Στο νησί Λανθαρότε της Ισπανίας, κωνικές κοιλότητες ενσωματωμένες σε στρώματα ηφαιστειακής τέφρας δίνουν κρασί που έχει δημιουργηθεί από γενιές εφευρετικότητας και σκληρής δουλειάς.
Όταν τα βλέπει κανείς από απόσταση, οι αμπελώνες του νησιού Λανθαρότε της Ισπανίας δείχνουν λίγα σημάδια ζωής. Το ολόμαυρο έδαφος είναι γεμάτο με μια σειρά από κωνικές κοιλότητες, σαν τα αποτυπώματα ενός μυθικού γίγαντα που πιέζεται στη σκοτεινή γη. Αλλά πλησιάζοντας λίγο πιο κοντά, κάθε κρατήρας αποκαλύπτει ένα κλήμα στην καρδιά του.
Μόλις 127 χιλιόμετρα από την Αφρική, το Λανθαρότε είναι το ανατολικότερο από τα Κανάρια νησιά, ένα αρχιπέλαγος που διαμορφώνεται από φωτιά. Ακόμη και μεταξύ των εύφλεκτων γειτόνων του, ξεχωρίζει, φέρει το όνομα «Ηφαίστειο Νησί». Ενώ το τοπίο συχνά περιγράφεται ως σεληνιακό, προκαλεί επίσης σκέψεις για το πώς θα μπορούσε να ήταν η Γη πριν από την έλευση της ανθρωπότητας.
Τα ηφαίστεια του Εθνικού Πάρκου Τιμανφούγια ήταν ενεργά για τελευταία φορά το 1824, αλλά ήταν η προηγούμενη σειρά εκρήξεων – που ξεκίνησαν το 1730 και διήρκησαν έξι χρόνια – που άλλαξαν τη ζωή σε αυτό το νησί.
Η λάβα σκέπασε το ένα τέταρτο της περιοχής, καταστρέφοντας χωριά, προκαλώντας λιμό και ωθώντας πολλούς να μεταναστεύσουν. Το δώρο αποχωρισμού της συμφοράς ήταν ένα παχύ στρώμα πικόν (ηφαιστειακή τέφρα).
Το κρασί παράγεται στο αρχιπέλαγος από τον 15ο αιώνα, όταν έφτασαν για πρώτη φορά Ισπανοί άποικοι.
Το νησί της Τενερίφης βρήκε πρόθυμους πελάτες στην Αγγλία – ακόμη και ο Σαίξπηρ σημείωσε τις ιδιότητες του προϊόντος στο Ο βασιλιάς Ερρίκος ο Δ, Μέρος 2: «…πιστεύω, έχετε πιει πάρα πολλά κρασί, και αυτό είναι ένα θαυμάσιο κρασί».
Οι κάτοικοι του Λανζαρότε έφτιαχναν κρασί μόνο για προσωπική κατανάλωση, μέχρι τις εκρήξεις του 1730.
Για τους λίγους κατοίκους που έμειναν μετά την καταστροφή, ωστόσο, η αναγκαιότητα έγινε η μητέρα της εφεύρεσης. Αφού έσκαψαν με το χέρι το πικόν, αναζητώντας την καλλιεργήσιμη γη που παρήγαγε δημητριακά, διαπίστωσαν ότι το χώμα τους δεν ήταν πλέον κατάλληλο για αυτές τις καλλιέργειες.
Τα αμπέλια, ωστόσο, μπορούσαν να επιβιώσουν και ακόμη και να ευδοκιμήσουν, και το μυστικό συστατικό ήταν η ίδια η στάχτη.
Οι περισσότερες από τις αμπελοοινικές περιοχές του κόσμου βασίζονται σε τουλάχιστον 300 mm ετήσιες βροχοπτώσεις, αλλά το Λανθαρότε δέχεται μόνο περίπου 150 mm και συχνά λιγότερο.
Το νησί πλήττεται συνήθως από έντονους ανέμους από βορειοανατολικά και πρέπει επίσης να αντιμετωπίσει την καλίμα, τις καταιγίδες σκόνης που ξεσπούν πολλές φορές το χρόνο, μερικές φορές που διαρκούν για μέρες.
