Περιεχόμενα
Θάνος Αξαρλιάν. Ήταν καυτό καλοκαιριάτικο μεσημέρι της 14ης Ιουλίου 1992 όταν η Ελλάδα συγκλονίζεται από την απόπειρα δολοφονίας κατά του τότε υπουργού Οικονομικών, Γιάννη Παλαιοκρασσά, στο κέντρο της Αθήνας. Η επίθεση με ρουκέτα, την ευθύνη της οποίας ανέλαβε η (ασύλληπτη έως τότε( τρομοκρατική οργάνωση 17 Νοέμβρη, κόστισε τη ζωή ενός περαστικού, του νεαρού φοιτητή Θάνου Αξαρλιάν.
Ήταν η τρίτη επίθεση της οργάνωσης κατά πολιτικού από το 1975 που πρωτοεμφανίστηκε η τρομοκρατική οργάνωση με τη δολοφονία του σταθμάρχη της CIA στην Ελλάδα Ρίτσαρντ Γουέλς. Είχαν προηγηθεί η απόπειρα δολοφονίας του πρώην υπουργού Δημοσίας Τάξεως και βουλευτή του ΠΑΣΟΚ Γεωργίου Πέτσου (στις 8 Μαΐου 1989) και η δολοφονία του βουλευτή της ΝΔ Παύλου Μπακογιάννη (στις 26 Σεπτεμβρίου 1989).
Στόχος ήταν ο Παλαιοκρασσάς
Ο στόχος της 17Ν ήταν για πρώτη φορά εν ενεργεία υπουργός. Ο Γιάννης Παλαιοκρασσάς επελέγη επειδή ήταν ο διαμορφωτής της φορολογικής πολιτικής της τότε κυβέρνησης του Κωνσταντίνου Μητσοτάκη.
Σε κλάσµατα δευτερολέπτου σπάνε τα τζάµια των γύρω καταστηµάτων από το ωστικό κύµα, ξεπηδούν φλόγες, αρχίζουν να χτυπούν συναγερµοί και ο χώρος γεµίζει από πυκνό καπνό και σκόνη. Ο υπουργός µε µισοκαµένη τη µια πλευρά του προσώπου και η συνοδεία του βγαίνουν αλαφιασµένοι από το όχηµα και προσπαθούν να καταλάβουν τι έχει συµβεί, πού οφείλεται η έκρηξη και εάν όντως στόχος του χτυπήµατος είναι το µέλος της κυβέρνησης. Η θωράκιση της λιµουζίνας, από την πλευρά του οδηγού, έχει υποστεί ζηµιές αλλά δείχνει να έχει αντέξει. Εκεί που πιστεύουν ότι την έχουν γλιτώσει φτηνά και κανείς δεν έχει πάθει κάτι σοβαρό, ακούγονται ουρλιαχτά από τη γωνία…
Στο λάθος σηµείο, τη λάθος στιγµή
Ενας νεαρός βρίσκεται πεσµένος στο πεζοδρόµιο, µπρούµυτα, βουτηγµένος στο αίµα. Φοράει µπλε κοντοµάνικο µπλουζάκι, τζιν παντελόνι και η ηλικία του δεν δείχνει να ξεπερνάει τα 20. ∆εν κινείται. Κόσµος µαζεύεται γύρω του και δεν ξέρει τι θα µπορούσε να κάνει προκειµένου να τον βοηθήσει. Κάποιοι δεν τολµούν να ζυγώσουν, φοβούµενοι για το θέαµα που θα αντικρίσουν. Βλέποντας όµως το αποτρόπαιο θέαµα, ξεσπούν σε κλάµατα.
Ο Θάνος Αξαρλιάν, ένας φοιτητής ηλικίας µόλις 20 ετών, είχε φύγει από το κοσµηµατοπωλείο της οικογένειάς του, όπου βοηθούσε για να εξασφαλίζει ένα χαρτζιλίκι, και πήγαινε σε µια εξωτερική δουλειά. Και τραυματίστηκε θανάσιµα από θραύσµατα ρουκέτας καθώς είχε την ατυχία να βρεθεί στο λάθος σηµείο, τη λάθος στιγµή. Αµέσως ειδοποιείται ασθενοφόρο, αλλά µόλις οι γιατροί τού παίρνουν τον σφυγµό αντιλαµβάνονται ότι είναι πλέον αργά. Ο Παλαιοκρασσάς σοκαρισµένος δεν ξέρει πώς να αντιδράσει. Καταλαβαίνει ότι οι δράστες είχαν βάλει στο στόχαστρο αυτόν, αλλά αυτό που έχει συµβεί είναι να χάσει τη ζωή του ένα αθώο αγόρι.
