 1929 απέκτησε πολιτική σημασία και σήμανε κάθε κατασταλτικό μέτρο που εφαρμόστηκε έως το 1974 και ποινικοποιούσε την υποστήριξη και διάδοση των κομμουνιστικών ιδεών.

Αντιδράσεις

Η ψήφιση του «Ιδιώνυμου» ξεσήκωσε θύελλα αντιδράσεων, τόσο στο εσωτερικό, όσο και στο εξωτερικό. Την αντίθεσή του εξέφρασε ο νομικός κόσμος της χώρας με αρθρογραφία στα περιοδικά «Θέμις» και «Δικαιοσύνη». Φωνή διαμαρτυρίας ύψωσαν διανοούμενοι, όπως ο Γρηγόριος Ξενόπουλος, η Γαλάτεια Καζαντζάκη, ο Γεώργιος Νιρβάνας, ο Κωνσταντίνος Άμαντος, ο Δημήτρης Γληνός, ο Αλβέρτος Αϊνστάιν και ο Ανρί Μπαρμπίς.

Στα επτά χρόνια της εφαρμογής του έως το 1936, οπότε αντικαταστάθηκε με σκληρότερο νόμο από το καθεστώς της 4ης Αυγούστου, γύρω στα 16.500 πολίτες συνελήφθησαν. Από αυτούς 3.031 καταδικάσθηκαν και εξορίστηκαν στα νησιά Φολέγανδρο, Ανάφη, Αμοργό και Σκύρο. Με δικαστικές αποφάσεις διαλύθηκαν πολλές οργανώσεις και σωματεία, που επηρεάζονταν από το ΚΚΕ.

Στο «ιδιώνυμο» του Βενιζέλου στηρίχθηκαν πλήθος νομοθετημάτων για το ζήτημα της προστασίας του κοινωνικού συστήματος, από τη μεταξική δικτατορία (α.ν. 117/1936) ως και τη μετεμφυλιοπολεμική περίοδο (ν. 509/1947). Αυτού του είδους οι νόμοι έπαυσαν να υφίστανται από τη μεταπολίτευση, με την εφαρμογή του Συντάγματος του 1975.