Το ταπεινό σακάκι που κάποτε φορούσαν οι εργάτες στον αχυρώνα και στις αγροτικές εργασίες μεταμορφώθηκε σε It-item. Ως τάση, αποτελεί προδοσία των εργατικών ριζών των ενδυμάτων στις ΗΠΑ και το Ηνωμένο Βασίλειο -ή μήπως «τιμά την αντοχή και την ανθεκτικότητα» που αντιπροσωπεύουν;
Ο αχυρώνας, η αγγαρεία και το donkey jacket είναι πλέον η αγία τριάδα των δροσερών παλτών. Αυτά τα ενδύματα εργασίας -που κάποτε τα φορούσαν αποκλειστικά για τον σκληρό μόχθο και τη χειρωνακτική εργασία, είναι τώρα η στολή de rigueur των hipsters και των fashionistas της μεγαλούπολης. Αλλά αυτά τα σύγχρονα βασικά κομμάτια της γκαρνταρόμπας έχουν μια περίπλοκη και, κατά καιρούς, ταραχώδη πολιτική και πολιτιστική ιστορία.
Η άνοδος του σακακιού… αχυρώνα
Το φθινόπωρο και γενικότερα οι χειμωνιάτικες μέρες με υψηλές θερμοκρασίες είναι η εποχή του σακακιού αχυρώνα, όπως αποδεικνύεται, με την Hailey Bieber, την Dua Lipa και την Alexa Chung να είναι θαυμάστριες του στυλ. Η Vogue αποκάλεσε το σακάκι αχυρώνα «It-item», ο Guardian το περιέγραψε ως «κατάλληλα χρήσιμο, αλλά και οπτικά ευχάριστο» και το Marie Claire το χαρακτήρισε ως «το μοναδικό παλτό που πρέπει να φορέσεις αυτή τη στιγμή».
Με χρώμα που κυμαίνεται από το πράσινο του αυγού της πάπιας έως το βαθύ καστανό και τη μουσταρδί Dijon, το σακάκι αχυρώνα αναγνωρίζεται από την απλότητα, τη λειτουργικότητά του (όπως υποδηλώνει το όνομά του, αρχικά φοριόταν για τον καθαρισμό των στάβλων) και τις ευρύχωρες τσέπες του.
Παρόμοια αισθητική με το iconic κλασικό βρετανικό μπουφάν Barbour, το σακάκι αχυρώνα απογειώθηκε μετά την επίδειξη της Prada στην πασαρέλα για την άνοιξη/καλοκαίρι 2024, αλλά η ευκολία με την οποία το σακάκι αχυρώνα ταιριάζει στην καθημερινή ζωή μπορεί να είναι αυτό που το έκανε τόσο δημοφιλές και ελκυστικό.
«Νομίζω ότι υπάρχει μια αβίαστη αίσθηση που πηγάζει από αυτά τα ρούχα. Το οποίο είναι κάπως αστείο, επειδή είναι ρούχα εργασίας, φτιαγμένα για χειρωνακτική εργασία. Είναι λειτουργικά. Αλλά έχει επίσης μια πραγματική καρδιά και ψυχή», λέει ο Άλμπερτ Μουζγκίζ στο BBC. Ο Μουζγκίζ είναι ιστορικός μόδας και influencer των μέσων κοινωνικής δικτύωσης -γνωστός στο Instagram ως EdgyAlbert, το βίντεο του στο TikTok για τα παλτά αγγαρείας έχει περισσότερες από 75.000 προβολές.
Ο Μουζγκίζ είναι εξοικειωμένος με την πολιτική των παραδοσιακών εμπορικών σημάτων ρούχων εργασίας των ΗΠΑ -ονόματα όπως η Carhartt και η Dickies και πρωτοπόροι όπως η Levi Strauss. Φυσικά αυτές οι μάρκες διαθέτουν στις συλλογές τους τα δικά τους μπουφάν αχυρώνα και αγγαρείας, όπως το εργασιακό μπουφάν Detroit της Carhartt WIP και το Dickies duck canvas, μπουφάν που οι διασημότητες και οι λάτρεις της μόδας έχουν φορέσει είτε για το συνδυάσουν με ένα φόρεμα και ένα ζευγάρι στιλέτο, είτε για να το ρίξουν πάνω από τζιν για ένα πρωινό τρέξιμο για καφέ.
