Περιεχόμενα
«Αυτό πρέπει να γίνει το συντομότερο δυνατό» έλεγε ο Vladimir Putin σε συγκέντρωση πολεμικών ανταποκριτών φιλικών προς την κυβέρνηση στο Κρεμλίνο. Αντικείμενο της συζήτησης ήταν η απόφασή του να υπογράψουν συμβάσεις με το ρωσικό υπουργείο Άμυνας όλες οι παράτυπες μονάδες που πολεμούν στην Ουκρανία. Ανάμεσά τους και η ιδιωτική εταιρεία μισθοφόρων του Yevgeny Prigozhin, Wagner.
Η απόφαση του Putin θα έχει ένα ανυπολόγιστο -προς το παρόν- κόστος για τον ίδιο και μια σειρά επιφανών φίλων του, καθώς ο Ρώσος πρόεδρος είχε μόλις κάνει δεκτή την εισήγηση του υπουργού Άμυνας, Sergei Shoigu, ορκισμένου εχθρού του Prigozhin. Ήταν ο Shoigu που ήθελε να ταπεινώσει και να έχει υπό τον έλεγχο του τον αρχηγό της Wagner, ο οποίος είχε γίνει ανεξέλεγκτος.
Ο Prigozhin είχε καταφερθεί εναντίον του υπουργού και των επικεφαλής των στρατιωτικών δυνάμεων της Ρωσίας κατ’ επανάληψη. Ειδικά, μετά την κατάληξη του Μπαχμούτ από τον ιδιωτικό στρατό του -η μόνη στρατιωτική επιτυχία των Ρώσων τον τελευταίο χρόνο. Κρίση μεγαλείου ή απλά ένα ακόμη επεισόδιο σε ένα δραματικό παιχνίδι εξουσίας;
Το διακύβευμα για τον Prigozhin ήταν τεράστιο και είχε εναποθέσει την τελευταία του ελπίδα στον Putin. Πίστευε πως εκείνος δεν θα υιοθετήσει την εισήγηση του υπουργού του. Ήταν 13 Ιουνίου όταν ο Ρώσος ηγέτης ανακοίνωνε την απόφασή του. Το παιχνίδι εξουσίας ανάμεσα στους δύο πολεμοχαρείς «ανθρώπους του προέδρου» είχε πάρει τέλος, αφήνοντας έναν νικητή και έναν ταπεινωμένο. Η απόγνωση του Prigozhin έμελλε να φέρει την πρώτη χαρακιά στο καλοδιατηρημένο προφίλ του Putin. Θα είναι θανάσιμη;
Εσύ τέκνον, Yevgeni;
Ο Vladimir Putin υποστήριξε την άνοδο του Prigozhin αγνοώντας πολλά προειδοποιητικά σημάδια σχετικά με τη Wagner, την εκτός ελέγχου ιδιωτική στρατιωτική εταιρεία. Ο Prigozhin άλλωστε ήταν ο «σεφ» του προέδρου της Ρωσίας, ο άνθρωπος των ειδικών αποστολών εκτός συνόρων του καθεστώτος Putin: Έχοντας εξασφαλίσει αυτοκρατορικά συμβόλαια για την παροχή σίτισης στα σχολεία της Μόσχας και τις ρωσικές στρατιωτικές βάσεις, επιδόθηκε σε επιχειρήσεις στη Μέση Ανατολή και την Αφρική, όπου οι μαχητές του έχουν κατηγορηθεί για αδιάκριτες δολοφονίες και φρικαλεότητες. Λέγεται πως ήταν εκείνος πίσω από τις στρατιές των τρολ της Αγίας Πετρούπολης, οι οποίες ενεπλάκησαν στις προεδρικές εκλογές των ΗΠΑ το 2016.
Ο ίδιος αρνούνταν κάθε σχέση με τη Wagner, μέχρι να ξεκινήσει ο πόλεμος στην Ουκρανία.
Καθώς ο ρωσικός στρατός αποδεικνυόταν κατώτερος των προσδοκιών στα Ουκρανικά σύνορα, το αστέρι του Prigozhin άρχισε να λάμπει, φτάνοντας στο υψηλότερο σημείο με την κατάληψη του Μπαχμούτ. Τότε ήταν που ο αμετροεπής Prigozhin εκμεταλλεύτηκε τη μοναδική, άνευ λογοκρισίας πλατφόρμα κοινωνικής δικτύωσης, το Telegram για να απευθυνθεί στον ρωσικό λαό. Επί μήνες είχε επιδοθεί σε ένα power game με τους επιτελείς του Ρωσικού υπουργείου Άμυνας και η στιγμή ήταν η ιδανική για να τους «αποτελειώσει». Η κριτική και τα ειρωνικά σχόλια για τη ρωσική πολεμική μηχανή σταδιακά μετατράπηκαν σε κριτική για την αναγκαιότητα του πολέμου.
