Περιεχόμενα
Ήρθε η ώρα να μιλήσουμε για τη λειτουργία του εντέρου μας και πόσες φορές την ημέρα πρέπει να το αδειάζουμε και το ερώτημα θα τεθεί ευθέως: Είστε τύπος ανθρώπου που χέζει τρεις φορές την ημέρα ή η επίσκεψη στην τουαλέτα είναι πιο σπάνια και ειδική περίπτωση;
Και, φυσικά, θα εξηγήσουμε τι αποκαλύπτει η συχνότητα που αφοδεύετε για την υγεία σας; Καθίστε, χαλαρώστε και μάθετε για την επιστήμη των κοπράνων.
Το πόσο συχνά πάμε για κένωση μπορεί να διαφέρει από άτομο σε άτομο. Κάθε φορά που τρώμε, το παχύ έντερο συστέλλεται και σπρώχνει την τροφή κατά μήκος της πεπτικής οδού.
Αυτό το αυτόματο «γαστροκολικό αντανακλαστικό» έχει ως αποτέλεσμα την απελευθέρωση ορμονών που δημιουργούν την επιθυμία για κακά, γνωστή και ως «κάλεσμα για κόπρανα». Ωστόσο, οι περισσότεροι από εμάς έχουμε μάθει να καταπιέζουμε αυτή την παρόρμηση, πράγμα που σημαίνει ότι μια φορά την ημέρα ή και λιγότερο έχει γίνει ο νέος κανόνας.
«Όλοι τείνουμε να είμαστε πολύ απασχολημένοι για να κάνουμε κακά», λέει ο Μάρτιν Βεσέι, γαστρεντερολόγος και γιατρός γενικής ιατρικής με έδρα το νοσοκομείο της Καμπέρα στην Αυστραλία.
Συμβατικά, έχει συχνά υποστηριχθεί ότι η μία κουράδα την ημέρα είναι ένδειξη καλής υγείας του εντέρου. Αλλά στο παρελθόν δεν ήταν γνωστό τι συνιστά το «φυσιολογικό» όσον αφορά τις κινήσεις του εντέρου.
Μια μελέτη υπονοούσε μάλιστα ότι ο,τιδήποτε, από μία εντερική ενέργεια κάθε λίγες εβδομάδες ή μήνες έως 24 κουτσουλιές την ημέρα, θα μπορούσε να θεωρηθεί φυσιολογικό.
Ωστόσο, χάρη στο πρωτοποριακό έργο επιστημόνων όπως ο Κεν Ίτον, σύμβουλος ιατρός στο Βασιλικό Νοσοκομείο του Μπρίστολ στο Ηνωμένο Βασίλειο, γνωρίζουμε πλέον περισσότερα. Στα τέλη της δεκαετίας του 1980, ο Ίτον και οι συνεργάτες του έκαναν έρευνα στους κατοίκους του ανατολικού Μπρίστολ, θέτοντάς τους την μάλλον θρασύτατη ερώτηση: πόσο συχνά κάνετε κακά;
Τα αποτελέσματα αποκάλυψαν μια τεράστια ποικιλία στις κινήσεις του εντέρου. Παρόλο που η πιο συνηθισμένη συνήθεια του εντέρου ήταν μία κουράδα την ημέρα, μόνο το 40% των ανδρών και το 33% των γυναικών τηρούσαν αυτή την πρακτική. Κάποιοι αφοδεύουν λιγότερο από μία φορά την εβδομάδα, άλλοι τρεις φορές την ημέρα.
Συνολικά, η μελέτη κατέληξε στο συμπέρασμα ότι «τη συμβατικά φυσιολογική λειτουργία του εντέρου απολαμβάνουν λιγότεροι από τον μισό πληθυσμό και ότι, σε αυτή την πτυχή της ανθρώπινης φυσιολογίας, οι νεότερες γυναίκες βρίσκονται σε ιδιαίτερα μειονεκτική θέση».
Παρεμπιπτόντως, αυτή δεν ήταν η μόνη συμβολή του Ίτον στην επιστήμη. Αργότερα βοήθησε στην επινόηση της Κλίμακας Μορφής Κοπράνων του Μπρίστολ, η οποία, μαζί με τις συνοδευτικές εικόνες της, έχει γίνει ένας ευρέως χρησιμοποιούμενος πρακτικός οδηγός που βοηθά τους γιατρούς να διαγνώσουν προβλήματα του πεπτικού συστήματος.
