Μήπως έχεις παγιδευτεί σε… limerence;

Για τους περισσότερους ανθρώπους, οι έρωτες έρχονται και φεύγουν. Αλλά για άλλους, η λαχτάρα μπορεί να διαρκέσει χρόνια και να γίνει εθιστική. Η σπίθα του ενδιαφέροντος μετατρέπεται σε εμμονική φλυαρία που συντηρείται από ένα ολέθριο κοκτέιλ ελπίδας και αμφιβολίας. Αυτό δεν είναι φλερτ. Αυτό είναι εμμονή.

Ο έρωτας είναι μια κατάσταση συντριπτικής και απροσδόκητης λαχτάρας για συναισθηματική ανταπόκριση από έναν άλλο άνθρωπο, γνωστό με τον όρο ερωτικό αντικείμενο (LO), ο οποίος συχνά θεωρείται τέλειος, αλλά μη διαθέσιμος.

Αυτό μπορεί να ακούγεται παρόμοιο με τους στίχους ενός ερωτικού τραγουδιού της Taylor Swift, με μια σκηνή στο «The Great Gatsby» ή με τους στίχους ενός σονέτου του Σαίξπηρ. Η εμπειρία της limerence είναι διαχρονική, αλλά ο όρος είναι σχετικά νέος.

Το 1979, η Dorothy Tennov, πειραματική ψυχολόγος και καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο του Bridgeport, επινόησε τον όρο limerence στο βιβλίο της «Love and Limerence: The Experience of Being in Love», βασισμένο σε μια δεκαετία ερευνών και σε αρκετές εκατοντάδες μελέτες περιπτώσεων σχετικά με τη ρομαντική προσκόλληση.

Αυτό που διαφοροποιεί τη limerence από ένα φλερτ ή έναν έρωτα είναι η ένταση, ένα συναισθηματικό τρενάκι του λούνα παρκ που κυμαίνεται από την ευφορία μέχρι την απόλυτη απόγνωση.

Κάτι ανάλογο έκανε το 1996 και ο Έλληνας ψυχολόγος Γιώργος Πιντέρης στο βιβλίο του «Όταν μία Σχέση Γίνεται Έμμονη Ιδέα» όπου ανέλυσε πώς δημιουργούνται τα «σχοινιά» που μας κρατούν καθηλωμένους σε μία εμμονική σχέση και τελικά αυτό το συναίσθημα εξελίσσεται σε «στόκο» κολλημένο στο εγκέφαλο που δεν μας αφήνει να εξελιχθούμε.

Η Giulia Poerio, ψυχολόγος και ερευνήτρια στο Πανεπιστήμιο του Sussex στην Αγγλία, δήλωσε: «Κάθε σημάδι απόρριψης μπορεί να κάνει κάποιον να πέσει στο ναδίρ, και κάθε σημάδι ενδιαφέροντος μπορεί να κάνει κάποιον να φτάσει στο ναδίρ». Είναι ένα ατελείωτο παιχνίδι του μυαλού με το «με αγαπάει, δεν με αγαπάει».

Όπως αναφέρει ο Γιώργος Πιντέρης στο βιβλίο του: «Πρόκειται για ένα φαύλο κύκλο: Όσο η προσοχή μου πηγαίνει σε αυτό το θέμα, τόσο ο εαυτός μου κατακλύζεται από το θέμα αυτό. Και όσο το θέμα αυτό είναι στο κέντρο του εαυτού μου, τόσο ο εαυτός μου στρέφει την προσοχή του εκεί. Και έτσι η σκέψη μου παγιδεύεται σε ένα εξαντλητικό μαγκανοπήγαδο».

Οι Limerents, που φοβούνται βαθιά την απόρριψη, αφήνουν την αυτοεκτίμησή τους να επαφίεται στα χέρια ενός LO που μπορεί να μην γνωρίζει καν την ύπαρξή τους.

Πρόκειται συνήθως για ένα φίλο, συνάδελφο ή ξένο που συναντούν τυχαία. Μπορεί επίσης να είναι κάποιος με τον οποίο είχατε μια σύντομη ρομαντική συνάντηση που αισθάνεστε ανεπίλυτη, εξηγεί η δρ Poerio, ειδικά αν ο LO συνεχίζει να αφήνει «ψίχουλα» ενδεχόμενης συνέχειας.

