Περιεχόμενα
Μπορεί το βόρειο ημισφαίριο να πέρασε τη χρονική περίοδο που ζει τη συντομότερη μέρα του, αλλά ο χειμώνας απέχει πολύ από το να τελειώσει. Μετά τη λάμψη των εορταστικών εορτασμών, ο Ιανουάριος μπορεί να είναι ο πιο σκοτεινός μήνας για πολλούς.
Δεν είναι μόνο τα συναισθήματά μας που επηρεάζονται. Μια πρόσφατη επιστημονική εργασία, που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Perspectives on Psychological Science, διερευνά τους διάφορους τρόπους με τους οποίους οι εποχές μπορούν να επηρεάσουν τον εγκέφαλό μας, ξεκινώντας από τις σεξουαλικές μας ορέξεις μέχρι τη νοημοσύνη και την κοινωνική μας δραστηριότητα. Όλα αυτά συνδέονται σε μία λέξη, στην Εποχική Συναισθηματική Διαταραχή.
Αν και είναι ευρέως αποδεκτό ότι πλάσματα όπως οι καναδικές χήνες ή οι μαύρες αρκούδες προσαρμόζουν τη συμπεριφορά τους στην εποχή του χρόνου, αυτές οι λεπτές παραλλαγές στην ανθρώπινη ψυχολογία έχουν συζητηθεί πολύ λιγότερο. Μπορεί όμως να είναι απαραίτητες για την κατανόηση της λήψης αποφάσεων και της ευημερίας μας.
Εδώ είναι μερικά από τα πιο αξιοσημείωτα ευρήματα που έχουν τραβήξει την προσοχή των ερευνητών:
Διάθεση. Η ύπαρξη της χειμερινής κατάθλιψης, γνωστής ως «εποχιακή συναισθηματική διαταραχή» είναι πλέον ευρέως αποδεκτή. Τα συμπτώματα περιλαμβάνουν επίμονη θλίψη ή άγχος που διαρκεί για τουλάχιστον δύο εβδομάδες, αίσθηση απελπισίας και αναξιότητας, μειωμένη ενέργεια, υπερκατανάλωση τροφής και περισσότερες ώρες ύπνου.
Πολλοί άνθρωποι μπορεί να βιώσουν μια υποτονική διάθεση χωρίς να πληρούν όλα τα κριτήρια για μια κλινική διάγνωση για την «εποχιακή συναισθηματική διαταραχή». Αυτή η γενική μελαγχολία είναι γνωστή ανεπίσημα ως «χειμωνιάτικο μπλουζ» και η έρευνα δείχνει ότι είναι ευρέως κοινή.
Στις αρχές της δεκαετίας του 2010, ερευνητές από το Πανεπιστήμιο Cornell στην Νέας Υόρκη, ανέλυσαν το περιεχόμενο 509 εκατομμυρίων tweets από 84 χώρες. Βρήκαν μια συσχέτιση μεταξύ της αλλαγής των ωρών της ημέρας και του συναισθηματικού περιεχομένου των αναρτήσεων: καθώς οι μέρες τον χειμώνα μίκραιναν, οι χρήστες έτειναν να χρησιμοποιούν λιγότερες θετικές λέξεις.
Υπάρχουν πολλές πιθανές εξηγήσεις για το χειμερινό μπλουζ και την «εποχιακή συναισθηματική διαταραχή». Μια δημοφιλής θεωρία είναι ότι τα μειωμένα επίπεδα φωτός παρεμβαίνουν στο βιολογικό ρολόι του σώματος, γνωστό ως «κιρκάδιος ρυθμός», το οποίο μπορεί με τη σειρά του να βλάψει την υγιή ρύθμιση των νευροδιαβιβαστών που εμπλέκονται στη συναισθηματική επεξεργασία.