Η κλίμακα διαθέτει εύχρηστες περιγραφές των κοπράνων που ποικίλλουν από «ξεχωριστά σκληρά κομμάτια, σαν καρύδια» έως «αφράτα κομμάτια με κουρελιασμένες άκρες».
Η ζώνη «goldilocks/ goldiplops»
Το NHS και άλλοι υγειονομικοί φορείς αναφέρουν ότι η κένωση του εντέρου τρεις φορές την ημέρα έως τρεις φορές την εβδομάδα θεωρείται φυσιολογική. Αλλά το φυσιολογικό και το υγιές δεν είναι απαραίτητα το ίδιο πράγμα.
Οι επιστήμονες μπορεί να έλυσαν το μυστήριο του πόσο συχνά κάνουμε κακά, αλλά αυτό δεν απαντά σε τίποτα στο ερώτημα πόσο συχνά πρέπει να κάνουμε κακά; Όλο και περισσότερο, οι ερευνητές διαπιστώνουν ότι οι κινήσεις του εντέρου ενός ατόμου αποτελούν ισχυρό δείκτη της υγείας του.
Για παράδειγμα, μια μελέτη του 2023 εξέτασε τις εντερικές συνήθειες 14.573 ενηλίκων στις Ηνωμένες Πολιτείες. Η πιο συχνή συνήθεια του εντέρου ήταν επτά φορές την εβδομάδα (50,7% των ανθρώπων) και ο πιο συνηθισμένος τύπος κακά ήταν «σαν λουκάνικο ή φίδι, λείο και μαλακό».
Στη συνέχεια οι ερευνητές παρακολούθησαν τους συμμετέχοντες για πάνω από πέντε χρόνια για να δουν αν υπήρχε κάποια σχέση μεταξύ της συχνότητας κοπράνων και της θνησιμότητας.
Διαπίστωσαν ότι οι άνθρωποι που έκαναν τέσσερα μαλακά κόπρανα την εβδομάδα είχαν 1,78 φορές περισσότερες πιθανότητες να πεθάνουν μέσα σε πέντε χρόνια από εκείνους που έκαναν κανονικά κόπρανα επτά φορές την εβδομάδα. Οι άνθρωποι που αφοδεύουν σπάνια είχαν επίσης 2,42 και 2,27 περισσότερες πιθανότητες να πεθάνουν από καρκίνο και καρδιαγγειακά νοσήματα, αντίστοιχα.
Το πόσο είναι μια καλή ποσότητα για να κάνει κανείς κακά είναι επίσης ένα ερώτημα που απασχολεί τον Σιν Γκίμπονς, μικροβιολόγο στο Ινστιτούτο Βιολογίας Συστημάτων στο Σιάτλ των ΗΠΑ.
Το 2024, ο Γκίμπονς ηγήθηκε μιας μελέτης η οποία κατηγοριοποίησε 1.400 υγιείς ενήλικες σε τέσσερις ομάδες με βάση τις συνήθειες τουαλέτας τους: δυσκοίλιοι (μία-δύο κινήσεις του εντέρου την εβδομάδα), χαμηλού φυσιολογικού επιπέδου (τρεις-έξι κινήσεις του εντέρου την εβδομάδα), υψηλού φυσιολογικού επιπέδου (μία-τρεις κινήσεις του εντέρου την ημέρα) και διάρροια.
Στη συνέχεια εξέτασαν αν υπήρχε κάποια συσχέτιση μεταξύ της συχνότητας των κενώσεων και του μικροβιώματος του εντέρου ενός ατόμου.
Ο Γκίμπονς διαπίστωσε ότι αυτοί που έκαναν συχνά κενώσεις που αποσπούσαν ένα έως τρία κόπρανα την ημέρα είχαν υψηλότερο ποσοστό «καλών» βακτηρίων που κατοικούσαν στα έντερά τους από εκείνους που επισκέπτονταν την τουαλέτα λιγότερο συχνά.
Από την άλλη πλευρά του νομίσματος, ο Γκίμπνς διαπίστωσε ότι οι άνθρωποι που έκαναν κακά λιγότερο από τρεις φορές την εβδομάδα είχαν περισσότερες πιθανότητες να έχουν τοξίνες στο αίμα τους, οι οποίες έχουν προηγουμένως ενοχοποιηθεί για παθήσεις, όπως η χρόνια νεφρική νόσος και το Αλτσχάιμερ.
«Στη ζώνη Goldilocks των περιττωμάτων (στην κατηγορία με υψηλή κανονικότητα), είδαμε αύξηση των αυστηρά αναερόβιων μικροβίων που παράγουν χημικές ουσίες που ονομάζονται λιπαρά οξέα βραχείας αλυσίδας», λέει ο Γκίμπονς.