Και όμως, ακόμη κι έτσι, η Μόσχα αιφνιδιάστηκε όταν ο Prigozhin ζήτησε από τους στρατιώτες του να ξεσηκωθούν και να συμμετάσχουν σε μια εξέγερση κατά του ρωσικού Υπουργείου Άμυνας.
Όταν ο Putin αποκοιμήθηκε…
Ο Vladimir Putin γνώριζε πολύ καλά πως το μοναδικό του μέλημα στο εσωτερικό της Ρωσίας ήταν να μην διαταραχθεί η ισορροπία στη Μόσχα και την Αγία Πετρούπολη και η ελίτ των συγκεκριμένων πόλεων να συνεχίσει απρόσκοπτα τις δραστηριότητές της.
Βέβαια, όταν είσαι σε πόλεμο, κάποιος πρέπει να επωμιστεί και αυτά τα πρόσθετα βάρη. Ο κλήρος -διόλου παραδόξως και ατυχώς για εκείνους, έπεσε στον απλό λαό. Οι Ρώσοι στρατιώτες βρέθηκαν να επελαύνουν στην Ουκρανία χωρίς να γνωρίζουν τον λόγο για τον οποίον στέλνονται να σκοτωθούν εκεί. Ο Prigozhin ήταν ο πρώτος που μίλησε για αυτούς τους στρατιώτες που προέρχονται από τα κατώτερα λαϊκά στρώματα, που τους υπερασπίστηκε και φανέρωσε τις χτυπητές αδυναμίες του Ρωσικού στρατού.
Ο Putin από την άλλη είχε ένα καινούργιο παιχνίδι να παίξει: Θα έπρεπε να κρατά υπό έλεγχο όλα τα πιόνια του, στέλνοντας στο σπίτι τους όχι μόνο τους αναποτελεσματικούς, αλλά και τους καιροσκόπους που θα χρησιμοποιήσουν τον πόλεμο για την ταχύτερη ανέλιξή τους.
Συνεργαζόμενος για πάνω από τρεις δεκαετίες με συγκεκριμένους ανθρώπους -τους οποίους κρατούσε λόγω του πλούτου που απολάμβαναν εξαιτίας του, ο Putin ένιωθε πάντοτε μια απειλή για εκείνα τα στελέχη που είχαν εισέλθει στην ιεραρχία του στρατού και των μυστικών υπηρεσιών τα τελευταία χρόνια. Οι συγκεκριμένοι έπρεπε να επιβλέπονται και να ελέγχονται μέσα από μηχανορραφίες τόσο συνεχείς που έγιναν ρουτίνα.
Στην αρχή, ο πόλεμος συνέχισε αυτή τη ρουτίνα: Οι στρατιωτικοί ηγέτες έμοιαζαν να παίζουν «μουσικές καρέκλες» στον ρυθμό που υπαγόρευε ο Putin. Βοήθησε και το γεγονός πως οι πολεμικές επιχειρήσεις δεν θα ενέπνεαν κανέναν ποιητή να γράψει κάτι για τον ηρωισμό των Ρώσων. Ωστόσο, το κύριο μέλημα του Putin παρέμενε η μη αμφισβήτησή του.
Όταν οι φιλοδοξίες του Prigozhin παγιδεύτηκαν στα γρανάζια του Shoigu, o Putin μακιαβελικά έβαλε τους δύο άντρες σε ένα παιχνίδι ανταγωνισμού, το οποίο θα του έδινε τα καλύτερα δυνατά αποτελέσματα. O Prigizhin εξέθεσε τους στρατιωτικούς με την κατάληψη του Μπαχμούτ, αλλά ο Putin έδειχνε να έχει ξεχάσει τους όρους που ο ίδιος είχε θέσει στο παιχνίδι του.
Putin: Είναι ο Βασιλιάς Γυμνός;
Η ένοπλη εξέγερση του Prigozhin κατέδειξε όσα οι επιτελείς του Putin έκρυβαν κάτω από το χαλάκι του προεδρικού γραφείου στο Κρεμλίνο. Η -λίγων ωρών- ένοπλη εξέγερση του Prigozhin προκάλεσε ασύμμετρο χάος. «Οι άνθρωποι ήταν σοκαρισμένοι καθώς δύο πόλεις με πληθυσμό άνω του ενός εκατομμυρίου παραδόθηκαν στον Πριγκόζιν και κανείς δεν έλεγε στους πολίτες τι πρέπει να κάνουν. Αυτό δείχνει αδυναμία» δήλωνε τρεις ημέρες αργότερα στην DW o Mikhail Kasyanov, πρώην πρωθυπουργός της Ρωσίας (2000-2004) κατά τη διάρκεια της πρώτης διακυβέρνησης του Vladimir Putin.