Η Sue Crump, μια 67χρονη εθελόντρια σε ένα φιλανθρωπικό κατάστημα ψυχικής υγείας στο Σέφιλντ της Αγγλίας, δήλωσε ότι επί 18 μήνες παρακολουθούσε εμμονικά βίντεο στο YouTube με τον LO της, έναν πολύ νεότερο, παντρεμένο τραγουδιστή που είχε συναντήσει για λίγο κάποιες φορές.

«Φαντασιωνόμουν μια σχέση μαζί του και διάβαζα πράγματα σε κείμενα και διαδικτυακά μηνύματα που έστελνε ως απάντηση στα δικά μου».

Απευθύνθηκε σε μια ομάδα υποστήριξης της limerence στο Facebook, αμέσως μετά την απομόνωση του πανδημικού κλειδώματος που επιδείνωσε τη λαχτάρα της. «Με έκανε να συνειδητοποιήσω ότι δεν ήμουν μόνη μου και ότι δεν τρελαινόμουν», δηλώνει η κ. Crump.

«Κάθε τι που αντιλαμβανόμαστε, αναπόφευκτα το αντιλαμβανόμαστε σε σχέση με τον εαυτό μας» αναφέρει ο Πιντέρης αναλύοντας τους εμμονικούς έρωτες.

Ο έρωτας τρέφεται με την επανάληψη αναμνήσεων και την πρόβα μελλοντικών αλληλεπιδράσεων.

«Υπάρχει ένα αρκετό νοητικό ταξίδι στο χρόνο», εξηγεί η δρ Poerio, η οποία ζήτησε από τους συμμετέχοντες στην έρευνα να γράψουν περιγραφές αυτών των φαντασιώσεων.

«Συχνά δεν είναι ρομαντικής ή σεξουαλικής φύσης. Πρόκειται σε μεγάλο βαθμό για την επιθυμία να νιώθει κανείς ότι αγαπιέται και ότι τον φροντίζουν».

Ο Chris Gregory, 53 ετών, πιστοποιημένος εκπαιδευτής γιόγκα στο Ντένβερ, θυμάται ότι βίωσε για πρώτη φορά limerence στο γυμνάσιο.

«Ανέπτυσσα παράλογα εμμονικά φλερτ με γυναίκες και στη συνέχεια δεν τις κυνηγούσα. Τότε θα συντριβόμουν από τη μη ανταπόκρισή τους με τον τρόπο που η σκηνή είχε διαδραματιστεί στο δικό μου κεφάλι και στην καρδιά μου. Ένιωθα ανάξιος», παραδέχεται.

Ο Gregory συνέχισε να βιώνει limerence καθ’ όλη τη διάρκεια της ενήλικης ζωής του, αλλά μπέρδευε το συναίσθημα που βίωνε με τον έρωτα.

Η limerence που απευθύνεται προς ένα άτομο μπορεί να διαρκέσει πολλά χρόνια, ακόμη και όταν είστε σε σχέση με κάποιον άλλον, εξηγεί η δρ Poerio.

Ωστόσο, οι περισσότεροι άνθρωποι εξελίσσονται σε σειριακά limerent, νιώθοντας για το ένα LO μετά το άλλο παρεμφερή συναισθήματα, κολλημένοι στο κυνήγι της ίδιας ντοπαμίνης που νιώθουν στα αρχικά στάδια του έρωτα.

Εδώ ο Πιντέρης σημειώνει: «Δεν είναι δυνατόν να ακουμπάς συναισθηματικά σε έναν άνθρωπο και να είσαι συναισθηματικά αυτάρκης», κάτι που αποτελεί ίσως ένα κλειδί που θα λειτουργήσει ως σκέψη λυτρωτικά σε περιπτώσεις όπου η limerence σε οδηγεί σε αδιέξοδο.

Limerence: Ο κύκλος ανταμοιβής του εγκεφάλου

Ο δρ Judson Brewer, ψυχίατρος, νευροεπιστήμονας και συγγραφέας του βιβλίου «Unwinding Anxiety», περιγράφει τη limerence ως εθισμό.

