Ποια είναι η πρώτη εικόνα που έρχεται στο μυαλό σου όταν διαβάζεις τη λέξη «πυροσβέστης»; Και μάλιστα μέλος της δασικής πυροσβεστικής, που διακινδυνεύει τη ζωή του για να σώσει δάση και δέντρα; Η εικόνα ενός μπρατσαρά, δυνατού άνδρα με σκληρά χαρακτηριστικά είναι η πιο κοντινή. Στο Βόρνεο της Ινδονησίας, όμως, συμβαίνει το ακριβώς αντίθετο.
Οι πυρκαγιές αποτελούν σημαντική απειλή για τους κατοίκους, τα δάση και την άγρια ζωή του Βόρνεο στην Ινδονησία. Η πυροσβεστική χρειάζεται πολλά άτομα, όχι μόνο για να τις σβήνουν, αλλά και για να περιπολούν και να τις προλαμβάνουν. Η Power of Mama είναι μία απ’ αυτές τις ομάδες εθελοντικής πυροσβεστικής. Με κύριο χαρακτηριστικό, παγκόσμια πρωτοτυπία, ότι αποτελείται αποκλειστικά από γυναίκες.
Η ομάδα αυτή, με χαρακτηριστικό όνομα Δύναμη της Μαμάς, ιδρύθηκε το 2022 για να προστατεύσει την υγεία και τα μέσα διαβίωσης της τοπικής κοινότητας και να βοηθήσει στη διατήρηση του περιβάλλοντος. Το τροπικό δάσος που συνορεύει με το χωριό Νουραϊνι, στα νοτιοανατολικά του Βόρνεο, φιλοξενεί έναν από τους μεγαλύτερους πληθυσμούς ουρακοτάγκων της Ινδονησίας. Είναι επίσης μια περιοχή τυρφώνων (μια παραλλαγή του βάλτου και του έλους), γεγονός που την καθιστά μια σημαντική δεξαμενή άνθρακα.
Ενώ αποτελούν μόλις το 3% της παγκόσμιας επιφάνειας της γης, οι τυρφώνες αποθηκεύουν διπλάσιο άνθρακα από όλα τα δάση του κόσμου. Τον τελευταίο αιώνα, η αυξημένη ζήτηση για δασοκομία και γεωργική γη οδήγησε στην αποξήρανση των τυρφώνων παγκοσμίως, αλλά και σ’ εκείνη την περιοχή.
Η Ινδονησία μπορεί να χαρακτηριστεί το σπίτι των τυρφώνων με τη μεγαλύτερη πυκνότητα άνθρακα στον κόσμο. Η πλειονότητα αυτών των τυρφώνων έχει υποβαθμιστεί σοβαρά για να τροφοδοτήσει την παγκόσμια ζήτηση για φοινικέλαιο, ένα κοινό συστατικό του νοικοκυριού, που καλλιεργείται εκτεταμένα στο Βόρνεο. Μόλις αποξηρανθούν και στεγνώσουν, οι τυρφώνες είναι πιο ευάλωτες σε σοβαρές πυρκαγιές, οι οποίες αποτελούν σημαντικό κίνδυνο για την άγρια ζωή, τους ανθρώπους και τη βιοποικιλότητα που ζουν στη γύρω περιοχή.
Όταν ιδρύθηκε η πυροσβεστική ομάδα Power of Mama το 2022, ακριβώς 44 γυναίκες αποφάσισαν να προσφερθούν εθελοντικά, στην αρχή για περιπολίες και μετά ακόμα και για κατάσβεση πυρκαγιών. Η ομάδα έχει τώρα 92 μέλη από έξι τοπικά χωριά, με ηλικίες από 19 έως 60 ετών. Τα περισσότερα από τα μέλη είναι νοικοκυρές, αλλά και νεότερες εργαζόμενες γυναίκες έχουν ενταχθεί πρόσφατα στη μονάδα.