Ένα από αυτά τα λιπαρά οξέα βραχείας αλυσίδας (SFAs), το βουτυρικό οξύ, είναι γνωστό ότι μειώνει τη φλεγμονή στο σώμα. Αυτό είναι σημαντικό, επειδή η χρόνια φλεγμονή θεωρείται πλέον ότι είναι ο κινητήριος παράγοντας πίσω από καταστάσεις όπως οι καρδιαγγειακές παθήσεις, ο διαβήτης τύπου 2, ακόμη και το Αλτσχάιμερ.
«Τα υψηλότερα επίπεδα βουτυρικού οξέος σας επιτρέπουν επίσης να ελέγχετε καλύτερα τα επίπεδα γλυκόζης στο αίμα σας, οπότε έχετε καλύτερη ευαισθησία στην ινσουλίνη», λέει ο Γκίμπονς. «Το βουτυρικό οξύ θα συνδεθεί επίσης με τα κύτταρα στο έντερο, διεγείροντάς τα να παράγουν ορμόνες που σας κάνουν να αισθάνεστε χορτάτοι», λέει.
Τι συμβαίνει όταν κάνουμε κακάκια πιο σπάνια;
Ο Γκίμπονς πιστεύει ότι ένας λόγος για τον οποίο οι άνθρωποι που είχαν δυσκοιλιότητα είχαν υψηλότερα επίπεδα βλαβερών τοξινών στην κυκλοφορία του αίματός τους είναι ότι όταν ένα άτομο έχει σπάνιες κενώσεις, τα κακά μένουν στο έντερό του για μεγάλα χρονικά διαστήματα. Αυτό κάνει τα βακτήρια στο έντερο να τρώνε όλες τις διαθέσιμες φυτικές ίνες, μετατρέποντάς τες σε SFAs που προάγουν την υγεία.
Το πρόβλημα, ωστόσο, είναι ότι μόλις τελειώσουν όλες οι φυτικές ίνες, τα βακτήρια αρχίζουν να ζυμώνουν πρωτεΐνες αντ’ αυτών -οι οποίες απελευθερώνουν βλαβερές τοξίνες στην κυκλοφορία του αίματος. Αυτές οι τοξίνες είναι γνωστό ότι προκαλούν βλάβες σε όργανα, συμπεριλαμβανομένων των νεφρών και της καρδιάς.
Μία από αυτές, γνωστή ως φαινυλακετυλογλουταμίνη, αποτελεί παράγοντα κινδύνου για καρδιαγγειακές παθήσεις, για παράδειγμα. «Εάν έχετε χρόνια υψηλά επίπεδα αυτού του μεταβολίτη στην κυκλοφορία σας, μπορεί να προωθήσει την αθηροσκλήρωση, ένα είδος σκλήρυνσης των αρτηριών και βλάβη στο καρδιαγγειακό σύστημα», εξηγεί ο Γκίμπονς.
Ο Γκίμπονς λέει ότι παρόλο που οι κλινικές οδηγίες αναφέρουν ότι τρεις κενώσεις την ημέρα έως τρεις κουτσουλιές την εβδομάδα είναι υγιείς, η μελέτη του έδειξε ότι ακόμη και στην ομάδα με τις χαμηλές κανονικές κενώσεις υπήρξε αύξηση των τοξινών στην κυκλοφορία του αίματος.
«Είναι δύσκολο να πούμε οριστικά, επειδή δεν έχουμε αιτιώδη δεδομένα για να ξέρουμε αν αυτοί οι άνθρωποι συνέχισαν να αρρωσταίνουν στο μέλλον, αλλά φαίνεται ότι, με βάση αυτά που εξετάσαμε, το να κάνεις κακά κάθε δεύτερη μέρα έως δύο φορές την ημέρα είναι πιθανώς ένα καλύτερο παράθυρο για να είσαι υγιής», λέει ο Γκίμπονς.
Ωστόσο, όπως πάντα, η συσχέτιση δεν είναι αιτιώδης συνάφεια. Είναι πιθανό ότι οι άνθρωποι που είναι ήδη λιγότερο υγιείς με άλλους τρόπους να έχουν λιγότερο συχνές κινήσεις του εντέρου, αν και η μελέτη του Γκίμπονς προσπάθησε να το ελέγξει αυτό επιλέγοντας μόνο ενήλικες που δεν είχαν αναφέρει προβλήματα υγείας.