Αλλά γιατί είναι τόσο δημοφιλές τώρα; «Αυτή τη στιγμή λαχταράμε πράγματα με ουσία. Και αυτά τα κοψίματα των ρούχων εργασίας κολακεύουν πολλούς ανθρώπους. Είναι unisex, είναι φτιαγμένα για να κινούνται με το σώμα σας», λέει η Μουζγκίζ στο BBC. «Λατρεύω αυτά τα πράγματα επειδή η ιστορία τους είναι τόσο πλούσια και ταυτόχρονα τόσο πανταχού παρούσα. Είναι κάτι σαν ένα ερωτικό γράμμα σε μια εποχή που έχει περάσει στις ΗΠΑ και δεν θα επιστρέψει ποτέ, είχαμε αυτή την εποχή και έχει περάσει.
«Τα πράγματα δεν κατασκευάζονται με ακεραιότητα, με τον ίδιο τρόπο που γινόταν παλιά. Και σε μια πολύ λογική τιμή, αν είστε τυχεροί και έξυπνοι, μπορείτε να αποκτήσετε αυτό το κομμάτι της ιστορίας που μπορείτε να φοράτε κάθε μέρα και θα ταιριάζει με τα πάντα».
Το κλασικό παλτό αγγαρείας
Όπως το σακάκι αχυρώνα, έτσι και το παλτό αγγαρείας ταιριάζει με τα πάντα. Το μπλε μπουφάν αγγαρείας φτιάχτηκε για να αντέχει στη βρωμιά της εργασιακής ζωής. «Παλιά, έπαιρνες μια βούρτσα και απλώς βούρτσιζες τη βρωμιά… Τα ρούχα ήταν ένα κομμάτι επένδυσης. Και επιστρέφουμε και πάλι σε αυτό το είδος νοοτροπίας», λέει στο BBC ο Μοχσίν Σαγίντ, σχεδιαστής και ιστορικός του denim.
Το αρχικό σακάκι ή παλτό ήταν ένα σακάκι με κουμπιά, φαρδιές τσέπες και γιακά -ο Paul Newman φορούσε ένα τέτοιο στην ταινία Cool Hand Luke. Θεωρείται ότι προέρχεται από τη Γαλλία του 19ου αιώνα, το σακάκι είχε φαρδιά εφαρμογή και φαρδιές τσέπες, ήταν κατασκευασμένο για τη μεταφορά εργαλείων και είχε χρώμα indigo, που αναφέρεται ως bleu de travail. Από τη Γαλλία, το σακάκι αγγαρείας έφτασε στις ΗΠΑ, όπου φοριόταν επίσης για σωματική εργασία, όπως οι σιδηροδρομικές εργασίες. Το μπλε του σακακιού αγγαρείας οδήγησε τελικά στον όρο στις ΗΠΑ «blue-collar worker».
Έτσι, τώρα που το σακάκι αγγαρείας φοριέται συχνότερα από εκείνους που η σωματική τους εργασία εκτείνεται στο να συνδέουν ένα φορητό υπολογιστή, κινδυνεύουμε να διαγράψουμε μια ολόκληρη πολιτιστική ιστορία;
Μήπως αυτές οι στολές της εργατικής τάξης συνυπάρχουν ή οικειοποιούνται από μια κουλτούρα (κυρίως) της μεσαίας τάξης; «Από τη στιγμή που ένα ρούχο βγαίνει από το αρχικό του πλαίσιο, γίνεται αντικείμενο μόδας», λέει στο BBC η Ντόρις Νοτμοζλάι-Λάντνερ, καθηγήτρια στο Fashion Institute of Technology.
«Υπόκειται στον κύκλο της μόδας και, ως εκ τούτου, στις ιδιοτροπίες της κοινής γνώμης. Αυτό συμβαίνει σήμερα με τα ρούχα εργασίας, όπως τα μπουφάν αχυρώνα και τα παλτό αγγαρείας, τα οποία, όπως υποδηλώνει και το όνομά τους, δημιουργήθηκαν αρχικά για να προσθέσουν λειτουργική αξία στους εργάτες σε αγροκτήματα και χειρωνακτικές εργασίες, με στρατηγικά τοποθετημένες τσέπες και θηλιές για σφυριά.
