Κάθε ταξίδι είναι μια εμπειρία. Και κάθε εμπειρία δική μου διαφέρει από μια εμπειρία δική σου. Εδώ διαφέρει από μια παλιότερη εμπειρία δική μου. Στη Ρώμη είχα πάει πρώτη φορά το 2008, εφταήμερη με το σχολείο, όπου ήμασταν καμιά 50αριά άτομα, οπότε δεν θυμάμαι να έδωσα τρομερά μεγάλη σημασία στην πόλη ως πόλη. Θυμάμαι να έχω εντυπωσιαστεί από την Καπέλα Σιστίνα και το Κολοσσαίο, μα περισσότερο θυμάμαι τα μπέργκερ που τρώγαμε, τις συναντήσεις στα δωμάτια στο ξενοδοχείο για κουβέντα και χαζομάρα, παρά τη Ρώμη.
17 χρόνια μετά, αποφάσισα να ξαναπάω Ρώμη, εντελώς μόνος. Αυτό το αναφέρω γιατί σίγουρα παίζει μεγάλο ρόλο στην αφοσίωση που έχεις στην κάθε εμπειρία και στην διάθεση να κάνεις πράγματα. Αν έχεις μια παρέα, κάτι που σε ξενέρωσε, θα το ξεπεράσεις γρήγορα με την κουβέντα και τη διάθεση του άλλου. Αν όμως δεν έχεις να μοιραστείς, εστιάζεις στην εμπειρία, την επεξεργάζεσαι και αν δε σε ικανοποίησε, μέσα σου διογκώνεται.
Πήγα για 3 ημέρες στη Ρώμη, με ένα αρχικό κόστος κοντά στα 750 ευρώ που ήταν τα αεροπορικά με βαλίτσα, το ξενοδοχείο και η μεταφορά μου από το σπίτι μου στο Ελ. Βενιζέλος κι από το Φιουμιτσίνο, το μεγάλο αεροδρόμιο της ιταλικής πρωτεύουσας, στο ξενοδοχείο που ήταν κοντά στον Termini, τον κεντρικό σταθμό τρένων και λεωφορείων της πόλης.
750 ευρώ για 3 ημέρες, χωρίς να έχω πατήσει ακόμα στη Ρώμη, το λες και τσούξιμο στο πωπουδάκι και στην τσέπη. Όταν επέστρεψα, τα 750 είχαν αυξηθεί κατά 500, δείγμα του πόσο ακριβή είναι η ζωή εκεί. 4 οστερίες-τρατορίες επισκέφθηκα για φαγητό, πήρα 2-3 φορές φαγητό στο χέρι, τα νερά που έπινα συν ό,τι έδωσα στα αξιοθέατα. Το μεγάλο κόστος, βέβαια, ήταν τα εστιατόρια, προφανώς. Αλλά μη φανταστείτε τίποτα fancy ή luxury πράγματα. Νορμάλ εστιατόρια, όπου όμως υπάρχει αυτός ο ελιτισμός της ιταλικής κουζίνας.
Το φαγητό στη Ρώμη
Δύο πιάτα να πάρεις από το μενού κι ένα ποτήρι κρασί, έχεις πατήσει μάνι μάνι τα 45 ευρώ. Τα πιάτα με τα ζυμαρικά τα κοστολογούν πολύ ακριβά. Πήγα για παράδειγμα στο διάσημο Alfredo, που έχει μεγαλύτερη φήμη από την αξία που του αναλογεί, πήρα τα ξακουστά φετουτσίνι του και μόνο για αυτό το πιάτο, που έχει τα ζυμαρικά συν βούτυρο και παρμεζάνα, 25 ευρώ. Και μιλάμε για ένα πιάτο που το φτιάχνουν μπροστά σου σε έναν μικρό πάγκο, με τον σερβιτόρο να ρίχνει τυρί και το νερό από τα ζυμαρικά στο πιάτο για να φτιάξει την σάλτσα, ρίχνει τα φετουτσίνι και μετά λίγο ακόμα τυρί. Μόνο που το τυρί το τσιγκουνεύεται και τρως φετουτσίνι σε νερόσουπα.