Ένα μέτρο της υγείας του εντέρου σας είναι ο χρόνος που χρειάζεται η τροφή για να ταξιδέψει μέσα από το πεπτικό σας σύστημα -γνωστός ως χρόνος διέλευσης του εντέρου. Μπορείτε εύκολα να το ελέγξετε αυτό στο σπίτι τρώγοντας τρόφιμα με έντονο χρώμα, όπως το γλυκό καλαμπόκι, και στη συνέχεια χρονομετρώντας πόσος χρόνος χρειάζεται για να βγει από την άλλη άκρη.
Σε γενικές γραμμές, όσο μεγαλύτερος είναι ο χρόνος διέλευσης του εντέρου ενός ατόμου, τόσο λιγότερο συχνά κάνει κακά και τόσο πιο πιθανό είναι να υποφέρει από δυσκοιλιότητα.
Μία ενδιαφέρουσα μελέτη…
Το 2020, ερευνητές του King’s College του Λονδίνου έδωσαν μπλε μάφινς σε 863 άτομα για να μετρήσουν το χρόνο διέλευσης του εντέρου τους. Αυτό ήταν μέρος της μελέτης Predict1 -ένα κλινικό ερευνητικό πρόγραμμα που επικεντρώνεται στην κατανόηση του τρόπου με τον οποίο οι ατομικές παραλλαγές στη γενετική, το μικροβίωμα του εντέρου και άλλοι παράγοντες επηρεάζουν τον τρόπο με τον οποίο τα διάφορα γεύματα επηρεάζουν τα επίπεδα σακχάρου και λίπους στο αίμα και στο σώμα.
Η μελέτη αποκάλυψε ότι οι χρόνοι διέλευσης του εντέρου διέφεραν σε μεγάλο βαθμό από άτομο σε άτομο, κυμαινόμενοι από κάτω από 12 ώρες έως πολλές ημέρες. Είναι αξιοσημείωτο ότι τα μικρόβια που βρέθηκαν στα έντερα των ανθρώπων με σύντομο χρόνο διέλευσης -οι οποίοι έτειναν να αφοδεύουν συχνότερα- διέφεραν αξιοσημείωτα από εκείνους με μεγαλύτερο χρόνο διέλευσης, με τον σύντομο χρόνο διέλευσης να συνδέεται με ένα υγιέστερο μικροβίωμα του εντέρου.
«Αυτό που διαπιστώσαμε ήταν ότι οι άνθρωποι που είχαν μεγαλύτερο χρόνο διέλευσης έτειναν να έχουν περισσότερα “κακά” βακτήρια του εντέρου, δηλαδή βακτήρια που έχουν συνδεθεί στο παρελθόν με μειωμένη υγεία της καρδιάς και του μεταβολισμού», λέει η Έμιλι Λέμινγκ, επιστήμονας μικροβιώματος στο King’s College του Λονδίνου.
Το εύρημα αυτό ήταν πιο έντονο για τα άτομα με χρόνο διέλευσης του εντέρου 58 ώρες ή περισσότερο, τα οποία έτειναν να κάνουν κακά λιγότερο από τρεις φορές την εβδομάδα.
Όπως και ο Γκίμπονς, η Λέμινγκ υποψιάζεται ότι σε εκείνους των οποίων τα κακά περνούν περισσότερο χρόνο στο έντερο, τα μικρόβια δεν παίρνουν ένα φρέσκο γεύμα -έτσι καταλήγουν να αλλάζουν από την κατανάλωση φυτικών ινών και υδατανθράκων σε πρωτεΐνες. Αυτό στη συνέχεια παράγει υποπροϊόντα τα οποία είναι κακά για την υγεία σας.
Εκτός από ένα υγιέστερο εντερικό μικροβίωμα, η μελέτη της Λέμινγκ αποκάλυψε ότι όσοι είχαν μικρότερους χρόνους διέλευσης του εντέρου επωφελούνταν από το γεγονός ότι είχαν λιγότερο σπλαχνικό λίπος -ένα είδος λίπους που βρίσκεται βαθιά μέσα στην κοιλιά και περιβάλλει τα κοιλιακά όργανα. Το σπλαχνικό λίπος είναι επικίνδυνο, επειδή μπορεί να αυξήσει τον κίνδυνο εμφάνισης πολλών παθήσεων, όπως καρδιακές παθήσεις, διαβήτης και ορισμένοι καρκίνοι.
