Περιεχόμενα
Η Μονεμβασιά είναι το ελληνικό μνημείο που σύμφωνα με την Europa Nostra και το Ινστιτούτο της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων περιλαμβάνονται στη λίστα των 14 μνημείων που βρίσκονται σε κίνδυνο.
Το Κάστρο της Μονεμβασιάς, χτισμένο σε έναν ογκώδη ασβεστολιθικό βράχο με απόκρημνες πλαγιές, εξέχει στη νοτιοανατολική ακτή της Πελοποννήσου.
Η ομορφιά της αδιαπραγμάτευτη σε μεθάει σαν το κρασί της, η Μαλβάζια, από την πρώτη φορά που θα ρίξεις τα μάτια σου επάνω της… Μία ένωση του χθες με το σήμερα, το διπλό λιμάνι της που πρόσφερε την ευημερία της Μονεμβασιάς από τη μεσαιωνική έως τη σύγχρονη περίοδο.
Μονεμβασιά: Ένα μνημείο πολιτισμού
Η Άνω Πόλη κατοικήθηκε μέχρι το 1690, ήταν οχυρωμένη και απλώνεται σε ένα επίπεδο πλάτωμα στην κορυφή του βράχου. Διατηρούνται ως τις μέρες μας οι οχυρώσεις και λίγα μόνο μνημεία, συμπεριλαμβανομένης μιας εκκλησίας του 12ου αιώνα, ενός συγκροτήματος πύλης, δύο ιδιωτικών κατοικιών και αρκετών δεξαμενών. Υπάρχουν επίσης ερείπια σπιτιών και ένα δίκτυο ιστορικών μονοπατιών.
Η Κάτω Πόλη της Μονεμβασιάς απλώθηκε σε μια λωρίδα γης στα ριζά του βράχου και είναι επίσης οχυρωμένη.
Η Μονεμβασιά αποτελεί πόλο έλξης επισκεπτών χάρη στα βυζαντινά και σύγχρονα μνημεία της, στέκει αγέρωχη προβάλλοντας τη μοναδικότητά της.
Υπήρξε πάντα η «μούσα» πολλών καλλιτεχνών και ο τόπος του ονείρου για εκείνους που ήθελαν να ζήσουν μία μοναδική εμπειρία.
Ο οικισμός του Κάστρου αποτελεί τοπόσημο της περιοχής από τη δεκαετία του 1960 και προστατεύεται όπως επίσης ο ισθμός και η γέφυρα από διάφορες διατάξεις που αποσκοπούν στη διατήρηση των ιστορικών δομών, τη διαφύλαξη του αρχικού ύφους του οικισμού και το σεβασμό των αρχιτεκτονικών κανόνων του Κάστρου της Μονεμβασιάς.
Μονεμβασιά: Η αύξηση του τουρισμού θέτει σε κίνδυνο την περιοχή
Τη δεκαετία του 1970 η Μονεμβασιά άρχισε να εξελίσσεται σε τουριστικό προορισμό και ενώ μέχρι τότε το προσωπικό ενδιαφέρον και η ατομική φροντίδα εξασφάλιζαν την προστασία του οικισμού, η σημαντική αύξηση του τουριστικού ενδιαφέροντος και η επέκταση του επενδυτικού και επιχειρηματικού ενδιαφέροντος έχει φτάσει στο σημείο να θέτει σε απόλυτο κίνδυνο τον αυθεντικό χαρακτήρα του ιστορικού συνόλου.
Τα περισσότερα από τα λιγοστά καταστήματα της Κάτω Πόλης μετατρέπονται σε κέντρα εστίασης και αναψυχής, ενώ πολυάριθμα σπίτια μετατρέπονται σε καταλύματα.
Μονεμβασιά: Το τελεφερίκ που θα αλλοιώσει το μνημείο
Η κύρια απειλή για τη Μονεμβασιά βρίσκεται σήμερα σε ένα σχέδιο για τελεφερίκ που προωθείται από το Υπουργείο Πολιτισμού και τη δημοτική Αρχή.
Σύμφωνα με την ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ Περιβάλλοντος και Πολιτισμού, η οποία πρότεινε το Κάστρο της Μονεμβασιάς για ένταξη στο πρόγραμμα των 7 πιο απειλούμενων μνημείων για το 2025 (7 Most Endangered 2025), το τελεφερίκ προφανώς συνιστά απειλή υποτίμησης της περιβαλλοντικής και πολιτιστικής αξίας του συνολικού χώρου, υποβάθμισης της εμπειρίας των επισκεπτών, και διάρρηξης της ενότητας του τοπίου.
Η διαθέσιμη «Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων» στερείται σαφήνειας και λεπτομέρειας σχετικά με τις επιπτώσεις του έργου στην πανίδα και τη χλωρίδα, στην ηχορύπανση και την κυκλοφοριακή συμφόρηση.
