Περιεχόμενα
Το 1986, στις 26 Απριλίου, το Σάββατο του Λαζάρου, μία μεγάλη έκρηξη στον αντιδραστήρα 4 του Πυρηνικού Σταθμού Παραγωγής Ενέργειας του Τσερνόμπιλ προκαλεί το σημαντικότερο πυρηνικό ατύχημα στην ιστορία της ανθρωπότητας.
Η σοβιετική ηγεσία αρχικά είχε κάνει προσπάθειες ώστε να «θαφτεί» και να υποβαθμιστεί το γεγονός, ωστόσο κάθε προσπάθεια απόκρυψης απέτυχε.
Έτσι, την Κυριακή των Βαΐων πρώτοι οι Φινλανδοί επιστήμονες εντοπίζουν στην ατμόσφαιρα αυξημένα επίπεδα ραδιενέργειας, χωρίς όμως να προσδιορίζουν την πηγή, κάτι που γίνεται μέσα στην ημέρα, όταν όλες οι σκανδιναβικές χώρες διασταυρώνουν τις πληροφορίες τους, γεγονός που επιβεβαιώνει σε λίγη ώρα το σοβιετικό πρακτορείο ειδήσεων TASS μεταδίδοντας τη λιτή κυβερνητική ανακοίνωση που μιλά για ατύχημα, μη δίνοντας όμως περισσότερες πληροφορίες.
Η φωτιά εντός του σκασμένου αντιδραστήρα έσβησε μόνη της, δεκατρείς μέρες αργότερα. Το στήσιμο της σαρκοφάγου που τοποθετήθηκε πήρε πέντε μήνες. Όλο εκείνο το διάστημα, σχεδόν ένα εκατομμύριο άνθρωποι εργάστηκαν για να περιορίσουν τη μόλυνση. Πυροσβέστες που έσπευσαν, εν ενεργεία στρατιώτες, έφεδροι που βαπτίστηκαν «εκκαθαριστές», επιστήμονες και τεχνικοί μαζί με ανθρακωρύχους που επιστρατεύτηκαν, απλοί πολίτες.
Εκτέθηκαν όλοι σε υψηλές δόσεις ακτινοβολίας πλένοντας δρόμους, καθαρίζοντας στέγες, κλαδεύοντας δέντρα, κάνοντας μετρήσεις, ισοπεδώνοντας και θάβοντας ολόκληρα χωριά. Καταγράφηκαν μαρτυρίες για ανθρώπους που το χρώμα των ματιών τους άλλαξε εξαιτίας της ραδιενέργειας, πτώματα που ενταφιάστηκαν σε φέρετρα επενδεδυμένα με μόλυβδο, ώστε να μη μολύνουν το έδαφος. Άλλοι αντιμετώπισαν ή αντιμετωπίζουν και σήμερα παράλυση, διάφορες μορφές καρκίνου, καρδιακά και πλήθος άλλων παθολογικών προβλημάτων.
Επί δέκα ημέρες, τα φλεγόμενα πυρηνικά καύσιμα απελευθέρωναν στην ατμόσφαιρα εκατομμύρια ραδιενεργά στοιχεία, σε ποσότητα που αντιστοιχεί σε 200 βόμβες σαν αυτή της Χιροσίμας. Ραδιενεργός σκόνη απλώθηκε πάνω από την Ευρώπη και μέχρι το Βόρειο Πόλο. Χρειάστηκαν 7.000 τόνοι μετάλλου και 400.000 κυβικά μέτρα σιδηροπαγούς σκυροδέματος, προκειμένου να θαφτούν οι εκατοντάδες τόνοι πυρηνικών καυσίμων και ραδιενεργών συντριμμιών μέσα σε μια σαρκοφάγο.
Επισήμως, 31 άνθρωποι πέθαναν λίγο μετά την έκρηξη
Από το 1986 έως σήμερα έχουν χάσει τη ζωή τους περισσότεροι από 25.000 στρατιώτες και πολίτες από την Ουκρανία, τη Ρωσία, τη Λευκορωσία και άλλες Δημοκρατίες της πρώην Σοβιετικής Ένωσης, οι οποίοι εστάλησαν στις εργασίες αποκατάστασης του σταθμού. Σύμφωνα με τον ΟΗΕ, περίπου 8,4 εκατομμύρια άνθρωποι στις τρεις αυτές χώρες έχουν εκτεθεί στη ραδιενέργεια.
