Ένα βράδυ με αέρα στα τέλη Οκτωβρίου, το ποίμνιο του πατέρα Antonio Pileggi κάνει ουρά κάτω από τη στοά της εκκλησίας των Ιησουιτών του 15ου αιώνα στην πλατεία San Fedele του Μιλάνου. Το θέμα της αποψινής εκκλησίας στο Πολιτιστικό Κέντρο San Fedele, ωστόσο, δεν είναι ο ευαγγελισμός αλλά η ηλεκτρονική μουσική.
Ο 57χρονος Ιησουίτης ιερέας, μια ψηλή και αδύνατη φιγούρα με ένα σταυρό στο λαιμό του, παρουσιάζει μια μουσική βραδιά από τους πειραματικούς ηλεκτρονικούς συνθέτες Maryanne Amacher και τον Tim Hecker, έναν Καναδό του οποίου τα όργανα κινούνται μεταξύ της ευδαιμονίας και του τρόμου.
Οι πιστοί, που κάθονται σιωπηλά μέσα στο πρόσφατα ανακαινισμένο αμφιθέατρο, είναι φοιτητές πανεπιστημίου, λάτρεις της ηλεκτρονικής μουσικής και μεταλλάδες. Τον επόμενο μήνα, ο Pileggi θα φιλοξενήσει μια συναυλία του πληκτρογράφου των Nine Inch Nails, Alessandro Cortini, ο οποίος θα παίξει σε ένα αυτοσχέδιο συνθεσάιζερ Strega.
«Οι μουσικοί που επιλέγουμε είναι άνθρωποι που είναι ανοιχτοί στην πνευματική και ιερή διάσταση», λέει ο Pileggi. «Πολλοί από τους πρώτους εξεπλάγησαν όταν συνάντησαν έναν ιερέα σε ένα μουσικό φεστιβάλ, αλλά τώρα τα νέα έχουν διαδοθεί».
Η θρησκεία και η avant garde μουσική δεν ταιριάζουν προφανώς. Τον Μάιο του τρέχοντος έτους, ακροδεξιοί Καθολικοί διαδηλωτές έκαναν πορεία διαμαρτυρίας έξω από ένα φεστιβάλ drone στο Carnac, στη δυτική Γαλλία, κραδαίνοντας πλακάτ που έγραφαν «Ηλεκτροσυναυλία σε μια εκκλησία – τι κάνουν οι επίσκοποι μας;»
Στη Νάντη πέρυσι, ακτιβιστές απέκλεισαν μια εκκλησιαστική συναυλία της Σουηδής μουσικού των darkwave Anna von Hausswolff. Αλλά στην πλατεία San Fedele, οι στίχοι της Βίβλου και οι ηλεκτρονικοί ήχοι υπάρχουν σε αρμονία.
Το πολιτιστικό κέντρο ιδρύθηκε μεταπολεμικά, με την ιδέα να συνδυάσει πνευματικές και πολιτιστικές διαστάσεις. Οι Pier Paolo Pasolini, Federico Fellini και Marcello Mastroianni ήταν από νωρίς καλεσμένοι και η κρύπτη της εκκλησίας φιλοξενεί μοντέρνα έργα τέχνης των Lucio Fontana και Jannis Kounellis. Αλλά μέχρι να φτάσει εδώ ο πατέρας Pileggi, κανένας δεν ασχολήθηκε με τη μουσική.
Στην… προηγούμενη ζωή του, ο Pileggi ήταν συνθέτης σύγχρονης οργανικής μουσικής, εκπαιδεύτηκε πρώτα στην πατρίδα του, την Καλαβρία και μετά στο Παρίσι, εμπνευσμένος από τους Boulez, Stockhausen, Messiaen. Κατά τη διάρκεια μιας περιόδου εργασίας για το φεστιβάλ σύγχρονης μουσικής Atempo στο Καράκας της Βενεζουέλας, έμαθε πώς να διοργανώνει συναυλίες.