Το σημείο της επίθεσης
Η επίθεση έγινε σ’ ένα από τα κεντρικότερα σημεία της Αθήνας, στη συμβολή των οδών Βουλής και Καραγεώργη Σερβίας. Οι δράστες, κάτω από τα μάτια αστυνομικών που φρουρούν τα κυβερνητικά κτίρια της περιοχής, κατάφεραν να ανεβάσουν στον πρώτο όροφο του κτιρίου, που βρίσκεται στην οδό Βουλής 14, τη ρουκέτα, το τρίποδο και άλλα εξαρτήματα απαραίτητα για την εκτόξευσή της.
Στις 16:10 ο υπουργός, συνοδευόμενος από τη σύζυγό του και τον οδηγό του, κατέβηκε από το υπουργείο και μπήκε στο θωρακισμένο αυτοκίνητό του. Τη στιγμή που το αυτοκίνητο έστριβε στην οδό Καραγεώργη Σερβίας για να μπει στην οδό Βουλής έγινε η έκρηξη. Η ρουκέτα πυροδοτήθηκε από απόσταση 20 – 30 μέτρων, χωρίς να πλήξει καίρια το στόχο της. Το βλήμα χτύπησε στο κατάστρωμα του δρόμου και άνοιξε κρατήρα ενός μέτρου.
Το υπουργικό αυτοκίνητο υπέστη σημαντικές ζημιές, ενώ καταστράφηκαν ολοσχερώς δύο άλλα αυτοκίνητα. Ο υπουργός βγήκε από το αυτοκίνητο με ελαφρά εγκαύματα στο πρόσωπο, ενώ η γυναίκα του και ο οδηγός του δεν έπαθαν τίποτα. Από τα θραύσματα της οβίδας σκοτώθηκε ακαριαία ο 20χρονος φοιτητής Αξαρλιάν, τραυματίστηκαν πέντε διερχόμενοι πολίτες, ενώ έσπασαν τα τζάμια καταστημάτων και γραφείων.
Το τηλεφώνημα Κουφοντίνα
Όσο οι αστυνοµικές αρχές που έχουν σπεύσει στο σηµείο παίρνουν καταθέσεις και συλλέγουν στοιχεία για τους άνδρες που ενεργοποίησαν τη ρουκέτα µε τη χρήση τηλεχειριστηρίου από ένα πατάρι της οδού Νίκης, το µυστήριο της ταυτότητας των δραστών λύνεται µε ένα τηλεφώνηµα αγνώστου στην εφηµερίδα «Ελευθεροτυπία». Ο καλών θα δηλώσει ότι πίσω από το χτύπηµα βρίσκεται η ακροαριστερή επαναστατική οργάνωση 17 Νοέµβρη και εκφράζει τη λύπη για τον θάνατο του φοιτητή, τον οποίο θα χαρακτηρίσει αργότερα… παράπλευρη απώλεια στον ένοπλο αγώνα κατά του διεφθαρµένου συστήµατος.
Εκείνη την περιόδο, ουδείς γνώριζε ποιος ήταν αυτός ο άνδρας που τηλεφώνησε. Ωστόσο, λίγα χρόνια μετά την εξάρθρωση της 17Ν, αποκαλύφθηκε πως ο άνδρας αυτός ήταν ο «Λουκάς», κατά κόσμον, Δημήτρης Κουφοντίνας. Ο ίδιος το αποκαλύπτει αυτό στο βιβλίο που εξέδωσε: «Εκείνη την εποχή ετοιμάζαμε μια ενέργεια χαμηλής έντασης εναντίον ενός αξιωματούχου του υπουργείου Οικονομικών που ήταν υπεύθυνος για τη τελική διαμόρφωση της φορολογικής πολιτικής της κυβέρνησης. Τότε όμως κατατέθηκε στην οργάνωση μια άλλη πρόταση: Γιατί να μην χτυπηθεί ο ίδιος ο αρχιτέκτονας αυτής της πολιτικής, ο υπουργός Οικονομικών Παλαιοκρασσάς; Θα ήταν μια καίρια ενέργεια, θα ήταν η κορύφωση της δεκαετίας πυκνής δράσης της 17Ν. Η πρόταση εγκρίθηκε ομόφωνα…
Παρά το γεγονός πως η πρόταση έγινε δεκτή, το σχέδιο της ενέργειας η εκτόξευση μιας ρουκέτας έξω από το υπουργείο Οικονομικών συνάντησε πολλές επιφυλάξεις. Αντιπροτάθηκε άλλο σημείο, άλλος τόπος, άλλος τρόπος. Η πρόταση επέμεινε: Μέσα στους καύσωνες του Ιουνίου στην οδό Βουλής, όπου θα γινόταν η ενέργεια, μετά τις 3:30 το απόγευμα ήταν ερημιά».