Η απειλή που συνιστά το έργο του τελεφερίκ έχει εγείρει σοβαρές ανησυχίες και έχει προσελκύσει δημόσιες δηλώσεις και δελτία τύπου από μια σειρά φορέων, όπως το ICOMOS, ο Σύλλογος Ελλήνων Αρχαιολόγων και η Monumenta.
Πολυάριθμοι φορείς και άτομα έχουν αναλάβει ή σχεδιάζουν να αναλάβουν μια σειρά από δράσεις για να μπορέσει η τοπική κοινότητα της Μονεμβασιάς, ο δήμος, το ελληνικό κράτος και το διεθνές κοινό να αναγνωρίσουν την απειλή που θέτει το έργο του τελεφερίκ τόσο για το περιβάλλον όσο και για την πολιτιστική κληρονομιά του Κάστρου της Μονεμβασιάς.
Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ Πολιτισμού και Αθλητισμού προτείνει να αντικατασταθεί το σχέδιο για τελεφερίκ με σχέδιο για ανελκυστήρα επιβατών. Ένας βιομηχανικός ανελκυστήρας κατασκευάστηκε στη Μονεμβασιά πριν από μια δεκαετία για να διευκολύνει τα έργα αποκατάστασης της Άνω Πόλης.
Μια φιλική προς τους επιβάτες εκδοχή του ανελκυστήρα θα προωθούσε την επιθυμητή βελτίωση της προσβασιμότητας της Άνω Πόλης.
Η Συμβουλευτική Επιτροπή του Προγράμματος 7 Most Endangered αποφάσισε να συμπεριλάβει το Κάστρο της Μονεμβασιάς στο Πρόγραμμα 7 Most Endangered 2025 «όχι μόνο επειδή αναγνωρίζει το σαφές πρόβλημα και τον επείγοντα χαρακτήρα των άμεσων δράσεων που πρέπει να αναληφθούν, αλλά και επειδή αξιοποιεί αυτή την ευκαιρία προκειμένου να διερευνήσει και να αναδείξει νέες, πιο κατάλληλες και βιώσιμες προτάσεις με ευρύτερη απήχηση διεθνώς».
Μία συζήτηση για τη σωτηρία της Μονεμβασιάς
Η ΕΛΛΕΤ διοργάνωσε πριν από λίγες μέρες μία συζήτηση όπου προσκλήθηκαν να συμμετάσχουν από τους διοργανωτές το Υπουργείο Πολιτισμού, η Περιφέρεια Πελοποννήσου και ο Δήμος Μονεμβασίας, οι οποίοι όμως δεν ανταποκρίθηκαν στην πρόσκληση.
Μέσα από τις ομιλίες και τη μακρά συζήτηση που ακολούθησε με το κοινό έγινε φανερό ότι πρόκειται για ένα μεγάλης κλίμακας έργο που θα αλλοιώσει την ταυτότητα του χώρου.
Η καστροπολιτεία είναι ένα μνημείο, ένα αδιάσπαστο σύνολο φυσικού και αρχιτεκτονικού τοπίου και η όλη κατασκευή θα έχει σοβαρότατες και μη αναστρέψιμες συνέπειες και στο πολιτιστικό και στο φυσικό περιβάλλον.
Αξίζει να σημειωθεί ότι όλο το μνημείο, βρίσκεται μέσα στην περιοχή NATURA 2000, μέσα στο κηρυγμένο Τοπίο Ιδιαίτερου Φυσικού Κάλλους με ονομασία «Μονεμβασία», μέσα στους Βιότοπους Corine A00010062, αποτελεί ιστορικό τόπο και αρχαιολογικό χώρο και ακόμα βρίσκεται μέσα στη δασική έκταση, χαρακτηρισμένη ως ΑΔ, δηλαδή «Ανέκαθεν Δασική».
Είναι επομένως ασύμβατη στην κλίμακα και στην αξία αυτού του μοναδικού χώρου η κατασκευή μιας τέτοιας κλίμακας έργου με το πρόσχημα της παροχής προσβασιμότητας σε ΑμεΑ και σε άτομα με κινητικά προβλήματα, τη στιγμή που υπάρχουν ηπιότερες λύσεις που μπορούν να εφαρμοστούν, όπως η κατασκευή ενός καλαίσθητου αναβατορίου πλαγιάς.
Το προσχηματικό προκύπτει και από τη Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων στην οποία αναφέρεται ότι «στόχος του έργου είναι να διευκολυνθεί η επισκεψιμότητα των τουριστών, των μόνιμων κατοίκων και γενικά η ασφαλής μεταφορά ατόμων από την Κάτω Πόλη Μονεμβασίας στην Άνω Πόλη και αντίστροφα, καθώς και ατόμων με κινητικά προβλήματα».