«Όταν κάποιος κάνει δίαιτα, το μόνο που του γίνεται έμμονη ιδέα είναι το φαγητό. Έτσι, μπορείτε να το θεωρήσετε ως συναισθηματική “δίαιτα” του ατόμου», σχολιάζει ο δρ Judson Brewer. «Κολλάνε στις φαντασιώσεις που είναι προσανατολισμένες στο μέλλον και στις τύψεις που είναι προσανατολισμένες στο παρελθόν» προσθέτει.

Αν το έναυσμα είναι η μοναξιά ή η πλήξη, για παράδειγμα, η συμπεριφορά που προκύπτει είναι η προσδοκία ανταπόδοσης από το LO, προσθέτει ο δρ Judson Brewer. Αυτή η αμοιβαιότητα δεν έρχεται ποτέ, αλλά η προσδοκία αποδίδει την ανταμοιβή, την ντοπαμίνη.

Ο δρ Brewer συμπληρώνει: «Η ντοπαμίνη είναι καύσιμο αεριωθούμενου αεροσκάφους. Είναι αυτό που μας παρακινεί να κάνουμε κάτι -ακόμη και αν το να κάνουμε κάτι σημαίνει μόνο προσδοκία. Η αβεβαιότητα, ή η διαλείπουσα ενίσχυση, του περιστασιακού μηνύματος από το LO κρατάει τον εγκέφαλό μας αγκιστρωμένο. Είναι η βενζίνη που ρίχνουμε στη φωτιά».

Αρχίζουμε να μπερδεύουμε το άγχος με τον ενθουσιασμό και τον ενθουσιασμό με τη χαρά.

Ο Πιντέρης αναφέρει σχετικά: «Έχεις σκεφτεί ποτέ ποια είναι η διαφορά ανάμεσα στην ελπίδα και την ψευδαίσθηση; Μία πρώτη διαφορά είναι ότι η ελπίδα πραγματοποιείται, η ψευδαίσθηση όχι».

Limerence: Η κουλτούρα ως καταλύτης

Υπάρχει ένας αυξανόμενος αριθμός διαδικτυακών ομάδων υποστήριξης limerence και ενημερωτικών blogs. Οι ψυχολόγοι και οι κοινωνικοί επιστήμονες δεν εκπλήσσονται.

Η Alexandra Solomon, κλινική ψυχολόγος στο Σικάγο και οικοδέσποινα του podcast «Reimagining Love», δήλωσε:

«Υπάρχει ένα ολόκληρο πολιτισμικό στοιχείο εδώ σχετικά με τον τρόπο που το online dating και η κουλτούρα του hookup δημιουργούν ένα κλίμα χαμηλής υπευθυνότητας και ενισχύουν την ανασφαλή προσκόλληση. Υπάρχει ένα είδος συλλογικής ανασφάλειας».

Η έρευνα American Perspectives Survey διαπίστωσε ότι σχεδόν το ένα τρίτο των ανύπαντρων Αμερικανών (περίπου το ίδιο ποσοστό μεταξύ ανδρών και γυναικών) έχει πέσει θύμα του ghosting από κάποιον με τον οποίο έβγαιναν ραντεβού.

Η έλλειψη επικοινωνίας που συνηθίζεται μετά τη σωματική οικειότητα, είναι αρκετή για να οδηγήσει πολλούς ανθρώπους να αισθάνονται άγχος, αν όχι συναισθηματικό λήθαργο.

Με μια δεξαμενή γνωριμιών που μοιάζει άπειρη, οι άνθρωποι αισθάνονται αναλώσιμοι. Το να σας αφήσουν να φύγετε μπορεί να δημιουργήσει κάποιο κενό μέσα στον εγκέφαλό σας.

«Είναι εύκολο να αισθάνεστε ότι δεν υπάρχει καμία υποχρέωση να κλείσετε έναν κύκλο» δηλώνει η δρ Solomon. «Μπορείτε να αρχίσετε να προβάλλετε σε αυτό το άτομο ένα σωρό “τι θα γινόταν αν”. Είναι εύκολο να εξιδανικεύσεις κάποιον που μόλις γνώρισες».

Ενώ οι άνθρωποι που βιώνουν limerence συχνά τοποθετούν τον LO τους σε ένα βάθρο, τα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης ενθαρρύνουν περαιτέρω την εξιδανίκευση.

