Περιεχόμενα
Λέπρα. Ιλαρά. Σύφιλη. Ελονοσία. Λέξεις που είχαν εξαφανιστεί από το δυτικό λεξιλόγιο εδώ και δεκαετίες. Μεταδοτικές ασθένειες που όταν αναφέρονταν γνώριζες ότι αφορούσαν παρελθοντικό χρόνο. Κάτι που το τοποθετείς, χωρίς να είσαι και απόλυτα σίγουρος, κάπου στο πρώτο μισό του προηγούμενου αιώνα. Και είσαι σίγουρος ότι αυτό, τουλάχιστον ως δυτική κοινωνία, το κατακτήσαμε.
Σίγουρος; Τα στοιχεία λένε άλλα. Πολύ πιο αποθαρρυντικά απ’ όσα νομίζεις. Οι μεταδοτικές ασθένειες του παρελθόντος επιστρέφουν και χτυπάνε ακόμα και τις πιο προηγμένες χώρες, τις κοινωνίες που είχαν καταφέρει να τις εξαφανίσουν. Λέπρα στις ΗΠΑ, ιλαρά στο Λονδίνο, σύφιλη στην Ιρλανδία. Όχι, δεν είναι μυθιστόρημα της βικτωριανής εποχής. Είναι η πραγματικότητα στο δυτικό κόσμο εν έτει 2023.
Μεταδοτικές ασθένειες: Αιτία τα χαμηλά ποσοστά εμβολιασμού
Το πρόσφατο άρθρο του Politico κατέγραψε πέντε «ξεχασμένες» ασθένειες που έχουν επανακάμψει στις δυτικές χώρες. Για πολλούς λόγους. Κυριότερος, η ραγδαία πτώση των ποσοστών εμβολιασμού στην παιδική ηλικία, ειδικά μετά την έξαρση της πανδημίας του COVID-19 και όλου αυτού του κινήματος αντι-εμβολιασμού. Το οποίο μόνο γραφικό δεν είναι.
Αν σε αυτό προσθέσουμε τις αλλαγές στη σεξουαλική συμπεριφορά και τις διατροφικές συνήθειες, αλλά και την κλιματική αλλαγή, το μείγμα που προκύπτει είναι εκρηκτικό. Και θα επηρεάσει άμεσα και την Ελλάδα.
Επιπλέον, τα βακτήρια γίνονται όλο και πιο ανθεκτικά στα αντιβιοτικά μας. Αυτό σημαίνει ότι ακόμα και τα εμβόλια, που εμπεδώσαμε ότι μας προστατεύουν για όλη της ζωή μας από τέτοιες ασθένειες, μπορεί να αποδειχτούν αναποτελεσματικά.
Ιλαρά
Από τις μεταδοτικές ασθένειες που ήταν υπεύθυνες για εκατομμύρια θανάτους κάθε χρόνο στην Ευρώπη (με έξαρση κρουσμάτων κάθε τριετία), η ιλαρά έπαψε να αποτελεί πρόβλημα για τις δυτικές κοινωνίες. Ο Τζον Φράνκλιν Έντερς, ο αποκαλούμενος και πατέρας των σύγχρονων εμβολίων, ανέπτυξε το εμβόλιο κατά της ιλαράς ήδη από τις αρχές της δεκαετίας του 1960. Ο εμβολιασμός έγινε υποχρεωτικός στα παιδιά σχεδόν όλης της ηπείρου. Η ασθένεια είναι τόσο μολυσματική, που η ανοσία στις κοινότητες πρέπει να είναι πολύ υψηλή (να φτάνει ως και το 95%) για να σταματήσει η εξάπλωση.
Σήμερα αυτό το ποσοστό είναι πολύ χαμηλότερο. Το 2022 καταγράφηκαν πάνω από 900 κρούσματα ιλαράς στην Ευρώπη. Ο αριθμός μπορεί να φαίνεται μικρός για έναν συνολικό πληθυσμό άνω των 500 εκατομμυρίων ανθρώπων, αλλά δυνητικά μπορεί να πλήξει πολύ περισσότερους. Ειδικά όσους έρχονται από χώρες χωρίς προγράμματα μαζικού εμβολιασμού.
Τα πρώτα στοιχεία για το 2023 είναι πολύ ανησυχητικά. Ο αριθμός των 900 κρουσμάτων ξεπεράστηκε ήδη από το πρώτο δίμηνο του χρόνου. Η Ολλανδία έχει προειδοποιήσει ότι η μείωση της εμβολιαστικής κάλυψης στη χώρα σημαίνει επανεμφάνιση της νόσου και χτυπάει καμπανάκι και για άλλες μεταδοτικές ασθένειες. Η Υπηρεσία Ασφάλειας Υγείας στη Βρετανία ανακοίνωσε τον Ιούλιο ότι το Λονδίνο είναι έτοιμο για δεκάδες χιλιάδες κρούσματα λόγω των χαμηλότερων επιπέδων εμβολιασμού για αρκετά χρόνια.
Σύφιλη
Η σύφιλη είναι περισσότερο γνωστή ως ευλογιά. Πρόκειται για μια σεξουαλικά μεταδιδόμενη βακτηριακή ασθένεια που, αν διαγνωστεί έγκαιρα, μπορεί να αντιμετωπιστεί αποτελεσματικά, ακόμα και με ήπια φαρμακευτική αγωγή. Αν το βακτήριο μείνει στο σώμα, μπορεί μακροπρόθεσμα να προκαλέσει μέχρι και το θάνατο.