Η άμμος και το χώμα από τη Σαχάρα αιωρούνται στον ζεστό, ξηρό αέρα, μετατρέποντας τον ουρανό σε μια απόκοσμη απόχρωση σέπια και καλύπτοντας το νησί με πυκνή ομίχλη. Όταν μπαίνει ένα καλίμα, οι ντόπιοι αστειεύονται ότι κάποιος πρέπει να παίζει ποδόσφαιρο στο Μαρόκο.
Υπό αυτές τις συνθήκες, οι αγρότες δεν είχαν άλλη επιλογή από το να γίνουν δημιουργικοί. «Από τη μια μέρα στην άλλη, τα χωράφια τους θάφτηκαν στη στάχτη και όλα όσα ήξεραν πώς να κάνουν είχαν εξαφανιστεί», λέει η Νερέιντα Πέρεθ, η τεχνική συντονίστρια του ρυθμιστικού συμβουλίου κρασιών Λανθαρότε.
Η λύση τους; Σκάψτε χόγιο, ή κωνικές κοιλότητες, πλάτους τριών μέτρων και βάθους τριών έως τεσσάρων μέτρων. Αφού φύτεψαν τα αμπέλια τους, τα σκέπασαν με ένα παχύ στρώμα πικόν και κατασκεύαζαν στη βορειοανατολική πλευρά κάθε χόγιο έναν χαμηλό ημικυκλικό τοίχο, χτισμένο από πέτρες λάβας.
Ήταν έξυπνη μηχανική. Το σχήμα του κώνου συγκεντρώνει την αραιή βροχή και τη δροσιά και διοχετεύει το νερό στις ρίζες του φυτού, ενώ το πικόν αντλεί υγρασία από τον αέρα και τη συγκρατεί στο έδαφος, ρυθμίζοντας τη θερμοκρασία του.
Οι τοίχοι θωρακίζουν τα αμπέλια από τους ανέμους και προστατεύουν τις κεκλιμένες πλαγιές των χόγιο από τη διάβρωση και την κατάρρευση, εμποδίζοντας τη στάχτη να πνίξει τις ρίζες των αμπελιών.
Και κάπως έτσι αναδύθηκε από τις στάχτες μια οινική περιοχή, κυριολεκτικά. «Αυτοί οι άνθρωποι ήταν οραματιστές. Είχαν την ικανότητα να προσαρμοστούν», λέει η Ελίσα Λεντούνα, η νεαρή οινοποιός και τεχνική διευθύντρια του Ελ Γκρίφο.
Το Ελ Γκρίφο, το οποίο ιδρύθηκε το 1775, είναι το παλαιότερο οινοποιείο των Καναρίων Νήσων και ένα από τα 10 παλαιότερα στην Ισπανία. Είναι επίσης ένα από τα 28 ενεργά οινοποιεία σε ένα νησί που έχει το μισό μέγεθος από το Οάχου.
Το σταφύλι που κυριαρχεί είναι το Malvasía Volcánica, μια λευκή ποικιλία που απαντάται μόνο στο αρχιπέλαγος και καλλιεργείται κυρίως στο Λανθαρότε, αντιπροσωπεύοντας το 60% της παραγωγής του νησιού. Το υπόλοιπο είναι σε μεγάλο βαθμό ένας συνδυασμός των λευκών ποικιλιών Listán Blanco, Vijariego Blanco και Moscatel de Alejandría και των κόκκινων Listán Negro και Syrah.
Μερικά αμπέλια είναι σχεδόν 200 ετών, χάρη στους αμπελώνες που δεν μολύνθηκαν ποτέ από φυλλοξήρα – ένα έντομο που αποδεκάτισε πολλά ευρωπαϊκά οινοποιεία το 1800, αναγκάζοντας τους παραγωγούς να εμβολιάσουν τα φυτά τους στο υποκείμενο των αμερικανικών αμπελιών, το οποίο αποδείχθηκε πιο ανθεκτικό.