Και να φανταστείτε πως εγώ δεν τρώω κρέας, οπότε αναγκαστικά έπαιρνα είτε cacio e pepe είτε καμία alio, olio e peperoncino. Ούτε καρμπονάρα, ούτε καμία ταλιάτα με ζυμαρικά πήρα. Αν έπαιρνα αυτά τα πιάτα, σίγουρα θα είχα δώσει αρκετά περισσότερα. Έτσι, για μια cacio e pepe, μια σαλάτα caprese και ένα ποτήρι κρασί, συν το νερό που στο χρεώνουν, συν το υποχρεωτικό φιλοδώρημα από 5 ευρώ και πάνω, να τα 55 ευρώ. 55 διότι τα ζυμαρικά δεν είχαν κάτω από 16 ευρώ πουθενά και μιλάμε για ποσότητες σε μέγεθος ταρτάκι. Σε ένα εστιατόριο έκανα το λάθος να πάρω και μια coca cola zero, που μου τη χρέωσαν 9 ευρώ.
Ακριβό είναι και το street food. Πολύ πανίνι και τσιαμπάτα παίζει στη Ρώμη, με πιο γνωστό το All’ Antico Vinaio που βρίσκεται στο κέντρο. Μεγάλες ουρές, φημισμένο, αλλά το πιο απλό να πάρεις, με μορταδέλα και μια σος, θα δώσεις ένα 10ευρω.
Εξίσου ακριβά και τα τζελάτο τους, που επίσης βρίσκονται στην ημερήσια διάταξη των Ιταλών, αλλά και τα γλυκά τους, τιραμισού και προφιτερόλ κατά βάση. Έφαγα σε ένα στην Πιάτσα ντι Σπάνια, σκέτη κοροϊδία, ξερά τα σουδάκια, κι έδωσα 10 ευρώ. Τζελάτο το Vinche και το Giolitti είναι τα δύο πιο διάσημα και έχουν ουρές 40-50 ατόμων μίνιμουμ. Στο κέντρο γενικά πρέπει να υπάρχουν γύρω στα 200 τζελάτο, είναι σαν τα μπεργκεράδικα σε μας. Τα περισσότερα έχουν τρομερή ποικιλία, οπότε όπου και να φας, οκ θα είσαι.
Τζελάτο, οστερίες ή βινερίες και πανίνι. Α, και εσπρέσο. Απορώ πραγματικά πώς την παλεύουν οι ντόπιοι σε μια τόσο ακριβή πόλη. Πολύ ακριβή. Μπίρα απ’ έξω να πάρεις, από κάποια καντίνα, όπως μία που βρήκα στη Βίλα Μποργκέζε, λιγότερο από 8 ευρώ δε θα δώσεις.
Γενικά, δεν εντυπωσιάστηκα από το φαγητό στην ιταλική πρωτεύουσα. Πιθανώς, αν έτρωγα κρέατα, να είχα δοκιμάσει άλλα πιάτα και να είχα κάτι παραπάνω να μοιραστώ. Σε όσα έφαγα, περισσότερο απογοητευμένος ήμουν, παρά ικανοποιημένος. Ειδικά με το al dente είχα ζήτημα, διότι για άλλο εστιατόριο το al dente ήταν 30 δευτερόλεπτα βράσιμο, για άλλο 2 λεπτά. Στα 2 λεπτά τρώγεται το ζυμαρικό. Στα 30 δευτερόλεπτα δεν μασιέται, απλά καταπίνεται.
Τα αξιοθέατα
Αυτά ως προς το φαγητό. Πάμε και στα αξιοθέατα, διότι λογικά θα πει κάποιος, αφού πας στη Ρώμη, χαλάλι τα ακριβά φαγητά εφόσον θα δεις αυτή την ιστορία, τις αρχαιότητες, το γοητευτικό παρελθόν. Hold that thought.
Πήγα στο Πάνθεον, έδωσα 10 ευρώ εισιτήριο για να δω μέσα σε 15 λεπτά όσα περιλαμβάνει. Το Πάνθεον, που βρίσκεται στο καράκεντρο της πόλης, είναι ένας αρχαίος ρωμαϊκός ναός, που μετά έγινε καθολικός. Κι είναι απλά μια τεράστια θρησκευτική αίθουσα. Κάθεσαι, παρατηρείς τα αγάλματα και τις εικόνες, άντε να δεις το εντυπωσιακό ταβάνι και τέλος. Πάνω από 15 λεπτά δε θα σου πάρει. Κι αν θες να το κάνεις με ξεναγό για να σου εξηγεί τι βλέπεις, θα δώσεις 40 ευρώ. Μεγάλη τουριστική παγίδα, ίσως η μεγαλύτερη στη Ρώμη.
