Σε σχεδόν 400 χρόνια οθωμανικής κατοχής, αυτά τα χωριά δε βρέθηκαν ποτέ υπό τουρκικό ζυγό. Καταλήφθηκαν πρώτη φορά από τους Ναζί, αλλά ελευθερώθηκαν πρώτα απ΄όλη την Ελλάδα. Μόνο και μόνο αυτό κάνει τα Άγραφα μια τόσο γοητευτική ιστορία για το BBC Travel, όπου ο Έλληνας δημοσιογράφος Άλεξ Σάκαλης περιγράφει την «διάβαση» τους από το ελληνικό παρελθόν ως το σήμερα.
«Από τους Βυζαντινούς μέχρι τους Οθωμανούς, αυτές οι περιοχές αποτελούνταν από δύσβατα μονοπάτια και κανείς δε μπορούσε να τα χαρτογραφήσει. Ήταν αχαρτογράφητη περιοχή. Γι΄αυτό ονομάστηκαν Άγραφα» αναφέρει ο δημοσιογράφος. Μια άλλη πηγή, ο χρονικογράφος Μιχαήλ Ψελλός, αναφέρει ότι η περιοχή απέκτησε το όνομά της την περίοδο της εικονομαχίας, όταν αυτοκράτορας του Βυζαντίου ήταν ο εικονομάχος Κωνσταντίνος Ε΄.
Οι κάτοικοι της περιοχής αρνήθηκαν την εφαρμογή του διατάγματος για την αφαίρεση των εικόνων από τους ναούς και θανάτωσαν τους απεσταλμένους του αυτοκράτορα. Τότε ο Κωνσταντίνος εξοργισμένος διέγραψε την περιοχή από τους χάρτες της Αυτοκρατορίας.
Το BBC Travel αφιερώνει χώρο και σε κάποιους από τους 11.000 κατοίκους που ζουν σε αυτά τα ξεχασμένα σχεδόν από την εξέλιξη χωριά. Το ρεύμα εδώ ήρθε το 1980. Πολλά από τα χωριά δεν έχουν οδική πρόσβαση, κάτι που τα καθιστά έναν παράδεισο έξω από τον αστικό πολιτισμό.
Βουνά, λαγκάδια και ποτάμια. Τρεις ποταμοί τέμνουν τα Άγραφα, ο Αχελώος, ο Ταυρωπός και ο Αγραφιώτης. Η φύση εδώ είναι πλούσια. Αλλά και σκληρή. Τα βάναυσα δεκαήμερα χιονοπτώσεων που βιώνει τα τελευταία χρόνια ένα αστικό τοπίο, συνήθως κάπου από τα μέσα Ιανουαρίου μέχρι το πρώτο δεκαήμερο του Φεβρουαρίου, εδώ είναι πολύ πιο συχνά και με μεγαλύτερη διάρκεια.
Τα Άγραφα όμως δεν υποτάσσονται ούτε στον καιρό. Είναι αυτή η αύρα του Γεώργιου Καραϊσκάκη, όπως αναφέρει το BBC Travel, που χρησιμοποίησε ως κρησφύγετο αρματωλών και κλεφτών την περιοχή στη διάρκεια της Τουρκοκρατίας και κατάφερε ένα τεράστιο πλήγμα στους Οθωμανούς στην περίφημη μάχη του Αγίου Βλασίου.
BBC Travel: Ο Καραϊσκάκης, η επικράτηση επί των Ναζί και η κοινότητα στην Σάρλοτ
Μετά τη λήξη της πρώτης πολιορκίας του Μεσολογγίου οι Τούρκοι έστειλαν 3.000 Τουρκαλβανούς υπό τους Ισμαήλ Πλιάσσα, Ισμαήλ Χατζημπέντο και Άγο Βασιάρη να πάνε στην Πρέβεζα, με στόχο την εξασφάλιση και αποστολή πολεμικού υλικού και τροφίμων. Ο Καραϊσκάκης, πληροφορούμενος την πρόθεσή τους να διαβούν από το αρματολίκι των Αγράφων κίνησε γρήγορα και κατέλαβε με 800 πολεμιστές τον Άη Βλάση.
Στις 15 Ιανουαρίου 1823, ο Καραϊσκάκης μετακινήθηκε στη θέση Κορομηλιά, τοποθετώντας τους άνδρες του περιμετρικά στην κορυφογραμμή, ενώ εκείνος μαζί με άλλους παρέμειναν στο κέντρο της παράταξης. Όταν έφθασαν οι Τούρκοι στο πέρασμα, απαίτησαν από τους Έλληνες να τους αφήσουν ελεύθερη τη διάβαση, αλλά εκείνοι αρνήθηκαν κι έτσι ξεκίνησε η σύγκρουση.
Η λίμνη Στεφανιάδα
Στην αρχή η μάχη ανάμεσα στους 800 και τους 3.000 έμοιαζε χαμένη, με δύο άκρα της ελληνικής παράταξης να τρέπονται σε φυγή. Ο Καραϊσκάκης όμως ανασύνταξε το στράτευμα πίσω του και επιτέθηκε από το κέντρο, το οποίο είχε αδυνατίσει αρκετά λόγω της στόχευσης των Τούρκων στα άκρα. Η νίκη επετεύχθη και οι Τούρκοι κατέφυγαν υπό καταδίωξη προς το Αγρίνιο. Είναι χαρακτηριστικό πως μόνο 20 Έλληνες έπεσαν στο πεδίο της μάχης, ενώ ο αριθμός για τους Οθωμανούς ξεπέρασε το 200. Μεταξύ αυτών και ο Χατζημπέντος που τον σκότωσε ο ίδιος ο Καραϊσκάκης.
Τα Άγραφα ήταν από τις πρώτες ελληνικές περιοχές που κήρυξαν το τέλος της Τουρκοκρατίας και την απελευθέρωση και μέχρι το 1940 δεν υποδουλώθηκαν ποτέ. Τότε τους κατέλαβαν οι Ναζί, με τους κατοίκους να ενημερώνονται για την επέλασή τους και να σπεύδουν στις σπηλιές για να κρυφτούν. Παρέμειναν εκεί δύο μερόνυχτα, με τους Ναζί να καίνε τα χωριά.
Το 1943 όμως τους εκδίωξαν, διακηρύσσοντας την «Ελεύθερη Ελλάδα» από τα βουνά όπου είχαν στρατοπεδεύσει. Σε αυτά τα βουνά αργότερα θα κατευθύνονταν οι Κομμουνιστές στη διάρκεια του Εμφυλίου Πολέμου.
Από τα ιδιαίτερα στοιχεία των Αγράφων, που αναφέρει ενδελεχώς το BBC Travel, είναι πως πολλοί κάτοικοι κατέφυγαν για μια καλύτερη ζωή στην Αμερική. Όχι όμως όπου κι όπου, αλλά στη Σάρλοτ της Βόρειας Καρολίνας. Είναι μάλιστα δυναμική η αγραφιώτικη κοινότητα στην πόλη αυτή.
«Είμαστε η Ελβετία της Ελλάδας» λένε περήφανα οι ντόπιοι για τα Άγραφα. Και δεν έχουν άδικο.