Δεδομένης της τοποθεσίας του Λανθαρότε, ακριβώς στην άκρη του 30ου παραλλήλου βόρεια, μπορεί να φαίνεται ανόητο να προσπαθήσουμε να παράγουμε ποιοτικά κρασιά, αλλά το αρχέγονο τοπίο και οι επίμονοι άνεμοι βοηθούν πραγματικά, ελέγχοντας τις θερμοκρασίες και κρατώντας μακριά τα παράσιτα.
«Η φυλλοξήρα δεν βρίσκεται στο σπίτι σε αμμώδη εδάφη και το περισσότερο ηφαιστειακό έδαφος είναι στάχτη», λέει ο βραβευμένος σομελιέ Ζοσέπ Ρόκα του Ελ Σελάρ ντε Καν Ρόκα στη Χιρόνα της Ισπανίας. «Αυτό επιτρέπει στα φυτά να παραμείνουν υγιή και να παράγουν κρασιά που είναι πιο φρέσκα από αυτό που θα περίμενε κανείς από ένα κλίμα ημι-ερήμου».
Ο Ροκα αναδεικνύει την τολμηρή οξύτητα των καλύτερων λευκών του νησιού, με νότες πράσινου μήλου και λάιμ, μαζί με γιασεμί και άνθη πορτοκαλιάς. Ενώ ορισμένοι γευσιγνώστες μιλούν για ορυκτότητα στη μύτη των ηφαιστειακών κρασιών, ο ίδιος διαφωνεί.
«Η ορυκτότητα δεν προσθέτει άρωμα· αυτό προέρχεται από τους μικροοργανισμούς στο έδαφος και τη διαδικασία ζύμωσης». Αλλά το έδαφος του Λανθαρότε παίζει ουσιαστικό ρόλο.
«Η ορυκτότητα επηρεάζει την υφή στον ουρανίσκο σας, προσθέτοντας βάρος που γίνεται αισθητό στο πίσω μέρος του στόματος, αφήνοντας ένα ελαφρώς πικρό τελείωμα.» Το αποτέλεσμα είναι κρασιά που είναι τραγανά, καλά ισορροπημένα και πίνονται εύκολα.
Ενώ το Λανθαρότε ορίζεται από το terroir του – το άθροισμα των περιβαλλοντικών συνθηκών που εκφράζονται μέσω των σταφυλιών – υπάρχει μια άλλη εξίσου σημαντική μεταβλητή που παίζει, και αυτό είναι το ανθρώπινο στοιχείο.
Όταν ρωτήθηκαν τι είναι αυτό που κάνει αυτά τα κρασιά μοναδικά, όλοι οι ερωτηθέντες για αυτό το άρθρο επεσήμαναν τους καλλιεργητές και τις ηράκλειες προσπάθειές τους να αποσπάσουν φρούτα από το εχθρικό έδαφος.
Η δουλειά στο αμπέλι πρέπει να γίνεται με το χέρι. Οι καλλιεργητές εισέρχονται και εξέρχονται από κάθε χόγιο από το ίδιο στενό μονοπάτι για να αποφύγουν την αποσταθεροποίηση της κωνικής δομής.
Όταν αρχίζει ο τρύγος στα τέλη Ιουλίου, τα σταφύλια συλλέγονται σε μικρά τελάρα, σε θερμοκρασία 27 C. «Διασχίζεις αυτούς τους αμπελώνες με τα πόδια, με 20 κιλά σταφύλια στον ώμο σου, για να φτάσεις σε ένα φορτηγό που είναι ίσως 500 μέτρα μακριά», λέει η Πέρεθ.
«Αφού αδειάσεις το τελάρο, γυρνάς πίσω και το ξανακάνεις, 30 ή 40 ακόμη φορές». Παρόλο που οι χαμηλές τάφροι αντικαθιστούν τα χόγιο σε ορισμένους αμπελώνες – τους πιο απομακρυσμένους από τη Λα Γκέρια, το επίκεντρο της παλαιότερης ηφαιστειακής δραστηριότητας – οι κλιματικές και εδαφικές συνθήκες εξακολουθούν να καθιστούν αδύνατη τη μηχανοποιημένη συγκομιδή.