Ορισμένες από τις σύγχρονες, μοντέρνες εκδόσεις δεν περιλαμβάνουν τα χαρακτηριστικά που χαρακτηρίζουν αυτά τα μπουφάν στο αρχικό τους πλαίσιο. Αλλά δεν είναι η πρώτη φορά που τα ρούχα εργασίας, ένα είδος στολής, έχουν μπει στη μόδα. Κοιτάξτε τη δεκαετία 1970-80, όταν τα ρούχα εργασίας ήταν μέρος της antifashion statement τα οποία φορούσαν οι πανκς, μία τάση η οποία στη συνέχεια υιοθετήθηκε από τη λαϊκή μόδα.
Προέλευση του donkey jacket
Μπορεί τα σακάκια αχυρώνα και αγγαρείας να ξεφεύγουν εύκολα από τις ρίζες τους στην εργατική τάξη, αλλά ένα σακάκι που τιμά την καταγωγή του είναι το donkey jacket.
Φορέθηκε από τον έμπορο άνθρακα Σίλιαν Μέρφι στην πρόσφατη ταινία Small Things like These, επανήλθε επίσης στο προσκήνιο με την 40ή επέτειο της απεργίας των ανθρακωρύχων φέτος και τα ντοκιμαντέρ που την τιμούν, με το σακάκι να εμφανίζεται στις γραμμές απεργίας της Αγγλίας και της Ουαλίας. Οι λιανοπωλητές και οι μπουτίκ εξακολουθούν να τα πωλούν -τα donkey jacket του Drake κοστίζουν 995 λίρες, πολύ μακριά από τους μισθούς ενός ανθρακωρύχου το 1984.
«Είμαι σίγουρος ότι οι άνθρωποι που εφηύραν αυτά τα ενδύματα εργασίας τη δεκαετία του 1880 πιθανώς γυρίζουν στον τάφο τους και λένε: «Θεέ μου, 400 λίρες, αυτό είναι μισθός πέντε ετών»», γελάει ο Μοχσίν.
Αλλά, σύμφωνα με τον Μουζγκίζ, η ιδέα ότι αυτά τα κομμάτια είναι γελοία πιο ακριβά από τις αρχικές τους εκδοχές, είναι σε μεγάλο βαθμό ένας μύθος. «Με κάθε fashion statement, υπάρχουν άνθρωποι που τη φορούν με ευαίσθητο τρόπο και άνθρωποι που παίζουν με το ντύσιμο. Έχουμε μουδιάσει τόσο πολύ με τα πράγματα που κοστίζουν τόσο λίγο… ακόμη και όταν τα ρούχα εργασίας χρησιμοποιήθηκαν για πρώτη φορά κυρίως για την εργασία, εξακολουθούσαν να είναι συχνά απίστευτα ακριβά.
Η αγορά ενός ζευγαριού Levi’s για έναν ανθρακωρύχο τις πρώτες μέρες ισοδυναμούσε με έναν ή δύο μηνιαίους μισθούς».
Το αρχικό donkey jacket ήταν κατασκευασμένο από μαύρο ή σκούρο μπλε πυκνό μάλλινο ύφασμα Melton χωρίς επένδυση, με σκληρό γιακά και χωρίς αεραγωγό στην πλάτη -γεγονός που το καθιστούσε ιδανικό για προστασία από το κρύο, τις δύσκολες καιρικές συνθήκες και τις αντίξοες συνθήκες. Τα δερμάτινα μπαλώματα απέτρεπαν τη φθορά του μαλλιού, καθώς οι εργάτες μετέφεραν βαριά αντικείμενα στους ώμους τους.
Παρά τη σύνδεσή του με τους Ουαλούς ανθρακωρύχους, το σακάκι προέρχεται στην πραγματικότητα από την Αγγλία. Ο Βρετανός υφασματέμπορος Τζορτζ Κέι, από το Staffordshire, το σχεδίασε για ναυτικούς που εργάζονταν στην κατασκευή του καναλιού Manchester Ship Canal, στις λεγόμενες «μηχανές γαϊδούρας», τα ατμοκίνητα βαρούλκα που χρησιμοποιούνταν σε πολλές βιομηχανίες, συμπεριλαμβανομένων των ορυχείων, της υλοτομίας και της ναυτιλίας (εξ ου και το όνομα).