Όπως προκύπτει λοιπόν, επιχειρείται με το έργο αυτό η αύξηση των τουριστών στο μνημείο, χωρίς όμως να έχει προηγηθεί ένα Σχέδιο Διαχείρισης, που μεταξύ άλλων θα περιλάμβανε την ανάλυση των πραγματικών αναγκών της περιοχής, των δεδομένων της, των αξιών της αρχαιολογικής και φυσικής κληρονομιάς και της ποιότητας ζωής των κατοίκων της.
Ένα σχέδιο που θα προσδιορίζει τον επιθυμητό αριθμό επισκεπτών και των απαιτούμενων έργων υποδομής, όπως το κυκλοφοριακό και η στάθμευση, η παροχή πόσιμου νερού και η αποχέτευση, ήδη προβληματικά για το κάστρο. Ένα σχέδιο που θα εγγυάται την προστασία της πανίδας και της χλωρίδας της περιοχής από την κατασκευή και λειτουργία του έργου, μια μελέτη που θα έχει λάβει υπόψη της τους ισχυρούς ανέμους που ενδεχομένως θα εμποδίζουν τη λειτουργία του.
Σύμφωνα με την εθνική και διεθνή νομοθεσία, στην προστασία μνημείων και αρχαιολογικών χώρων περιλαμβάνεται και η διατήρηση του άμεσου περιβάλλοντα χώρου τους.
Δεν είναι τυχαίο ότι η κατασκευή τελεφερίκ κόστους δεκάδων εκατομμυρίων δολαρίων στο μοναδικό Μάτσου Πίτσου αποκλείστηκε από την UNESCO και ακολούθως από το υπουργείο πολιτισμού του Περού, όπως ματαιώθηκε και η κατασκευή τελεφερίκ στο κάστρο του Βελιγραδίου, ύστερα από την παρέμβαση φορέων, επιστημόνων και της Europa Nostra.
Για όλους τους παραπάνω λόγους, και αναγνωρίζοντας ότι «…το σχέδιο τελεφερίκ προφανώς συνιστά απειλή υποτίμησης της περιβαλλοντικής και πολιτιστικής αξίας του συνολικού χώρου, υποβάθμισης της εμπειρίας των επισκεπτών και διάρρηξης της ενότητας του τοπίου», η ΕΛΛΕΤ πρότεινε την ένταξη του Κάστρου της Μονεμβασιάς στο πρόγραμμα των 7 πιο απειλούμενων μνημείων για το 2025 που υλοποιούν η Europa Nostra και η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων, οι οποίες και ανακοίνωσαν ήδη την ένταξή του στη βραχεία λίστα.
Η Συμβουλευτική Επιτροπή του Προγράμματος αποφάσισε να συμπεριλάβει το Κάστρο της Μονεμβασιάς στο Πρόγραμμα 7 Most Endangered 2025 «όχι μόνο επειδή αναγνωρίζει το σαφές πρόβλημα και τον επείγοντα χαρακτήρα των άμεσων δράσεων που πρέπει να αναληφθούν, αλλά και επειδή αξιοποιεί αυτή την ευκαιρία προκειμένου να διερευνήσει και να αναδείξει νέες, πιο κατάλληλες και βιώσιμες με ευρύτερη απήχηση διεθνώς».
Η ΕΛΛΕΤ ενώνει τη φωνή της με όλους τους φορείς εντός και εκτός Ελλάδος και με φυσικά πρόσωπα για τη ματαίωση αυτού του έργου που συνιστά απειλή για το Κάστρο, καθώς θέτει σε κίνδυνο τον αυθεντικό χαρακτήρα του ιστορικού μνημείου και του φυσικού περιβάλλοντος.
14 μνημεία υπό απειλή
Τα 14 υπό απειλή μνημεία και τόποι πολιτισμικής κληρονομιάς της Ευρώπης για το 2025:
• Κάστρο της Μονεμβασιάς, Ελλάδα
• Μονή και Οικισμός Arakelots, Αρμενία
• Σιδηροδρομικός σταθμός Mixnitz-Bärenschützklamm, Αυστρία
• Σιδερένιο κάστρο του Ath, Βέλγιο
• Κάστρο Nyborg, Δανία
• Blower Hall, Esch-sur-Alzette, Λουξεμβούργο
• Σιδηροδρομικές γέφυρες και ανάχωμα Baardwijkse Overlaat, Ολλανδία
• Εθνικό Θέατρο, Όσλο, Νορβηγία
• Μεγάλη Συναγωγή στην Orla, Πολωνία
• Εκκλησία και Μοναστήρι των Paulistas στη Λισαβόνα, Πορτογαλία
• Μοντερνιστικό συγκρότημα Generalštab στο Βελιγράδι, Σερβία
• Εκκλησία του San Estevo de Pousada, Ισπανία
• Κολυμβητήριο Valhalla, Γκέτεμποργκ, Σουηδία
• Victoria Tower Gardens, Λονδίνο, Ηνωμένο Βασίλειο