«Το κρασί παρασκευάζεται στο χωράφι και η δημιουργία ενός προϊόντος πρώτης ποιότητας προέρχεται από τη γνώση του τρόπου παραγωγής των σταφυλιών», λέει η Λεντούνα. Το Ελ Γκρίφο έχει τους δικούς του αμπελώνες αλλά βασίζεται και σε μικρούς παραγωγούς.
«Έχουμε ένα κρασί ενός αμπελώνα που ονομάζεται Φίνκα Ραμόν, προς τιμήν του καλλιεργητή. Ο Ραμόν είναι εκεί έξω κάθε μέρα, ουσιαστικά χτενίζει τα αμπέλια του και δεν θέλω να ανακατεύω τα σταφύλια του με άλλα.»
Στο Μποντέγκας Λος Μπερμάχος, που ιδρύθηκε το 2001, ένας άλλος νεαρός οινοποιός τρέφει παρόμοιο σεβασμό για τους 300 καλλιεργητές του, επειδή είναι και ο ίδιος.
Ο Ντάνιελ Μαρτίν, γέννημα θρέμμα του Λανθαρότε, μεγάλωσε καλλιεργώντας σταφύλια με τον πατέρα του, προτού κατευθυνθεί στην ηπειρωτική Ισπανία για να εργαστεί στο φημισμένο οινοποιείο Vega Sicilia στην περιοχή Ριμπέρα ντελ Ντουέρο.
«Θέλω τα κρασιά που φτιάχνω να εκφράζουν την αγάπη και τη θυσία που δίνουν αυτοί οι άνθρωποι στη δουλειά τους, γιατί είναι μια πολύ δύσκολη δουλειά».
Ο Μάρτιν και ο Λεντούνα αντιπροσωπεύουν το επόμενο κύμα οινολόγων, μια ομάδα που περιλαμβάνει επίσης τον Ραούλ Πέρεθ, έναν βετεράνο παραγωγό από την οινοπαραγωγική περιοχή Μπιέρζο της Ισπανίας που φτιάχνει τα κρασιά στο Μποντέγκα Στράβτςακριβώς στο δρόμο.
Αντίθετα, ο μέσος όρος ηλικίας των αμπελοκαλλιεργητών της Λανθαρότε είναι 70 ετών και η επόμενη γενιά δεν έχει ακόμη αυξηθεί για να τους ανακουφίσει σε σημαντικό αριθμό, αλλά η Λεντούνα και ο Μάρτιν είναι αισιόδοξοι ότι περισσότεροι νέοι θα τολμήσουν να καλλιεργήσουν σταφύλια και να διατηρήσουν τη βιομηχανία του νησιού.
«Το έχουμε συνειδητοποιήσει και τώρα πληρώνουμε πολύ περισσότερα για τα σταφύλια μας», λέει η Λεντούνα, αναγνωρίζοντας την ανάγκη να προσελκύσουμε τους καλλιεργητές με περισσότερα χρήματα.
Ο Μάρτιν συμφωνεί. «Ζούμε τη χρυσή εποχή των κρασιών Λανθαρότε αυτή τη στιγμή, και καθώς η τιμή των σταφυλιών αυξάνεται, ελπίζουμε ότι περισσότεροι νέοι θα θέλουν να γίνουν οι κηπουροί αυτού του τοπίου».
Ακόμα κι αν τα οινοποιεία του νησιού καταφέρουν να προσελκύσουν την επόμενη γενιά καλλιεργητών, το μέλλον είναι πιθανό να φέρει περισσότερες προκλήσεις, όπως η κλιματική αλλαγή.
Αλλά αν υπάρχει κάποια γεωργική περιοχή που έχει αποδείξει την ικανότητά της να προσαρμοστεί, αυτή είναι η Λανζαρότε. «Βλέποντας όλες αυτές τις αντιξοότητες και στη συνέχεια βλέποντας πώς μεγαλώνουν αυτά τα φυτά με τόσο λίγο νερό, είναι ταπεινωτικό», λέει η Λεντούνα. «Δεν είμαι τίποτα σε σύγκριση με αυτά τα αμπέλια που παλεύουν καθημερινά για να επιβιώσουν».
Πηγή: BBC
Photo Credit: Shutterstock