Η είδηση του πυρηνικού ατυχήματος στην Ελλάδα
Μέχρι τη Μεγάλη Δευτέρα ο ελληνικός λαός πιστεύει ότι Τσερνόμπιλ και Ουκρανία βρίσκονται πολύ μακριά, αλλά το απόγευμα της ίδιας μέρας ενημερώνεται από την τηλεόραση ότι από τις 18:30 συνεδριάζουν για το ζήτημα «αρμόδιοι φορείς» στον «Δημόκριτο», καθώς και διϋπουργικό όργανο υπό τις οδηγίες του πρωθυπουργού.
Οταν η συνάντηση ολοκληρώνεται, μετά τα μεσάνυχτα, μαθαίνει πως αυτή πραγματοποιήθηκε τελικά στο Πεντάγωνο, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για τη σοβαρότητα του θέματος. Τα πρώτα μέτρα που ανακοινώνονται δεν διαφέρουν με αντίστοιχα άλλων ευρωπαϊκών χωρών: Αποφυγή κατανάλωσης γάλακτος από αιγοπρόβατα και χόρτων. Αντίθετα, δίνονται διαβεβαιώσεις πως δεν υπάρχει κανένα πρόβλημα στο εμφιαλωμένο γάλα, καθώς και στην πόση νερού από δίκτυα ύδρευσης, υπόγεια ρεύματα ή καλυμμένες δεξαμενές.
Ο Τέρενς Κουίκ ανακοινώνει τις πρώτες ειδήσεις για το πυρηνικό ατύχημα το Πάσχα του 1986:
Η Ελληνική Επιτροπή Ατομικής Ενέργειας έβγαλε καθησυχαστική ανακοίνωση στις 3 Μαΐου: «το ραδιενεργό νέφος δεν έχει φτάσει στον ελληνικό χώρο, αλλά ακόμη και αν οι μετεωρολογικές συνθήκες ευνοήσουν τη μεταφορά υπολειμμάτων στη χώρα δεν αναμένεται να σημειωθεί σημαντική αύξηση της ραδιενέργειας γιατί το νέφος θα έχει εξασθενίσει». Συγκρατήστε την ημερομηνία…
Ουσιαστικά τα πρώτα μέτρα της κυβέρνησης έρχονται ακριβώς μετά το τέλος και της επιστροφής των εκδρομέων από την επαρχία! Τότε, από την Τρίτη 6 Μαΐου, μπαίνουν οι πρώτοι περιορισμοί (με την μορφή σύστασης) στην κατανάλωση γαλακτοκομικών και οπωροκηπευτικών προϊόντων.
Αυτό ήταν αρκετό. Επικρατεί πανικός και τα ράφια των σούπερ μάρκετ αδειάζουν.
Στην πραγματικότητα το ραδιενεργό νέφος είχε μπει στην Ελλάδα από τα βόρεια σύνορά μας, τα ξημερώματα της επόμενης του Πάσχα, λίγες ώρες δηλαδή μετά το πατροπαράδοτο σούβλισμα του οβελία. Σύμφωνα με τους επιστήμονες μάλιστα είχε χρειαστεί περίπου 24 ώρες για να καλύψει ολόκληρη τη χώρα.
Παραμένουν ακόμη άγνωστοι οι λόγοι της τραγωδίας
Οι ακριβείς λόγοι που οδήγησαν σ’ αυτή την τραγωδία παραμένουν άγνωστοι. Διαφαίνεται, όμως, ότι σημαντικό ρόλο έπαιξε μία σειρά αλυσιδωτών παραγόντων, όπως τα ανεπαρκή συστήματα ασφαλείας και προστασίας του αντιδραστήρα, καθώς και οι λανθασμένοι χειρισμοί (ίσως και χωρίς σχετική εξουσιοδότηση) των ελλιπώς καταρτισμένων εργαζομένων.
Το μοιραίο εργοστάσιο του Τσερνόμπιλ έκλεισε οριστικά το Δεκέμβριο του 2000, ύστερα από διεθνείς πιέσεις που δέχθηκε η κυβέρνηση της Ουκρανίας και υπό το φόβο νέων πιθανών εκρήξεων στους πεπαλαιωμένους αντιδραστήρες του.