Για χρόνια, το Κρεμλίνο είχε επινοήσει μεθόδους και σχέδια για την αποτροπή μιας φιλελεύθερη, αστικής επανάστασης. Αποδεικνύεται, όμως, ότι η μεγαλύτερη απειλή βρίσκεται στα δεξιά του Putin: Mια εστρατιωτικοποιημένη λαϊκιστική εξέγερση που δεν οδηγείται από κοσμοπολίτες μεταρρυθμιστές αλλά από Ρώσους εθνικιστές. Ο εθνικισμός διαπερνά τη ρωσική κοινωνία και καλλιεργήθηκε ιδιαίτερα μετά την κήρυξη του πολέμου στην Ουκρανία θα μπορούσε. Μια δεξιά προσπέραση από έναν μιμητή του Prigozhin, αυτός είναι πλέον ο μεγαλύτερος φόβος του Putin.
Ένας νευρικός ηγέτης που επέζησε άκομψα από ένα εγχώριο πραξικόπημα είναι πιο επικίνδυνος από έναν απολυταρχικό εν καιρώ πολέμου που πιστεύει ότι είναι ασφαλής στο σπίτι του. Μπορεί όμως με αυτό του το άγχος να επισπεύσει τη δική του πτώση;
Putin ή τανκς;
Η δεξαμενή από την οποία θα αναδειχθεί ο επόμενος αμφισβητίας του Putin δεν θα είναι από την επιχειρηματική ή διανοουμενίστικη ελίτ, αλλά θα προέρχεται από τις δομές της εξουσίας: τον στρατό ή τις υπηρεσίες ασφαλείας. Τα κίνητρα τους, πέρα από την κατάληψη της εξουσίας μπορεί να ποικίλλουν και μετά την απόπειρα Prigozhin, μπορεί και να αυξήθηκαν: Ο φόβος της εκκαθάρισης, ο ανταγωνισμός ανάμεσα σε άλλους «επίδοξους μνηστήρες», ακόμη και η αδυναμία του Putin.
«Αυτή είναι η απαρχή μιας περιόδου αμφισβήτησης… Οι άνθρωποι που στηρίζουν τον Πούτιν, οι υπουργοί του, η ελίτ, οι επιχειρηματίες, θα κάνουν δεύτερες σκέψεις. Είδαν πως το σύστημα του Putin δεν λειτουργεί» υπογράμμιζε ο Kasyanov, συμπληρώνοντας πως «Η σταθερότητα ήταν η βάση πάνω στην οποία κυβερνά ο Πούτιν επί 23 χρόνια. Αυτή η σταθερότητα τίθεται πλέον εν αμφιβόλω. Και ο κόσμος καταλαβαίνει πως πλέον δεν υπάρχει σταθερότητα. Και για αυτό ο Πούτιν έκανε τον συμβιβασμό, για να αποδράσει από αυτήν την κατάσταση».
Ένας συμβιβασμός που ισοδυναμεί με ήττα, σύμφωνα με τον Kasyanov. Μυρίστηκαν άραγε αίμα οι δελφίνοι του Κρεμλίνου; Στην πυκνή ρωσική ιστορία έχουν εμφανιστεί κατά καιρούς διάφοροι «Putin» και «Prigozhin».
O Κοζάκος Stenka Razin ήταν το «ανάλογο» του Prigozhin το 1670. Ηγήθηκε μιας εξέγερσης εναντίον της αριστοκρατίας και του Τσάρου και προσπάθησε να βαδίσει προς τη Μόσχα με έναν στρατό αγροτών. Παρόλο που η εξέγερση καταπνίγηκε και ο Razin αιχμαλωτίστηκε, η αδύναμη τσαρική κυβέρνηση της εποχής βρέθηκε εκτεθειμένη και στους επόμενους αιώνες υπήρξαν διάφοροι άλλοι που εμπνεύστηκαν από το εγχείρημά του. Για τους αυτοκράτορες της Ρωσίας, έχει ένα σαφές μάθημα: ακόμη και μια αποτυχημένη εξέγερση φυτεύει τον σπόρο για μελλοντικές προσπάθειες.
Αντίστοιχα ο Putin, δεν θα πρέπει να ξεχνάει την τύχη του Mikhail Gorbachev. Η απόπειρα πραξικοπήματος τον Αύγουστο του 1991 τον βρήκε εγκλωβισμένο στη ντάτσα του, περικυκλωμένο από εχθρικά στρατεύματα, χωρίς επικοινωνία με τον έξω κόσμο. Ο Gorbachev φαινομενικά παρέμεινε αλώβητος, αφού έπειτα από μερικές ημέρες η απόπειρα απέτυχε. Ωστόσο, ήταν ο Gorbacev που λίγους μήνες αργότερα, τον Δεκέμβριο του ίδιου έτους, θα παραιτούνταν και θα παρακολουθούσε από τη ντάτσα του τη διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης.