Οι σοκαριστικές αποκαλύψεις του Τζωρτζάτου
22 χρόνια μετά το περιστατικό, το 2014, ο Βασίλης Τζωρτζάτος με επιστολή του στην «Ελευθεροτυπία» άφησε σαφή υπονοούμενα κατά του Κουφοντίνα για τη δολοφονία Αξαρλιάν.
Στην επιστολή του, ο «Σταμάτης» της 17Ν ανέφερε χαρακτηριστικά ότι η επίθεση κατά του τότε υπουργού Οικονομικών στην πλατεία Συντάγματος είχε αποφασισθεί με δύο βασικές προϋποθέσεις. Αυτές ήταν αφενός να μην υπήρχε κανείς τρίτος μέσα στο αμάξι του υπουργού και, αφετέρου, ότι δεν θα υπήρχαν πεζοί στα πεζοδρόμια της Νίκης προς Καραγιώργη Σερβίας. Την ημέρα που έγινε η ενέργεια παραβιάστηκαν και οι δύο προϋποθέσεις.
Κατά την ίδια τη 17Ν, οι δύο σύντροφοι που παρατηρούσαν απ’ το πατάρι της οδού Νίκης την παρκαρισμένη Μερσεντές μπροστά στο υπουργείο, για να ξεκινήσουν την ενέργεια, δεν είδαν τα δύο κορίτσια που μπήκαν στη Μερσεντές και νόμιζαν ότι μπήκαν στο Audi της Ασφάλειας. Αυτό όμως δεν είναι ακριβές. Όπως αποκαλύφθηκε αργότερα, η δεύτερη ομάδα των τσιλιαδόρων που βρίσκονταν στον χώρο βεβαίωσε ότι τα κορίτσια δεν μπήκαν αστραπιαία στη Μερσεντές.
«Γιατί το πάτησες αφού είχε κόσμο που είναι μέσα στα αίματα;» είπε ένας, και αυτός που πυροδότησε τη ρουκέτα, παρά τις φωνές «θα υπάρχουν και παράπλευρες απώλειες!» απάντησε με τρόπο που ακόμη και σήμερα σοκάρει: «Να το πατήσουμε σήμερα, για να τελειώνουμε». Αργότερα είπε στους υπόλοιπους ότι τον πίεζε η οικογένειά του για να φύγουν για διακοπές, όπως έλεγε στην επιστολή του ο Τζωρτζάτος…
Συμφωνία Μητσοτάκη – Παπανδρέου
Την επίθεση και τη δολοφονία Αξαρλιάν καταδίκασε σύσσωμη η πολιτική ηγεσία. Το νέο χτύπημα των τρομοκρατών έφερε στο τραπέζι του διαλόγου κυβέρνηση και αντιπολίτευση.
Παρά τις επιφυλάξεις που διατύπωσε η κυβέρνηση Μητσοτάκη, αποδέχθηκε τελικά την πρόταση του προέδρου του ΠΑΣΟΚ Ανδρέα Παπανδρέου για συνεργασία με στόχο την πάταξη της τρομοκρατίας ενώ η κυβερνητική επιτροπή αποφάσισε την αναδιάρθρωση της αντιτρομοκρατικής υπηρεσίας.
Εκείνη την εποχή, δε, η 17 Νοέμβρη παρακολουθούσε με απόλυτη μεθοδικότητα το Αμερικανικό Προξενείο της Θεσσαλονίκης. Οι περιγραφές όσων εισέρχονταν και εξέρχονταν από το κτίριο ήταν λεπτομερέστατες, ενώ υπήρχαν καταγραφές όλων των αυτοκινήτων, της μάρκας, του μοντέλου, του χρώματος και του αριθμού πινακίδων.
Το σχέδιο «κατασκοπείας» περιελάμβανε επίσης τις εγκαταστάσεις του Κεντρικού Λιμεναρχείου της Θεσσαλονίκης και του Λιμενικού Σταθμού Μηχανιώνας. «Εδώ μπαίνουμε όποτε θέλουμε», ήταν μία από τις αναφορές για το Σταθμό Μηχανιώνας.
Έως το 1992 είχε συγκεντρωθεί από την οργάνωση όλο το απαραίτητο υλικό για μια σειρά από χτυπήματα. Ξαφνικά όμως, όλα σταματούν. Το σχέδιο εγκαταλείφθηκε για λόγους που ποτέ δεν έγιναν γνωστοί. Όσο μυστηριώδης ήταν η απόφαση να επιλεχθεί η Θεσσαλονίκη ως το «θέατρο» μιας εκτεταμένης τρομοκρατικής ενέργειας, άλλο τόσο ήταν και η αντίστοιχη για την ανάκληση του σχεδίου.