Αυτό έχει εμπνεύσει τη φωτοθεραπεία, η οποία χρησιμοποιεί ειδικούς λαμπτήρες που μιμούνται τον Ήλιο για να επαναβαθμονομήσει το ρολόι του σώματος, αν και μια συστηματική ανασκόπηση Cochrane του 2019 κατέληξε στο συμπέρασμα ότι τα στοιχεία για την αποτελεσματικότητά της ως προληπτική θεραπεία ήταν περιορισμένα.
Πρόσφατη έρευνα της ψυχολόγου υγείας Kari Leibowitz υποδηλώνει ότι η νοοτροπία μας μπορεί επίσης να παίξει ρόλο. Δουλεύοντας με τον Joar Vittersø στο Πανεπιστήμιο του Tromsø, η Leibowitz ρώτησε συμμετέχοντες από διάφορες περιοχές της Νορβηγίας σχετικά με τη στάση τους στον χειμώνα. Για παράδειγμα, τους ζητήθηκε να βαθμολογήσουν τη συμφωνία τους ότι ο χειμώνας προσδιορίζει την ευτυχία τους με δηλώσεις όπως «ο χειμώνας είναι μια ιδιαίτερα όμορφη εποχή του χρόνου», «Λατρεύω τη ζεστασιά των χειμερινών μηνών;» και «Μου αρέσει το απαλό φως που έχουμε τους χειμερινούς μήνες».
Οι Leibowitz και Vittersø διαπίστωσαν ότι τα άτομα που συμφωνούσαν απόλυτα με αυτές τις δηλώσεις έτειναν να αντιμετωπίζουν πολύ καλύτερα το κρύο και το σκοτάδι, με υψηλότερα επίπεδα ικανοποίησης από τη ζωή και πιο θετικά συναισθήματα τους χειμερινούς μήνες.
Μια αλλαγμένη νοοτροπία σίγουρα δεν μπορεί να είναι η θεραπεία για τα άτομα με σοβαρή θλίψη, αλλά η Leibowitz προτείνει ότι πολλοί από εμάς μπορεί να νικήσουμε τη εποχιακή συναισθηματική διαταραχή μαθαίνοντας να παρατηρούμε και να αγκαλιάζουμε τα θετικά χαρακτηριστικά του χειμώνα, όπως τη φυσική ομορφιά που φέρνει.
Ξέρουμε, άλλωστε, ότι οι νοοτροπίες μπορούν να παίξουν ρόλο σε πολλά άλλα φαινόμενα. Τα άτομα με αγχώδεις διαταραχές, για παράδειγμα, είναι πιο πιθανό να συμμετάσχουν σε «καταστροφές» και άλλες μορφές σκέψης που εστιάζουν στα πιο αρνητικά και τρομακτικά στοιχεία ενός σεναρίου.
Η γνωσιακή συμπεριφορική θεραπεία μπορεί να βοηθήσει τους ανθρώπους να έχουν μια πιο ισορροπημένη άποψη για την κατάσταση, οδηγώντας σε μια συνολική βελτίωση της ψυχικής τους υγείας. Υπάρχουν κάποιες ενδείξεις ότι αυτή η θεραπεία ομιλίας μπορεί επίσης να είναι χρήσιμη κατά τη διάρκεια της εποχικής συναισθηματικής διαταραχής. Παρόμοιες στρατηγικές θα μπορούσαν να βοηθήσουν στην ανύψωση της διάθεσης μας στους πιο σκοτεινούς μήνες του έτους.
Μνήμη και Αυτοσυγκέντρωση στην Εποχική Συναισθηματική Διαταραχή
Αν έχετε ποτέ παρατηρήσει ότι η διανοητική σας οξύτητα μειώνεται με το φως της ημέρας, μπορεί να μην είστε μόνοι. Η Sanne Mooldijk στο Ιατρικό Κέντρο του Πανεπιστημίου Erasmus στο Ρότερνταμ της Ολλανδίας και οι συνεργάτες της ανέλυσαν πρόσφατα δεδομένα από μια μεγάλη διαχρονική μελέτη με περισσότερους από 10.000 συμμετέχοντες ηλικίας 45 ετών και άνω.