Τα ίδια πάνω κάτω θα πω και για το Κολοσσαίο. Δεν υπάρχει κανένας απολύτως λόγος να πληρώσεις εισιτήριο για να κάνεις το τουρ εσωτερικά. Πήγαινε άραξε απ’ έξω, ειδικά βράδυ που είναι ωραία φωτισμένο, κάτσε μία ώρα να το χαζέψεις και ό,τι ήταν να δεις, το είδες.
Δεν θα διαφοροποιηθώ ούτε για τη Φοντάνα ντι Τρέβι. Αφήνω στην άκρη τον πολύ κόσμο, κάτι που εμένα γενικά μου αρέσει, μου αρέσει να ακούω τη φασαρία, ειδικά όταν είμαι μόνος μου, για να νιώθω ότι δεν είμαι μόνος. Αλλά για άλλους, αυτό μπορεί να είναι μαρτύριο. Και αργά το βράδυ να πας, θα έχει κοσμάκη. Δεν είναι όμως αυτό το ζήτημα.
Το ζήτημα είναι ότι μιλάμε για ένα αξιοθέατο που δεν χρειάζεται πάνω από 3 λεπτά να το δεις. Κι ευτυχώς που δεν έχει κάποιο fee για να το προσεγγίσεις, ειδάλλως θα το αποδομούσα περισσότερο. Στη Φοντάνα ντι Τρέβι, στον δρόμο αυτόν, την οδό Τρέβι, έχει, αναμενόμενα, πολλά εστιατόρια. Θέλει πολύ μεγάλη προσοχή εκεί.
Όπως συμβαίνει και στην Αθήνα με τα πολύ τουριστικά, δεν είναι τόσο η ποιότητα του φαγητού, όσο ότι δεν θα έχεις καθόλου καλή εξυπηρέτηση. Εγώ κιόλας, που ήμουν μόνος, με πετούσαν σε μια γωνιά και με ξεχνούσαν.
Ένα άλλο αξιοθέατο, είναι η Βίλα Μποργκέζε που είναι μια μεγάλη έκταση με διάφορα κτήρια εντός και πέριξ. Αυτό το κόνσεπτ είναι το μόνο που μου άρεσε. Στο υπαίθριο κομμάτι του. Έχει κάποια σημεία που βλέπεις θέα από ψηλά τη Ρώμη, ένα κομμάτι της, που προς απογευματάκι, είναι γοητευτικό. Η θέα βέβαια δεν είναι κάτι το σπουδαίο. Δεν είναι δηλαδή σαν το Πάρκο Γκρουέλ στη Βαρκελώνη που έχεις όντως εντυπωσιακή θέα.
Κοντά στη Βίλα, είναι η Γκαλερί Σύγχρονης Τέχνης που με άριστα το 10 θα της βάλω ένα 7, και ένα τύπου Μουσείο Φυσικής Ιστορίας που έχει βαλσαμωμένα ζώα, που έχει 11 ευρώ είσοδο και δεν αξίζει. Με άριστα το 10, του βάζω 5, κυρίως για 2-3 ωραία installations όπως η σπηλιά με την αρκούδα. Αλλά, είναι δυνατόν κοτζάμ Ρώμη και να έχεις μικρότερο και τόσο αδιάφορο Μουσείο Φυσικής Ιστορίας, όταν στη Νάντη υπάρχει ένα που είναι πληρέστατο; Ίσως να φταίει που δεν το επισκέπτεται κανείς. Ή, ίσως, δεν το επισκέπτεται κανείς λόγω αυτού.
Αυτά είναι πάνω κάτω όσα αξιοθέατα είδα, δεν πρόλαβα να πάω στο Μουσείο Αρχαίας Τέχνης, αλλά δεν πιστεύω πως θα μου άλλαζε ιδιαίτερα την τελική αποτίμηση.
Η Ρώμη είναι, όπως τη βίωσα εγώ, μια υπερτιμημένη πόλη. Αφήνω μια μικρή αμφιβολία λόγω του ότι πήγα μόνος και μόλις για 3 ημέρες. Ίσως είναι πόλη που χρειάζεται 6-7 μέρες για να την νιώσεις.