«Δεν πίστευα στον Θεό εκείνη την εποχή, ήμουν ακόμη και λίγο άθεος», θυμάται. «Κάποια στιγμή όμως βρέθηκα σε μια εκκλησία στο Παρίσι, ένα Σάββατο βράδυ, κατά τη διάρκεια μιας λειτουργίας. Δεν ήξερα γιατί, αλλά επέστρεφα κάθε εβδομάδα. Ένιωθα ότι κάτι μέσα μου άλλαζε».
Το 1998, σε ηλικία 32 ετών, εντάχθηκε στους Ιησουίτες και την επόμενη περίοδο πνευματικής διαμόρφωσης, η μουσική απέκτησε διαφορετική σημασία. «Έβλεπα τους ωραίους ψαλμούς που ψάλλονταν στα μοναστήρια, άκουσα τη μουσική της δοξολογίας προς τον Θεό: μάθαινα έναν άλλο τρόπο να βλέπω τη μουσική».
Αφού κλήθηκε στο Μιλάνο από το Βέλγιο το 2009, ο Pileggi άρχισε να διοργανώνει ξανά συναυλίες, εξερευνώντας αρχαία μουσική και σύγχρονους συνθέτες, τζαζ και ζωντανά soundtrack για βωβές ταινίες.
Κάλεσε για πρώτη φορά τον Hecker να πραγματοποιήσει μια συναυλία το 2013 και συνειδητοποίησε ότι υπήρχε μια σκηνή πειραματικών μουσικών που ενδιαφέρονταν ήδη για την πνευματικότητα, αν και όχι μέσω της μορφής της ορθόδοξης θρησκείας.
«Είδαμε ένα νέο κοινό, με το οποίο θέλουμε να ασχοληθούμε», εξηγεί ο Pileggi. Έτσι γεννήθηκε το φεστιβάλ Inner Spaces, αφιερωμένο στις πιο αιθέριες και πνευματικές εκφράσεις της ηλεκτρονικής, ambient και πειραματικής μουσικής.
«Για εμάς, η διάσταση ακρόασης είναι θεμελιώδης. Η πιο σημαντική μας αίσθηση είναι η ακοή. Στη Βίβλο ένα από τα πιο σημαντικά ρήματα είναι το «ακούω», ο λόγος του Θεού πρέπει να ακούγεται», σκέφτεται.
«Και έχω παρατηρήσει ότι η μουσική μπορεί να έχει αυτή τη λειτουργία να διεγείρει την προσοχή προς την ακρόαση. Ακόμα κι αν δεν είναι μια μουσική άμεσα συνδεδεμένη με το ιερό, μας φέρνει πιο κοντά στη διάσταση της εσωτερικότητας, όπου επιστρέφουμε στον εαυτό μας».
Κατά τη διάρκεια της συναυλίας των Hecker και Amacher, το κοινό παρέμεινε καθισμένο καθ’ όλη τη διάρκεια, απορροφημένο από τη μουσική. Στο μεσοδιάστημα, ο γείτονάς του έβγαλε ένα βιβλίο και άρχισε να διαβάζει.
Ο Pileggi λέει ότι οι μουσικοί που έρχονται στο πολιτιστικό του κέντρο κάνουν συχνά πολλές ερωτήσεις σχετικά με την πνευματικότητά του. «Μερικές φορές οι άνθρωποι μου γράφουν για την πνευματικότητα, ζητώντας συμβουλές», λέει. «Σύντομα η ανθρώπινη σχέση μεγαλώνει και μερικές φορές μετατρέπεται σε φιλία».
Τα θέματα πίστης, ωστόσο, παραμένουν ιδιωτική υπόθεση. Δεν είναι απαραίτητο να είσαι πιστός για να παρακολουθείς ή να παίζεις στις συναυλίες, και ο μόνος άνθρωπος της εκκλησίας που είναι παρών είναι ο πατέρας Pileggi. Για εκκλησιαστικά θέματα εξάλλου υπάρχει πάντα η επίσημη εκκλησία στην οποία μπορείς να απευθυνθείς.