Διαπίστωσαν ότι όσοι αξιολογήθηκαν το χειμώνα εμφάνισαν ελαφρώς χειρότερες επιδόσεις σε μετρήσεις μάθησης, μνήμης και συγκέντρωσης, σε σύγκριση με αυτές που αξιολογήθηκαν το καλοκαίρι. Δεν γνωρίζουμε ακόμη τα αίτια αυτής της εποχιακής διακύμανσης. Η κακή γνωστική απόδοση μπορεί να είναι συνέπεια των γενικά καταθλιπτικών συναισθημάτων των ανθρώπων όταν δυσκολευόμαστε να σκεφτούμε ευθέως όταν νιώθουμε το κρύο.
Μια άλλη πιθανότητα είναι ότι αντανακλά ένα έλλειμμα σε βιταμίνη D κατά τη διάρκεια του χειμώνα, η οποία θεωρείται ότι βοηθά στην υγεία του εγκεφάλου. Η βιταμίνη D παράγεται από το σώμα όταν το δέρμα μας εκτίθεται στο ηλιακό φως, και ενώ μπορούμε επίσης να απορροφήσουμε τα θρεπτικά συστατικά από ορισμένες τροφές, είναι πολύ δύσκολο να λάβουμε αρκετή βιταμίνη D μόνο από τη διατροφή μας.
Οι σύντομες χειμωνιάτικες μέρες στα βόρεια γεωγραφικά πλάτη, σε συνδυασμό με λιγότερο ήρεμο καιρό, σημαίνει ότι πολλοί άνθρωποι δυσκολεύονται να πάρουν αρκετή βιταμίνη D.
Η διερεύνηση αυτού του υποκείμενου μηχανισμού θα μπορούσε να βοηθήσει τους επιστήμονες να καταλάβουν γιατί υπάρχει αύξηση στις διαγνώσεις άνοιας την ίδια περίοδο. Η ελαφρά πτώση της νοητικής οξύτητας τον χειμώνα μπορεί να ενισχύσει τα υπάρχοντα συμπτώματα γνωστικής έκπτωσης, οδηγώντας περισσότερους ανθρώπους να πληρούν τα κλινικά κριτήρια για την άνοια.
Κοινωνικότητα και σεξουαλικότητα
Μπορεί να θεωρούμε ότι οι θεωρίες μας για τη «ζεστή» και τη «ψυχρή» συμπεριφορά να είναι απλώς μεταφορικές, αλλά τα στοιχεία που έρχονται στην επιφάνεια δείχνουν ότι αυτές οι λέξεις μπορεί να αντικατοπτρίζουν αρχαίους συσχετισμούς μεταξύ της θερμοκρασίας του περιβάλλοντος και της κοινωνικής σύνδεσης.
Σύμφωνα με τη θεωρία της «κοινωνικής θερμορύθμισης», εξελιχθήκαμε για να βλέπουμε τους άλλους ως πηγές φυσικής ζεστασιάς και άνεσης. Με αυτόν τον τρόπο, μοιάζουμε με τους αυτοκρατορικούς πιγκουίνους και με πολλά άλλα πλάσματα που στριμώχνονται από τη φύση τους μαζί για να μοιραστούν τη θερμότητα του σώματός τους. Εάν αυτή η θεωρία είναι αληθινή, τότε οι χαμηλότερες θερμοκρασίες θα πρέπει να μας παρακινήσουν να αναζητήσουμε μεγαλύτερη κοινωνική σύνδεση.