«Τα άτομα που ανταλλάσσουν προφίλ Instagram σε ένα μπαρ, έχουν αμέσως πρόσβαση σε χρόνια επιμελημένων δεδομένων που μπορούν να χρησιμοποιήσουν για να χτίσουν το άλλο άτομο στο μυαλό τους», εξηγεί η καθηγήτρια Jennifer Douglas, ψυχολόγος και κλινική καθηγήτρια στο Stanford.

Limerence: Πότε είναι πρόβλημα;

Οι περισσότεροι άνθρωποι βιώνουν σε κάποιο βαθμό έρωτα, δήλωσε η δρ Poerio, αλλά είναι προβληματικό όταν γίνεται ανεξέλεγκτος και εγκλωβίζεται στην ψευδαίσθηση, θα έλεγε ο Πιντέρης.

Η δρ Poerio χρησιμοποιεί την αναλογία ενός ατόμου του οποίου το μυαλό έχει καταληφθεί: «Παρεμβαίνει στην ικανότητά σας να έχετε ουσιαστικές, πραγματικές σχέσεις, επειδή διατηρείτε μια σχέση στο μυαλό σας. Πρόκειται για μια φυσιολογική διαδικασία που έχει πάει ελαφρώς στραβά« εξηγεί.

Ο Πιντέρης αναφέρει επίσης: «Για να ξεχωρίσουμε την ελπίδα από την ψευδαίσθηση, ένας τρόπος είναι το εφικτόν του πράγματος. Αν αυτό που περιμένουμε το θεωρούμε εφικτό, τότε είναι ελπίδα. Αν όχι, ψευδαίσθηση».

Ο Βίνσεντ Χάρις, 49 ετών, ανεξάρτητος συγγραφέας στο Γκρίνβιλ της πολιτείας της Σκωτίας, δήλωσε ότι έχασε τον πρώτο του γάμο και μια δουλειά εξαιτίας της παρουσίας ενός λιμνάζοντος ερωτικού αντικειμένου που θεωρούσε την αδελφή ψυχή του.

Ο κ. Harris γνώρισε το τελευταίο του limerent object μέσω των Μέσων Κοινωνικής Δικτύωσης κατά τη διάρκεια της πανδημίας.

«Για τρία χρόνια, ένιωθα σαν να ζούσα σε ένα ροζ σύννεφο. Δεν είχα κανένα άλλο κίνητρο, εκτός από το να έχω νέα της», δήλωσε ο κ. Harris. «Είχα παραλύσει από τον φόβο ότι αν την προσέγγιζα, θα έλεγα το λάθος πράγμα. Καθώς μείωνε την επαφή μαζί μου, γινόμουν πιο απελπισμένος και ανισόρροπος». Τον Μάιο του 2023 υποβλήθηκε σε ιατρική περίθαλψη για μια δεύτερη ψυχική κατάρρευση.

Πώς μπορείτε να σταματήσετε τη limerence;

Καλλιεργήστε την αυτοσυμπόνια και μια πιο στοχευμένη ζωή: Ο δρ Brewer συνιστά την εξάσκηση του διαλογισμού της αγαπητικής καλοσύνης για να αναπτύξετε την αυτοσυμπόνια και να δημιουργήσετε συνδέσεις με άλλους που δεν απαιτούν τίποτα σε αντάλλαγμα.

Σαρώσεις εγκεφάλου δείχνουν ότι η εκτέλεση αυτού του διαλογισμού απενεργοποιεί το τμήμα του εγκεφάλου που είναι ενεργό κατά τη διάρκεια της limerence ή της ανησυχίας, σύμφωνα με τον δρ Brewer.

Ο Πιντέρης αναφέρει ότι τα «σχοινιά» κόβονται όταν αποδεχθούμε την παραπλάνηση των συναισθημάτων μας: «Ο συναισθηματικός αντίκτυπος που έχουν οι άλλοι πάνω μας, εξαρτάται από τις δικές μας λειτουργίες και όχι από τις δικές τους. Οι συναισθηματικές μου αντιδράσεις μέσα στο διάστημα που είμαι σκαλωμένος δεν οφείλονται στις υπενθυμίσεις του άλλου, αλλά στα συναισθήματα που εγώ κουβαλάω μέσα μου».