Τι μου άρεσε στη Ρώμη
Να πω και δυο-τρία πράγματα που μου άρεσαν στην καθημερινότητα.
Μου άρεσε το νταβαντούρι που γίνεται στα Ισπανικά Σκαλιά, κι ας είναι ένας πεζόδρομος, μια μικρή Ερμού, με τις πιο ακριβές μάρκες. Αν έχεις αρκετά λεφτά, μια βόλτα εκεί σημαίνει πως θα καταθέσεις 1-2 χιλιάρικα, στην καλύτερη των περιπτώσεων. Δεν μου άρεσε αυτό, αλλά μου άρεσε το χάζι, που είναι ένα στρατηγικό σημείο για να χαζέψεις πολύ κόσμο.
Μου άρεσε πολύ η ηρεμία, το serenity που σου προκαλεί το περπάτημα στη Βίλα Μποργκέζε, το πράσινο που βλέπεις παντού και η ευδαιμονία που δημιουργεί στους ανθρώπους που είναι εκεί. Μακάρι να μην είχε ζωολογικό κήπο και γενικά ποτέ λεφτά σε ζωολογικούς κήπους.
Στη Ρώμη δεν θα δεις παρκαρισμένα μηχανάκια σε πεζοδρόμια, δε θα δεις κίνηση σε κεντρικές αρτηρίες, το κέντρο τους βασικά έχει λεωφόρους που είναι άδειες. Μπορείς να ξαπλώσεις για ένα λεπτό στον δρόμο και να μην ενοχλήσεις κανέναν. Ο κόσμος επιλέγει πολύ το μετρό. Γενικά, κατέληξα πως η Ρώμη είναι μάλλον ιδανική να ζεις αν είσαι ντόπιος, όχι αν είσαι τουρίστας.
Πιο σημαντικό: η Ρώμη, στο κέντρο της και πέριξ, είναι μια πολύ καθαρή πρωτεύουσα. Αυτό δεν οφείλεται μόνο στον δήμο και στο καλό σύστημα καθαρισμού και περισυλλογής των σκουπιδιών, με τους καταστηματάρχες να αφήνουν έξω από την πόρτα τους στο τέλος κάθε ημέρας μια σακούλα, για να τα μαζέψει το σκουπιδιάρικο.
Είναι κι ότι οι πολίτες έχουν καλλιεργημένη την κουλτούρα της καθαρής πόλης. Κάθε Σάββατο και Κυριακή, μαθητές συμμετέχουν εθελοντικά σε περισυλλογή ρύπων από χώρους πράσινου και από κάθε σημείο της πόλης. Φοράνε τα μπλε μπλουζάκια τους και βγαίνουν σε μεγάλα γκρουπ για να καθαρίσουν. Και το απολαμβάνουν.
Αυτή είναι η Ρώμη μέσα από τα μάτια μου, μέσα από αυτή τη συγκεκριμένη εμπειρία. Ναι, τη θεωρώ υπερτιμημένη αυτή τη στιγμή. Μπορεί να την επισκεφθώ ξανά σε 4-5 χρόνια, με παρέα και να βιώσω κάτι διαφορετικό και να αλλάξω άποψη. Το επιμύθιο της στιγμής είναι πως η Ρώμη είναι μια τουριστική παγίδα.
Και κάτι τελευταίο: θαυμάζω και ταυτόχρονα με ενοχλεί το πόσο καλά στηρίζουν την ιταλική κουζίνα. Στο κέντρο δεν είδα πουθενά ούτε μεξικάνικο, ούτε σούτι, ούτε τίποτα. Ένα μαγαζί με νουντλς είδα κι αυτό βαρούσε μύγες. Στηρίζουν τρομερά την ντόπια κουζίνα, τους παραγωγούς, τα υλικά και τα αποτιμούν ακριβά για να πείσουν τον τουρίστα για την ποιότητα.
Θεωρώ όμως πως η ιταλική κουζίνα δεν έχει κάτι το ανώτερο από την ελληνική, τουλάχιστον όπως την έζησα εγώ στη Ρώμη, με αυτή τη διατροφή που έχω. Αλλά οι τύποι είναι μάστερ στο μάρκετινγκ, στο μπραντάρισμα της κουλτούρας τους!
* Photo credits: Πέγκυ Δαδάκη