Μια έρευνα από το Ευρωπαϊκό Κέντρο Πρόληψης και Ελέγχου Νοσημάτων δείχνει ότι τα κρούσματα στις μεταδοτικές ασθένειες, και φυσικά στη σύφιλη, σε όλη την Ευρωπαϊκή Ένωση ανεβαίνουν ραγδαία. Το υψηλότερο ποσοστό για το 2019 καταγράφηκε στη Μάλτα και ακολούθησε η Ιρλανδία.
Τη δεκαετία του 1930 υπολογιζόταν ότι το 20% (!) των κατοίκων του Λονδίνου έπασχε από σύφιλη. Το 2022 καταγράφηκαν μόνο στο Λονδίνο 8.692 κρούσματα της ασθένειας. Πρόκειται για τον μεγαλύτερο ετήσιο αριθμό από το 1948.
Οι περιστασιακές σεξουαλικές συναντήσεις είναι πια πιο συχνές από ποτέ. Αλλά δεν είναι μόνο αυτό που έχει οδηγήσει στην αύξηση των κρουσμάτων και τις μεταδοτικές ασθένειες. Ευθύνονται, προφανώς και οι περικοπές στις υπηρεσίες σεξουαλικής υγείας. Μόνο στην Αγγλία οι περικοπές έφτασαν το 1 δις στερλίνες.
Αρθρίτιδα
Την αποκάλεσαν «ασθένεια των βασιλιάδων». Παλιά αυτό. Τότε που μόνο οι βασιλιάδες κάθονταν όλη μέρα και δεν τσάκιζαν τη μέση τους στα χωράφια και στα βοσκοτόπια. Μόνο οι βασιλιάδες γλεντούσαν καταναλώνοντας κάθε μέρα κρέας και αλκοόλ.
Η ουρική αρθρίτιδα είναι ένας επώδυνος τύπος αρθρίτιδας όπου σχηματίζονται μικροί κρύσταλλοι γύρω από τις αρθρώσεις. Τα κρούσματα αυξάνονται σε όλο τον κόσμο. Οι ΗΠΑ και ο Καναδάς έχουν τις υψηλότερες αυξήσεις μεταξύ των ετών 1990 και 2017.
Περισσότερο πλήττονται οι άνδρες, οι παχύσαρκοι, όσοι πάσχουν από υψηλή αρτηριακή πίεση ή σακχαρώδη διαβήτη και όσοι καταναλώνουν τροφές με υψηλή περιεκτικότητα σε φρουκτόζη, καθώς και αλκοόλ.
Τα ποσοστά παχυσαρκίας στην Ευρώπη παρουσιάζουν αυξητικές τάσεις και ενισχύουν τις μεταδοτικές ασθένειες. Η Ελλάδα, μάλιστα, έχει καταγράψει μια θλιβερή πρωτιά στην παιδική παχυσαρκία.
Λέπρα
Τη θυμηθήκαμε για τα καλά τη λέπρα στις μεταδοτικές ασθένειες τα τελευταία χρόνια με το βιβλίο της Βικτόρια Χίσλοπ «Το Νησί», που έγινε και τηλεοπτική σειρά. Το βακτήριο που οδηγεί σε νευρική βλάβη και απώλεια της αίσθησης στο δέρμα, τα μάτια και τη μύτη είναι κάτι που νομίζαμε ότι θα βλέπαμε μόνο σε ταινίες ή σε αναφορές στο παρελθόν. Όμως…
Τα ανατριχιαστικά στοιχεία από τις ΗΠΑ δείχνουν ότι η λέπρα μπορεί να έχει γίνει ενδημική στη Φλόριντα! Ο αριθμός των αναφερόμενων περιπτώσεων έχει υπερδιπλασιαστεί την τελευταία δεκαετία στις νοτιοανατολικές πολιτείες των ΗΠΑ.
Όπως γνωρίζουμε, η πολιτική των περασμένων δεκαετιών ήταν να στέλνονται τα άτομα με την ασθένεια σε απομακρυσμένα νησιά καραντίνας, γνωστά ως αποικίες λεπρών, όπως η Σπιναλόγκα. Η λέπρα σήμερα μπορεί να θεραπευτεί με μήνες θεραπείας πολλαπλών φαρμάκων και η έγκαιρη διάγνωση μπορεί να αποφύγει την αναπηρία.
Ελονοσία
Η ελονοσία δεν ήταν πάντα μια ασθένεια που εμφανιζόταν μόνο σε τροπικές περιοχές στην Αφρική, την Ασία και τη Λατινική Αμερική. Υπήρχαν χιλιάδες κρούσματα από μεταδοτικές ασθένειες που παρατηρούνταν μέχρι και σε ελώδεις περιοχές του Παρισιού και κατά μήκος του ποταμού Τάμεση στο Λονδίνου, όπως και το νησί της Σαρδηνίας. Και φυσικά την Ελλάδα, τουλάχιστον μέχρι τα μέσα του περασμένου αιώνα.
Η Ευρώπη κατάφερε να εξαλείψει την ελονοσία μέσω ενός τεράστιου μεταπολεμικού προγράμματος ψεκασμού εντομοκτόνων, αποστράγγισης βάλτων και φαρμακευτικής θεραπείας. Για την ώρα οι «θέρμες», όπως τις αποκαλούσαν στην ελληνική ύπαιθρο, δεν έχει επιστρέψει στην Ευρώπη. Αλλά η άνοδος άλλων ασθενειών που μεταδίδονται από τα κουνούπια, όπως ο δάγκειος πυρετός και ο ιός του Δυτικού Νείλου, θα πρέπει να θεωρείται ως ένα προειδοποιητικό λαμπάκι για τις μεταδοτικές ασθένειες. Στην άλλη άκρη του Ατλαντικού, τον Ιούνιο τα Κέντρα Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων των ΗΠΑ εξέδωσαν προειδοποίηση για πολλά τοπικά κρούσματα ελονοσίας.
** Με πληροφορίες από Politico.