Μπορείτε επίσης να εμπλακείτε σε δραστηριότητες γείωσης με ανθρώπους που σας δίνουν χαρά και ικανοποίηση. Για τον κ. Gregory το να γίνει πιο «παρών» τον βοήθησε να διαχειριστεί τον έρωτά του.

Ο κ. Gregory αποδίδει ότι η εργασία στην εκπαίδευση της γιόγκα και η νηφαλιότητα τον βοήθησαν να καλλιεργήσει ειλικρινείς, ανοιχτές σχέσεις με τους ανθρώπους.

Διακόψτε τη φαντασίωση: Η Brandy Wyant, ψυχοθεραπεύτρια στο Άρλινγκτον της Μασαχουσέτης, η οποία ειδικεύεται στη βοήθεια ασθενών με Ο.Κ.Δ., περιγράφει το διά βίου ιστορικό της με τη limerence και τη θεραπεία δέκα εβδομάδων που μείωσε την αναπόληση σε μια δημοσιευμένη μελέτη περίπτωσης για τη limerence.

Μία από τις τεχνικές γνωστικής συμπεριφορικής θεραπείας που λειτούργησε για την κ. Wyant ήταν η απαρίθμηση όλων των τρόπων με τους οποίους προσπαθούσε να αναζητήσει σωματική ή συναισθηματική εγγύτητα με τον LO της.

Αυτό θα μπορούσε να είναι ονειροπόληση, εκ νέου ακρόαση μηνυμάτων του τηλεφωνητή ή λίστες αναπαραγωγής, εκ νέου ανάγνωση κειμένων, πρόβα μηνυμάτων ή εξέταση φωτογραφιών. Είπε να κατατάξετε τι είναι πιο εύκολο έως πιο δύσκολο να σταματήσετε και στη συνέχεια να ξεκινήσετε με το πιο εύκολο.

Μια στρατηγική που χρησιμοποιεί με τους πελάτες της για να απο-ειδωλίσει το LO τους είναι η απαρίθμηση των λόγων για τους οποίους το LO δεν είναι τέλειο.

Ένας άλλος κατάλογος περιλαμβάνει τρόπους με τους οποίους το LO και ο ασθενής δεν είναι συμβατοί.

Ονομάστε το για να το δαμάσετε: Μπορείτε να διακόψετε σκόπιμα τη συνήθεια φωνάζοντάς την – «Γεια σου, limerence»- και δίνοντας προσοχή (για παράδειγμα, μέσω ημερολογίου) στο πώς αισθάνεστε όταν βρίσκεστε σε αυτή την κατάσταση limerence.

Η αναγνώριση των συναισθημάτων της αυτοεκμηδένισης, του άγχους και της κατάθλιψης θα οδηγήσει στην αποχαύνωση, δηλώνει ο δρ Brewer.

Θα πρέπει επίσης να πιστεύετε ότι αξίζετε περισσότερα. Όπως έγραψε ο δρ Tennov: «ένας άνθρωπος που βιώνει limerence μπορεί να ζήσει μια μακρά ζωή συντηρούμενη από “ψίχουλα αγάπης”». Μην την αφήσετε να σας στερήσει χρόνο, ενέργεια και αυτοεκτίμηση. Μπορεί να σας αποσπάσει την προσοχή από τον συναισθηματικά διαθέσιμο ερωτικό σύντροφο που βρίσκεται ακριβώς μπροστά σας.

Και όπως πολύ παραινετικά έγραψε και ο Κ. Καβάφης:

Κι αν δεν μπορείς να κάμεις την ζωή σου όπως την θέλεις,
τούτο προσπάθησε τουλάχιστον
όσο μπορείς: μην την εξευτελίζεις
μες στην πολλή συνάφεια του κόσμου,
μες στες πολλές κινήσεις κι ομιλίες.

Μην την εξευτελίζεις πηαίνοντάς την,
γυρίζοντας συχνά κ’ εκθέτοντάς την
στων σχέσεων και των συναναστροφών
την καθημερινήν ανοησία,
ώς που να γίνει σα μια ξένη φορτική.

Με πληροφορίες από nytimes, Όταν μία Σχέση γίνεται Έμμονη Ιδέα (Γιώργος Πιντέρης, εκδόσεις Θυμάρι)