Από εκεί και πέρα, ξεκινάει με εφαλτήριο το θανάσιμο τραυματισμό του Αξαρλιάν το καλοκαίρι του ’92, η περίοδος παρακμής της οργάνωσης, που θα ολοκληρωθεί 10 χρόνια αργότερα με την «αυτοχειρία» της.
Θάνος Αξαρλιάν – Στο σκοτάδι οι έρευνες μέχρι το… 2002
Η μητέρα του Θάνου Αξαρλιάν βρήκε το κουράγιο μέσα στον σπαραγμό της να συγχωρήσει τους δολοφόνους του γιου της: «Φτάνει ο γιος μου να είναι το τελευταίο θύμα». Κοινή εκτίμηση όλων των εφημερίδων της εποχής εκείνης ήταν ότι ο θάνατος του νεαρού προκάλεσε και την αντίστροφη μέτρηση για την οργάνωση, η οποία έχασε μεγάλο μέρος του λαϊκού ερείσματος που διεκδικούσε και αμφισβητήθηκαν όσο ποτέ ο τρόπος δράσης όσο και οι σκοποί της.
Οι έρευνες της Αστυνομίας κινήθηκαν στο σκοτάδι, όπως και τα προηγούμενα 17 χρόνια και μόλις μετά την εξάρθρωση της 17Ν το 2002 αποκαλύφτηκαν τα ονόματα όσων συμμετείχαν στην επίθεση. Στις δίκες που ακολούθησαν ως φυσικός αυτουργός της επίθεσης καταδικάστηκαν σε ισόβια (από τα 11 συνολικά) ο Δημήτρης Κουφοντίνας, ως ηθικός αυτουργός ο Αλέξανδρος Γιωτόπουλος και ως συνεργοί οι αδελφοί Χριστόδουλος και Σάββας Ξηρός, ο Βασίλης Τζωρτζάτος και ο Κώστας Τέλιος.
Ο Τέλιος, ο επονοµαζόµενος «Μάρκος» της 17 Νοέμβρη, όταν άρχισε να ξετυλίγεται το κουβάρι της οργάνωσης το 2002 µε τις συνεχείς συλλήψεις παραδόθηκε αυτοβούλως στις Αρχές. Πριν παρουσιαστεί στην Αστυνοµία όµως, φρόντισε να παραχωρήσει συνέντευξη στην εφηµερίδα «Μακεδονία», στην οποία ανέφερε ότι παρέµενε στην οργάνωση επειδή φοβόταν για τη ζωή του ίδιου και της οικογένειάς του, προσθέτοντας ότι επί της ουσίας αποσύρθηκε από την οργάνωση µετά το χτύπηµα κατά του Παλαιοκρασσά και τον θάνατο του Αξαρλιάν, αποκηρύσσοντας την ένοπλη βία.
Στην κατάθεσή του λίγο μετά τη σύλληψή του ο Χριστόδουλος Ξηρός είχε αναφέρει: «Την ημέρα της ενέργειας εγώ με τον «Σταμάτη» (σσ: Βασίλης Τζωρτζάτος) ήμασταν αρχικά πάνω στο κατάστημα μαζί με τους άλλους δύο και κάναμε τις τελευταίες εργασίες εγκατάστασης και ακολούθως μόλις βγήκε ο Παλαιοκρασσάς από το υπουργείο, κατεβήκαμε τρέχοντας και πήγαμε σε προκαθορισμένα σημεία που είχαμε αφήσει τα μηχανάκια. Ο Σάββας (σ.σ. Ξηρός) και ο Λουκάς (σ.σ. Κουφοντίνας) κατεβαίνουν και αυτοί, περνούν απέναντι στο πεζοδρόμιο και ο ένας πυροδοτεί τις ρουκέτες και ο άλλος τον καλύπτει, χωρίς να γνωρίζω ποιος πάτησε το μπουτόν».
Εις μνήμην
Η μνήμη του Θάνου Αξαρλιάν μαζί με τους υπόλοιπους που έχασαν τη ζωή τους, τιμάται στις 18 Ιανουαρίου.
Η μητέρα του αδικοχαμένου φοιτητή, Σταυρούλα, είχε συγκλονίσει το πανελλήνιο το 2015, όταν ερωτήθηκε για την άδεια που δόθηκε στον Χριστόδουλο Ξηρό και που εκμεταλλεύτηκε για να εξαφανιστεί, είπε πως «θα έπρεπε να σκεφτούν ότι ο γιος μου δεν παίρνει άδεια από κει που βρίσκεται»…
Για τον Θάνο δεν γράφτηκαν τραγούδια, δεν έγιναν πορείες, δεν στήθηκαν προτομές, η μητέρα του βιώνει με αξιοπρέπεια, επί 30 τόσα χρόνια την απώλεια της. Και ο δολοφόνος του ζητάει άδειες και ζητά την αποφυλάκισή του.