Τέλος, τα άτομα με σύντομο χρόνο διέλευσης του εντέρου εμφάνιζαν επίσης πιο υγιείς αντιδράσεις στο φαγητό, γνωστές ως «μεταγευματική απόκριση». Αυτό σημαίνει ότι είχαν χαμηλότερα επίπεδα σακχάρου και λιπιδίων στο αίμα τους μετά από ένα γεύμα, μειώνοντας τον κίνδυνο καρδιαγγειακών παθήσεων.
Το εύρημα ταιριάζει με όσα γνωρίζουν οι επιστήμονες για τη δυσκοιλιότητα και τη σύνδεσή της με χρόνιες παθήσεις. Εάν κάποιος έχει χρόνια δυσκοιλιότητα, τότε μπορεί να διατρέχει υψηλότερο κίνδυνο για παθήσεις, όπως ο καρκίνος του εντέρου.
Ωστόσο, τα στοιχεία που το υποστηρίζουν αυτό είναι μικτά -μια μετα-ανάλυση, ένα είδος μελέτης που συνδυάζει τα αποτελέσματα από πολλές άλλες που απαντούν στο ίδιο ερώτημα, διαπίστωσε ότι ο καρκίνος του εντέρου δεν ήταν πιο διαδεδομένος στα άτομα με δυσκοιλιότητα.
«Αλλά βλέπουμε επίσης συνδέσεις με άλλα μέρη του σώματος. Για παράδειγμα, τα άτομα με νόσο του Πάρκινσον μπορεί να έχουν δυσκοιλιότητα έως και 20 χρόνια πριν εκδηλώσουν κινητικά συμπτώματα», λέει η Λέμινγκ.
Ο Βεσέι, εν τω μεταξύ, επισημαίνει τη γνωστή σχέση μεταξύ της αργής διέλευσης του εντέρου και των χολόλιθων -σκληρές εναποθέσεις χολής που σχηματίζονται στη χοληδόχο κύστη. «Αυξάνει επίσης τον κίνδυνο ανάπτυξης πολυπόδων, προκαρκινικών αλλοιώσεων στο έντερο, οι οποίες στη συνέχεια μπορεί να γίνουν καρκίνος», λέει.
Τι λένε τα κακά σας για εσάς
Αντί για τον αριθμό των κινήσεων του εντέρου την εβδομάδα -ο οποίος μπορεί να διαφέρει από άτομο σε άτομο- η Λέμινγκ λέει ότι το βασικό πράγμα που πρέπει να προσέξετε είναι τυχόν ανεξήγητες αλλαγές στις συνήθειες του εντέρου. Συμβουλεύει επίσης ότι είναι καλή ιδέα να παρακολουθείτε τις τακτικές σας συνήθειες με τα κακά σας για να μάθετε τι είναι φυσιολογικό για εσάς.
«Όλοι θα πρέπει να κοιτάμε τα κακά μας, γιατί είναι ουσιαστικά σαν ένα δωρεάν τεστ υγείας του εντέρου», λέει η Λέμινγκ. «Δεν είναι μόνο το πόσο συχνά κάνετε, αλλά και το χρώμα και το σχήμα των κοπράνων σας. Αυτό που πραγματικά ψάχνετε είναι ο τύπος 3 έως 4 (στην κλίμακα Bristol Stool Form Scale), που είναι ουσιαστικά ένα λουκάνικο με ρωγμές ή ένα λείο λουκάνικο».
Όσον αφορά το χρώμα, αν δείτε μαύρο ή κόκκινο χρώμα στα κόπρανά σας, αυτό υποδηλώνει την παρουσία αίματος. Παρόλο που θα μπορούσε να υπάρχει μια αβλαβής εξήγηση γι’ αυτό, θα μπορούσε να είναι σημάδι καρκίνου του παχέος εντέρου και γι’ αυτό είναι σημαντικό να επισκεφθείτε έναν γιατρό το συντομότερο δυνατό.
Θα πρέπει επίσης να μιλήσετε με τον γιατρό σας εάν έχετε τακτικά διάρροια ή εάν χρειάζεται να πάτε πολύ ξαφνικά, ή εάν έχετε πολλές κράμπες, φούσκωμα και αέρια μετά το φαγητό.
Τέλος, αν θέλετε να γίνετε πιο «τακτική», υπάρχουν τρία απλά πράγματα που μπορείτε να κάνετε. «Στη μελέτη μας, οι άνθρωποι που βρίσκονταν στη ζώνη Goldilocks έτρωγαν περισσότερα φρούτα και λαχανικά, ήταν πιο ενυδατωμένοι και ήταν πιο δραστήριοι σωματικά», λέει ο Γκίμπονς.
Πηγή: BBC