Οι Mamas, όπως τις αποκαλούν οι χωρικοί, βρίσκονται σε υπηρεσία περιπολίας, επισκέπτονται αγρότες που καλλιεργούν φασόλια, μπανάνες, τσίλι, λάχανο και κολοκύθες. Αυτοί οι αγρότες επί πολλά χρόνια εξασκούν το λεγόμενο «slash-and-burn», κόβω και καίω, μια διαδικασία όπου το δάσος και η άλλη βλάστηση κόβονται και καίγονται για να καθαρίσουν τη γη για καλλιέργεια. Η μέθοδος καλλιέργειας επιτρέπεται από την τοπική κυβέρνηση, εφόσον λαμβάνει χώρα σε έκταση μικρότερη από 20.000 τετραγωνικά μέτρα. Αλλά απ’ ότι φαίνεται, δημιουργεί τεράστιο πρόβλημα.
Στην περίοδο ανάμεσα στο 2001 και το 2022, η ευρύτερη περιοχή έχασε 879.000 εκτάρια δενδροκάλυψης. Συνολικά 1.340 τετραγωνικά χιλιόμετρα (517 τετραγωνικά μίλια), το 15% της συνολικής δενδροκάλυψης, χάθηκαν λόγω πυρκαγιών, σχεδόν η έκταση ολόκληρης της Ρόδου!
Πυροσβεστική και προστασία του περιβάλλοντος
Η πυροσβεστική ομάδα Power of Mama συνεργάζεται στενά με τις αρχές του χωριού για να εντοπίσει ποιοι αγρότες καθαρίζουν τη γη τους βάζοντας φωτιές και να τους ενθαρρύνουν να διατηρήσουν την καύση της γης υπό έλεγχο. Τους βοηθάει, επίσης, να ενισχύσουν την παραγωγικότητα της γης τους ενθαρρύνοντάς τους να χρησιμοποιήσουν οργανικό λίπασμα για να επαναφέρουν το άζωτο στο έδαφος και να ενισχύσουν την ανάπτυξη των καλλιεργειών, αντί να βασίζονται σε μεθόδους που καταστρέφουν.
Κατά τη διάρκεια της ξηρής καλοκαιρινής περιόδου, ο κίνδυνος πυρκαγιάς είναι υψηλότερος, επομένως οι Mamas περιπολούν καθημερινά για να βεβαιωθεί ότι οι πιθανές πυρκαγιές εντοπίζονται όσο το δυνατόν νωρίτερα. Συχνά λαμβάνουν αναφορές από άλλους χωρικούς που πιστεύουν όλο και περισσότερο στο έργο τους για την προστασία του περιβάλλοντος.
Κίνδυνοι υπάρχουν, και είναι πολλοί, όπως συμβαίνει στην πυροσβεστική υπηρεσία σε κάθε άκρη της γης. Οι γυναίκες εκτίθενται σε πολύ καπνό, μπορεί μάλιστα και να εγκλωβιστούν σε μια περιοχή που καίγεται, καθώς το δάσος είναι πολύ πυκνό και δεν υπάρχουν δρόμοι, ούτε καν χωμτόδρομοι. Για να αποφύγουν αυτούς τους κινδύνους, οι γυναίκες φορούν προστατευτικές μάσκες και διδάσκονται πώς να ψεκάζουν τους σωλήνες νερού από ασφαλή απόσταση. Μέχρι σήμερα δεν έχουν σημειωθεί θύματα. Ωστόσο, ορισμένες από τις γυναίκες έχουν τραυματιστεί, ιδιαίτερα όταν έπεσαν από τις μοτοσικλέτες τους ενώ οδηγούσαν σε ανώμαλο έδαφος.
Η αναγνώριση από τους άνδρες κατοίκους των χωριών δεν ήταν καθόλου αυτονόητη. Στην αρχή όλοι γελούσαν με τις μαμάδες που ήθελαν να προστατέψουν τη φύση. Τώρα όχι μόνο τις αναγνωρίζουν, αλλά τις βοηθούν κιόλας και τις προσκαλούν σε συναντήσεις ενημέρωσης. Τον Νοέμβριο του 2023, η πυροσβεστική ομάδα Power of Mama έλαβε το ετήσιο Βραβείο Ασφαλούς Αέρα της Ινδονησίας, για το έργο της στη διασφάλιση καθαρού αέρα για τις τοπικές κοινότητες. Όλοι χάρηκαν κι ένιωσαν περήφανοι. Γυναίκες και άνδρες.
** Με πληροφορίες από BBC.
** Φωτογραφία: Afrianto Silalahi/NurPhoto via Getty Images