Για να δοκιμάσει αυτή την πρόβλεψη, μια ομάδα με επικεφαλής τον Hans IJzerman στο Πανεπιστήμιο Grenoble Alpes, Γαλλία, ζήτησε από τους συμμετέχοντες να έχουν ζεστά ή κρύα ροφήματα ενώ συμπλήρωναν διάφορα ερωτηματολόγια που διερευνούσαν το περιεχόμενο των σκέψεών τους. Βρήκε ότι όσοι πίνουν κρύα ποτά ήταν πολύ πιο πιθανό να σκέφτονται στενά αγαπημένα τους πρόσωπα και είναι τα άτομα που θα εκπλήρωναν την ανάγκη τους για κοινωνική σύνδεση σε αντίθεση με όσους πίνουν ζεστά ροφήματα. Αυτό δόθηκε με την προϋπόθεση ότι οι συμμετέχοντες είχαν πράγματι σταθερές και υποστηρικτικές σχέσεις στη ζωή τους, γεγονός που δεν θα μπορούσε να θεωρηθεί δεδομένο για ορισμένους συμμετέχοντες.
Περαιτέρω αποδείξεις προέρχονται από τις συνήθειές μας να παρακολουθούμε ταινίες. Τα δεδομένα από τις διαδικτυακές ενοικιάσεις ταινιών αποκαλύπτουν ότι οι άνθρωποι είναι πιο πιθανό να επιλέγουν ρομαντικές ταινίες από άλλα είδη όταν πέφτει η θερμοκρασία, το οποίο είναι ένα εύρημα που έχει επαναληφθεί σε πολλά εργαστηριακά πειράματα. Μια ταινία που ζεσταίνει την καρδιά προφανώς εκπληρώνει την εξελιγμένη επιθυμία μας για συναισθηματική ζεστασιά και στοργή που προκαλείται από το κρύο έξω.
Η σεξουαλική μας δραστηριότητα ακολουθεί έναν πιο περίπλοκο κύκλο. Σύμφωνα με μια μελέτη από το Πανεπιστήμιο Villanova στην Πενσυλβάνια και το Πανεπιστήμιο Rutgers στο New Jersey, αμφότερα στις ΗΠΑ, οι χρήστες της Google είναι πιο πιθανό να αναζητήσουν την λέξη «πορνογραφία» στα μέσα του χειμώνα και στις αρχές του καλοκαιριού.
Είναι επίσης πιο πιθανό να κυνηγήσουν ιστοσελίδες γνωριμιών. Για άλλη μια φορά, πολλοί παράγοντες πιθανώς εμπλέκονται, αλλά φαίνεται εύλογο να υποθέσουμε ότι η αιχμή του χειμώνα μπορεί, εν μέρει, να αντανακλά την επιθυμία μας για μεγαλύτερη ανθρώπινη επαφή.
Όποια και αν είναι η εξήγηση, σίγουρα έχει συνέπειες για την υγεία στον πραγματικό κόσμο, με περαιτέρω μελέτες να αποκαλύπτουν αύξηση και πτώση των σεξουαλικά μεταδιδόμενων λοιμώξεων κατά τις ίδιες περιόδους. Με περαιτέρω έρευνα, οι επιστήμονες μπορούν να εντοπίσουν πολλούς περισσότερους κύκλους στην ανθρώπινη συμπεριφορά που προκύπτουν από την πολύπλοκη αλληλεπίδραση βιολογίας και πολιτισμού.
Και με αυτή τη καλύτερη γνώση, μπορούμε να εξηγήσουμε καλύτερα αυτές τις αλλαγές στη συμπεριφορά μας. Καλλιεργώντας μια πιο θετική νοοτροπία, συγχωρώντας τους εαυτούς μας για τις περίεργες στιγμές λήθης και κάνοντας πιο συγκεκριμένα σχέδια για να εκπληρώσουμε τις αυξημένες κοινωνικές μας ανάγκες, μπορούμε όλοι να κάνουμε βήματα για να νικήσουμε την Εποχική Συναισθηματική Διαταραχή και να αξιοποιήσουμε στο έπακρο τη νέα χρονιά.
Πηγή: BBC.COM
*Photo Credits: Shutterstock