Ο Σάιμον Γουιτάκερ, ιδρυτής του Master Debonair, λέει στο BBC: «Νομίζω ότι είναι ένα από εκείνα τα κομμάτια που λένε πολλά χωρίς να λένε τίποτα. Αρχικά, φτιάχτηκε για εργάτες που χρειάζονταν κάτι σκληρό και ζεστό -πρακτικό και φθηνό.
Κατά τη διάρκεια των απεργιών των ανθρακωρύχων στις δεκαετίες του 1970 και του ’80, έγινε ένα εμβληματικό σύμβολο ενότητας και ανθεκτικότητας. Συγκροτήματα όπως οι Bronski Beat και οι Dexy’s Midnight Runners το υιοθέτησαν, θέλοντας να δείξουν την αλληλεγγύη τους σε αυτό το εργατικό πνεύμα. Ήταν τραχύ, ακατέργαστο και ταίριαζε απόλυτα με το στυλ τους.
«Τώρα, το να βλέπουμε μάρκες υψηλών προδιαγραφών, όπως η Drake’s, να το πωλούν για εκατοντάδες, ακόμη και χιλιάδες, είναι ένα δίκοπο μαχαίρι», λέει ο Γουιτάκερ. «Από τη μία πλευρά, θα μπορούσαμε να πούμε ότι πρόκειται για ταξική οικειοποίηση, παίρνοντας ένα ρούχο που προήλθε από την ανάγκη και μετατρέποντάς το σε είδος πολυτελείας. Αλλά στην πραγματικότητα πιστεύω ότι υπάρχει αξία στο να φέρουμε αυτά τα κομμάτια στην κυρίαρχη μόδα. Διατηρεί την ιστορία ζωντανή με έναν φρέσκο τρόπο, και αν γίνει με περίσκεψη, είναι ένα νεύμα προς το παρελθόν, τιμώντας τη δύναμη και την ανθεκτικότητα που αντιπροσωπεύει».
Το donkey jacket δεν ήταν απλώς ένα ζεστό και πρακτικό σακάκι για τα ορυχεία: σηματοδοτούσε επίσης την αποκλειστικότητα. Ο χρήστης του Reddit, CrocodileJock, λέει στο BBC: «Το donkey jacket είναι ένα από τα αγαπημένα μου είδη: Το πιο ωραίο πράγμα σε αυτά ήταν ότι δεν μπορούσες να τα αγοράσεις πουθενά. Δημιουργούνταν από διάφορα σωματεία και επιχειρήσεις κοινής ωφέλειας για εργάτες, οπότε είτε έπαιρνες ένα επειδή είχες μια χειρωνακτική εργασία, είτε είχες έναν φίλο που είχε ένα».
Σε αντίθεση με το σακάκι του αχυρώνα ή το σακάκι της δουλειάς, το donkey jacket δεν ξεπέρασε το καθεστώς του ως εργατικό, ακόμη και όταν ο βουλευτής των Εργατικών Μάικλ Φουτ αναφέρθηκε ότι το φορούσε (στην πραγματικότητα ήταν ένα «σακάκι Jaeger από τα Harrods»), αλλά εξακολουθεί να είναι ένα ισχυρό οπτικό σύμβολο μιας ταραχώδους περιόδου της βρετανικής ιστορίας.
«Πιστεύω ότι τα ρούχα εργασίας είναι κάτι περισσότερο από μια τάση. Νομίζω ότι τα ρούχα εργασίας είναι κάτι που πάντα ήταν και θα είναι ένα σημαντικό μέρος της γκαρνταρόμπας των ανθρώπων», λέει ο Μουζγκίζ.
Το διαδίκτυο έχει εκδημοκρατίσει τη μόδα, καθιστώντας ευκολότερη από ποτέ την πρόσβαση σε τάσεις και στυλ, αλλά μαζί με αυτό έρχεται και η αίσθηση της κόπωσης της μόδας. Έτσι, είναι λογικό πολλοί άνθρωποι να επαναστατούν ενάντια στη γρήγορη μόδα και να αναζητούν κλασικά κομμάτια που ξεπερνούν τις φευγαλέες τάσεις και είναι μακράς διαρκείας, πρακτικά και διαχρονικά.
